Əktəbəhazırlıq qruplarında işin təşkili metodikası

D
əyərləndirmə 
Məktəbəhazırlıq  qruplarında    uşaqların  bilik,  bacarıq  və  vərdişlərinin 
səviyyəsinin dəyərləndirilməsi 3 komponent üzrə həyata keçirilir: 
- diaqnostik (ilkin); 
- formativ (cari);  
- 
Inkişafa dair yekun hesabat.
 
Diaqnostik qiymətləndirmə uşağın ilkin inkişaf səviyyəsinin təyin edilməsi üçün 
oktyabr ayında həyata keçirilir. Cari qiymətləndirmə müntəzəm aparılır, hər bir uşağın 
nailiyyətləri barədə məlumatın toplanmasına imkan yaradır. İnkişafa dair yekun hesabat 
6 yaşın sonunda uşağın inkişaf və təlim qiymətləndirilməsi ilə hesabatın hazırlanmasıdır. 
Uşaq bu hesabatla növbəti mərhələyə qədəm qoyur.  
Uşaqların  fəaliyyətinin  qiymətləndirilməsi  zamanı  aşağıdakılar  nəzərə 
alınmalıdır: 
- 
uşağın sağlamlığı; 
- 
uşağın əqli fəaliyyətinin səviyyəsi; 
- 
uşağın müstəqilliyi; 
- 
uşağın təhliletmə, ümumiləşdirmə bacarıq və vərdişlərinin səviyyəsi; 
- 
uşağın şifahi nitqinin inkişafı,  
- 
uşağın kollektiv və qrup tərkibində çalışmaq vərdişlərinin səviyyəsi; 
təlim vəsaitləri ilə işləmək bacarığı. 
Diaqnostik  (ilkin)  qiym
ətləndirmə  zamanı  uşaqlar  haqqında  toplanan  məlumat 
onların inkişafında mövcud olan fərqləri aşkar edir və təlimin planlaşdırılması üçün şərait 
yaradır.  Diaqnostik  mərhələdə  toplanan  məlumatlar  gələcəkdə  uşağın  inkişafının 
izl
ənilməsi və müqayisələrin aparılması üçün indikatorlar (göstəricilər) yaradır.  
 
Meyarlar 
Tərbiyəçi-müəllimlər 
Valideynlər 
İlin əvvəli 
İlin əvvəli 
 
Yerinə 
yetirir 
Qismən 
yerinə 
yetirir 
Yerinə 
yetirmir 
Yerinə  
yetirir 
Qismən 
yerinə 
yetirir 
Yerinə 
yetirmir 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
21 
M
əktəbəhazırlıq qruplarında işin təşkili metodikası
 
 
                                
Uşaqların  inkişaf səviyyəsinin qiymətləndirilməsinə dair nümunə 
Formativ (davamlı) qiymətləndirmə üçün yaş və inkişaf səviyyəsi cədvəli 
 
Fiziki inkişaf, sağlamlıq və təhlükəsizlik. 5-6 yaş 
Meyarlar 
I rüb 
II rüb 
III rüb 
IV rüb 
Yerin
ə 
yetirir 
Qism
ən 
yerin
ə 
yetirir 
Yerin
ə 
yetirmir  
Yerin
ə 
yetirir 
Qism
ən 
yerin
ə 
yetirir 
Yerin
ə 
yetirmir  
Yerin
ə 
yetirir 
Qism
ən 
yerin
ə 
yetirir 
Yerin
ə 
yetirmir  
Yerin
ə 
yetirir 
Qism
ən 
yerin
ə 
yetirir 
Yerin
ə 
yetirmir  
Qam
əti  düz  saxlamaqla  istiqa-
m
əti  və  tempi  dəyişərək  yeriş 
v
ə qaçış yerinə yetirir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Müxtəlif  əşyaların  üstü,  altı  və 
arası  ilə  sürünmə  hərəkətləri 
yerin
ə yetirir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
M
əhdudlaşmış  sədd  üzərində 
müvazinəti saxlamaqla yeriş və 
qaçış,  gimnastika  nərdivanına 
pill
ə-pillə  dırmanma hərəkətləri 
yerin
ə yetirir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kürəciyi diyirlədir, qum kisəciyi-
ni v
ə topu hədəfə atır. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Yerind
ə, uzununa, müxtəlif isti-
qam
ətlərə  doğru  və  ip  üzərin-
d
ən tullanır. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Topu yer
ə vuraraq irəliləyir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kiçik  motorika  hərəkətlərini 
(şəkil  çəkir,  konturdan  kənara 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
22 
M
əktəbəhazırlıq qruplarında işin təşkili metodikası
 
