Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

Mən deyərəm ki: "Satıcı və alıcı bazarlıq yerindən ayrılana qədər alış-veriş əməliyyatını pozmaqda sərbəstdirlər." hədisi, Şiə kanallarından da rəvayət edilmişdir. [37] <file:///Z:\com_caislabs_ebk\Al_Mizan_Cilt_4.htm> Hədisdə keçən "və ya biri o birisinə 'istədiyini seç' dəyənə qədər." ifadəsi, alış-verişdə qarşılıqlı razılığın əsas olduğunu vurğulama məqsədi daşıyar.







31- Əgər sizə qadağan edilən günahların böyüklərindən qaçınsanız, sizin pisliklərinizi (kiçik günahlarınızı) bağışlayarıq və sizi şərəfli və gözəl bir yerə soxarıq.



ayənin şərhi



Bu ayə daha əvvəlki ayələrlə əlaqəsiz deyil. Çünki daha əvvəlki ayələrdə böyük günahlardan danışılmışdır.

"Əgər sizə qadağan edilən günahların böyüklərindən qaçınsanız, sizin pisliklərinizi bağışlayarıq." Ayənin orijinalında keçən "tectenibu