 
çıxmayaraq  rəngləyir,  verilmiş 
ma
terialı və ya əşyanı hissələrə 
ayırır və birləşdirir, kontur üzrə 
k
əsir, yapışdırır, quraşdırır, dü-
zür və s.) koordinasiya edir. 
Gigiyena qaydalarını özünə nə-
zar
ət  (ehtiyac  olduqda  əllərini 
sabunla  yuyur  v
ə  qurulayır) 
əsasında münayiş etdirir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Öz şəxsi daraq, burun dəsmalı 
v
ə  salfetindən istifadə edir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Masa arxasında süfrə mədəniy-
y
ətinə yiyələndiyini nümayiş et-
dirir.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
S
ərbəst  şəkildə  özünəxidmət 
v
ərdişləri  (paltarlarını  səliqə  ilə 
yığır;  müstəqil  şəkildə  xarici 
görkəmində  olan  səliqəsizliyi 
aşkar  edib  onu  aradan  qaldırır 
v
ə s.) nümayiş etdirir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
H
əyatına  və  sağlamlığına  təh-
lükə  yarada  biləcək  hadisələr-
d
ən  qorunma  qaydalarını  izah 
edir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
T
əhlükəsizlik  qaydalarına  (hə-
şərat,  bitki  və  əşyalar,  föv-
q
əladə  hadisələr  və  təbii  fəla-
k
ətlər  (yanğınlar,  zəlzələlər, 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
23 
M
əktəbəhazırlıq qruplarında işin təşkili metodikası
 
 
daşqınlar,  sel  və  sürüşmələr) 
zamanı situasiyaya uyğun dav-
ranmaq,  müvafiq  qurumları: 
yanğınsöndürən,  təcili  yardım 
v
ə  polisə  cağırışlar  edərək  kö-
m
əyə 
çağırmaq; 
məişətdə 
ehtiyatlı davranmaq) əməl edir. 
 
İdrakın inkişaf. 5-6 yaş 
Meyarlar 
I rüb 
II rüb 
III rüb 
IV rüb 
Yerin
ə 
yetirir 
Qism
ən 
yerin
ə 
yetirir 
Yerin
ə 
yetirmir 
Yerin
ə 
yetirir 
Qism
ən 
yerin
ə 
yetirir 
Yerin
ə 
yetirmir 
Yerin
ə 
yetirir 
Qism
ən 
yerin
ə 
yetirir 
Yerin
ə 
yetirmir 
Yerin
ə 
yetirir 
Qism
ən 
yerin
ə 
yetirir 
Yerin
ə 
yetirmir 
Özü, ailəsi və Vətəni haqqında 
(dövlət rəmzləri, milli ordu, milli 
q
əhrəmanlar, milli sərvətlər, ta-
rixi günlər və abidələr, milli bay-
ramlar) kiçik təqdimatlar edir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Verilmiş mövzu ətrafında danı-
şır. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
S
əbəb-nəticə əlaqələrini müəy-
y
ənləşdirir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ətraf aləmdə baş verən hadisə-
l
ərə münasibət bildirir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Cansız  aləmin  obyektlərini 
(qum,  daş,  torpaq,  işıq)  qrup-
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
24 
M
əktəbəhazırlıq qruplarında işin təşkili metodikası
 
 
laşdırır və düzgün davranış (qo-
rumaq,  mühafizə  etmək,  qiy-
m
ətləndirmək)  bacarığı  nüma-
yiş etdirir. 
Canlı 
aləmin 
obyektl
ərini 
(insan, 
heyvan,  quş,  bitki,) 
qruplaşdırır  və  düzgün  davra-
nış (qorumaq, mühafizə etmək, 
qiym
ətləndirmək)  bacarığı  nü-
mayiş etdirir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Obyektl
ər  haqqında  məlumat 
toplayır,  müxtəlif  vasitələrlə 
(müzakirə  edir,  şəkillər  çəkir, 
müxtəlif  simvollar  düzəldir  və 
s.) şərh edir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
S
əma cisimləri haqqında məlu-
mat verir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Gündəlik  havada  və  ilin  fəsil-
l
ərində olan dəyişikliklərdə fərq-
li  v
ə  oxşar  cəhətləri  müəyyən 
edir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bir neçə gün/gecə, həftə ərzin-
d
ə olan dəyişikliklərdə fəqrli və 
oxşar cəhətləri məyyən edir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Dinl
əyib-anladığı  fikirləri  şərh 
edir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
25 
M
əktəbəhazırlıq qruplarında işin təşkili metodikası
 
 
B
ədii nümunə, müşahidə və şə-
kill
ər əsasında fikrini sadə şəkil-
d
ə şərh edir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Nitq  etiketl
ərində  (“buyurun”, 
“xahiş  edirəm”,  “xoş  gəlmisi-
niz”, “yaxşı yol”) jest və mimika-
lardan istifad
ə edir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Danışıq  səslərinin  müxtəlif  dil 
vahidl
ərində (heca, söz, cümlə) 
yerini t
əyin edir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hecalar,  hecalardan  sözlər, 
sözlərdən  cümlələr,  cümlələr-
d
ən şifahi mətnlər qurur. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Nitqind
ə əlamət, keyfiyyət, hiss 
bildir
ən,  əks  və  eyni  mənalı 
sözlərdən istifadə edir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Əşyalarla  10  dairəsində  riyazi 
əməliyyatlar yerinə yetirir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Əşyaları  forma,  ölçüsünə  və 
sayına görə qruplaşdırır. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
H
əndəsi fiqurları (dairəni, üçbu-
cağı, kvadratı) tədbiq edir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
M
əkan (sağdan sola, yuxarıdan 
aşağıya,  ortaya,  küncə)  an-
layışları tətbiq edir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Zamana  görə  (ilin  fəsilləri, 
aylar,  h
əftənin  günləri,  günün 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
26 
M
əktəbəhazırlıq qruplarında işin təşkili metodikası
 
 
hiss
ələri, saat) anlayışları tətbiq 
edir. 
Oyun  v
ə  tədqiqatlar  zamanı 
müxtəlif  vəsaitləri  (maqnit,  bö-
yüdücü  şüşə,  xətkeş  və  s.) 
t
ətbiq edir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Estetik v
ə yaradıcı inkişaf. 5-6 yaş 
Meyarlar 
I rüb 
II rüb 
III rüb 
IV rüb 
Yerin
ə 
yetirir 
Qism
ən 
yerin
ə 
yetirir 
Yerin
ə 
yetirmir  
Yerin
ə 
yetirir 
Qism
ən 
yerin
ə 
yetirir 
Yerin
ə 
yetirmir  
Yerin
ə 
yetirir 
Qism
ən 
yerin
ə 
yetirir 
Yerin
ə 
yetirmir  
Yerin
ə 
yetirir 
Qism
ən 
yerin
ə 
yetirir 
Yerin
ə 
yetirmir  
Sad
ə kompozisiyalar qurur. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
T
əsvir  prosesində  rəng  çalarla-
rından istifadə edir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Müxtəlif 
k
əsmə 
üsullarından 
istifad
ə  edərək,  mövzular  və 
t
əsəvvürləri  əsasında  kompazi-
siyalar qurur. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Yapma  (mövzular,  bədii  əsərlər, 
t
əsəvvürləri 
əsasında 
sadə 
obrazlar  yaratmaq)  baca
rıqları 
münayiş etdirir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
27 
M
əktəbəhazırlıq qruplarında işin təşkili metodikası
 
 
Verilmiş  nümunə  və  sxemlər 
əsasında 
(konstruktor, 
tikinti, 
tullantı,  təbiət  materiallarından  və 
kağızdan istifadə  edərək, fərdi  və 
kollektiv şəkildə müxtəlif fiqurlar və 
kompozisiyalar 
düzəltmək), 
planlaşdırır  və  sadə  quraşdırma 
bacarıqları nümayiş etdirir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
İfaçılıq  bacarıqları  (solo  və  xorla 
oxumaq; musiqili-ritmik h
ərəkətləri 
yerin
ə  yetirmək;  uşaq  musiqi 
al
ətlərində tək və ansamblda sadə 
musiqi  parçalarını  ifa  etmək) 
nümayiş etdirir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Musiqi  al
ətlərini  (piano,  qar-
mon,  tütək,  dəf,  nağara,  tar, 
kamança,  metallafon)  fərqlən-
dirir,  ifaçılıq bacarıqları (metal-
lafon,  şax-şax,  nağara  və  dəf 
nümayiş etdirir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Müstəqil  yaradıcılıq  (təsviri, 
musiqi  v
ə  konstruktiv fəaliyyət, 
rolların  ifası)  qabiliyyətləri  nü-
mayiş etdirir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Müxtəlif janrda olan bədii əsər-
l
ərin  məzmununa  münasibət 
bildirir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
F
ərdi və kollektiv əməyin 
növləri üzrə (özünəxidmət, 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
28 
M
əktəbəhazırlıq qruplarında işin təşkili metodikası
 
 
t
əbiətdə əmək, əl əməyi, təsər-
rüfat-məişət əməyi) müstəqil 
bacarıqlar nümayiş etdirir. 
Əmək  prosesində  istifadə  edi-
l
ən alətləri adlandırır, parça və 
iyn
ə-sapla  sadə  bacarıqlar  nü-
mayiş etdirir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Növbətçilik zamanı öz  üzərinə 
düşən vəzifənin mahiyyətini an-
layır və yerinə yetirir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Sosial-
emosional inkişaf. 5-6 yaş 
Meyarlar 
I rüb 
II rüb 
III rüb 
IV rüb 
Yerin
ə 
yetirir 
Qism
ən 
yerin
ə 
yetirir 
Yerin
ə 
yetirmir 
Yerin
ə 
yetirir 
Qism
ən 
yerin
ə 
yetirir 
Yerin
ə 
yetirmir 
Yerin
ə 
yetirir 
Qism
ən 
yerin
ə 
yetirir 
Yerin
ə 
yetirmir 
Yerin
ə 
yetirir 
Qism
ən 
yerin
ə 
yetirir 
Yerin
ə 
yetirmir 
Ünsiyyətini sosial 
normalara 
əsasən 
t
ənzimləyir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Öz emosiyalarına nəzarət 
edir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Dig
ərlərinin 
arzu 
v
ə 
ist
əklərini dəyərləndirir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
29 
M
əktəbəhazırlıq qruplarında işin təşkili metodikası
 
 
F
əaliyyətini qrupun 
qaydalarına uyğun 
t
ənzimləyir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
M
əsələnin həllini 
axtarark
ən özünəinam və 
müstəqillik nümayiş etdirir.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ətrafdakı insanlar 
arasındakı fərqlərə (fiziki, 
irqi, illi, dini, cinsi, sosial) 
dözümlülük nümayiş 
etdirir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
İnsanlara  qarşı  qayğıkeş 
münasibət bəsləyir, çətinlik 
zamanı kömək edir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
30 
M
əktəbəhazırlıq qruplarında işin təşkili metodikası
 
 
İnkişafa dair yekun hesabat (Nümunə)  
 
6 yaş ___________________ 
Uşağın adı, soyadı, atasının adı________________________________  
M
üəllim_____________________  
 
 
Əli  (ad  şərtidir)  qrupa  gəldiyi  müddətdə  boyunun,  çəkisinin  artmasında  nəzərə 
çarpacaq  dəyişiklik  baş  vermişdir.  Bununla  yanaşı  olaraq  nitqi,  böyüklərlə  və  həmya-
şıdları ilə ünsiyyəti normaldır. Təqlid etməyi xoşlayır. Oyun oynayarkən uşaqlarla düzgün 
davranır,  oyunda  çox  zaman  keçirməyi  xoşlayır.  Əşyalarla  və  quraşdırma  oyunlarında 
qavrayış, hafizə, təxəyyül, təfəkkür və hərəki qabiliyyəti yaxşı inkişaf etmişdir. Oyun və 
t
əlim şəraitində diqqətlidir.  Yoldaşları  ilə  əməkdaşlıq etməyi, oyuncaqlarını paylaşmağı 
xoşlayır. Digərlərinə qarşı mehribandır və hörmət edir. Qrup otağında başqalarına kömək 
etm
əyi sevir. Kollektivdə davranış qaydalarına əməl edir. Fikrini ifadə edə bilir. Məkan və 
zaman anlayışlarından düzgün istifadə edir.  Fiziki hərəkətləri düzgün icra edir. Həyatına 
v
ə sağlamlığına təhlükə yarada biləcək hadisələrdən qorunma qaydalarını bilir. Eşitdiyi 
fikirl
əri şərh edir. Təsviri, musiqi və konstruktiv fəaliyyət göstərir, bayram və əyləncələrin, 
s
əhnəciklərin göstərilməsində iştirak edir. Uşaqlara qarşı qayğıkeş  münasibət bəsləyir, 
çətinlik  zamanı    kömək  edir.  Diqqəti  isə  bir  qədər  dalğındır.  Öz  işi  ilə  məşğul  olarkən 
yoldaşlarının gördüyü işlər onun diqqətini yayındırır. Çünki o, hər şeyi bilməyə can atır və 
yeni  şeyləri  asanlıqla  öyrənir.  Onunla  daha  çox  məşğul  olmaq,  onun  öz  gücündən 
konstruktiv v
ə yaradıcı yollarla istifadə etməsinə kömək etmək lazımdır.  
 
M
üəllimin imzası: ___________________________  
 
               Valideynin imza
sı: ________________________ 
Tarix_______________ 
 
 
5 yaşlı uşaqların inkişafı  onların fərdi irəliləyişinə uyğun olaraq qiymətləndirilir. 
Nəzərə alın ki, uşaqlarda bacarıqlar müxtəlif sürətlə formalaşır.Yekun hesabatda müəllim 
uşağın nailiyyətlərini, maraqlarını, mənimsədiyi bacarıq və vərdişlərini qeyd edir. 
 
Məşğələ nümunəsi  
Standart: 
2.3.1. Əşyalarla 10 dairəsində riyazi əməliyyatlar yerinə yetirir.  
Mövzu:  10 dairəsində sayın möhkəmləndirilməsi, qonşu ədədlərin müqayisəsi 
Məqsəd: 1.10 dairəsində sayir və hesablama əməliyyatları aparır. 
                              
Qonşu ədədləri müqayisə edir.   
İnteqrasiya:  2.1.4;  2.3.4; 2.3.3
 

 
 
31 
M
əktəbəhazırlıq qruplarında işin təşkili metodikası
 
 
İş forması :  kollektiv iş, qruplarla iş. 
İş üsulu:      əqli hücum, problemli vəziyyət 
Resurslar:  
lobya, noxud, bugda, düyü, qoz, fındıq, noğul, konfet, kəsilmiş rəqəmlər, 
rəngli kağızlar, yapışqan, qayçı, kətan torbalar. 
Məşğələnin gedişatı 
Motivasiya  və  ya  aktuallaşma.  Bu  gün  bizə  nağıl  qəhrəmanı  qonaq    gələcək. 
Onun kim olduğunu bilmək üçün gəlin suallara cavab  tapaq.  
 
Bu qəhrəman balaca və nazlıdır, fındıq qabığından ayaqqabısı var, gözünə sürmə 
çəkir. Özünə dost axtarmaq fikrinə düşmüşdü, amma hər kəslə də dost olmaq istəmirdi, 
Dost tapanadək çox gəzib-dolaşdı. 
Cavablar gəldikdən sonra Tıqtıq xanımın şəklini göstərin. 
 
Tıqtıq  xanım  bizə  qonaq  gəlib.  Ancaq  o  çox  məyusdur.  Deyir  ki:  "Siçan  bəyin 
gətirdiyi azugəni sayib yerləşdirə bilmir. Əgər o bunu etməsə, siçan bəy evə gələndə ona 
hirslənər. O bizdən kömək istəyir. Gəlin ona kömək edək. 
            
Dərketmə. Tıqtıq xanım deyir ki, onların anbarında lobya, buğda, noxud, fındıq, 
qoz  ,  noğul,  düyü,  konfet  var.  Sican  bəy  bunları  pişikgilin  toyundan  gətirib.  İndi  Tıqtıq 
x
anım bunları sayıb, saylarına görə yerləşdirə bilmir. Bilmir ki hansı azdır, hansı çoxdur. 
Bizim də işimiz çox olacaq, gəlin, işimizi hissələrə bölək, hər qrup işin bir hissəsini görsün. 
Belə etsək, az yorularıq, iş tez bitər. I qrup qoz və fındıqlarla, II qrup noxud və buğda ilə, 
III qrup lobya və düyü ilə, IV qrup noğul və konfetlərlə işləyəcək. (masaların üstünə həmin 
məhsulları düzün.)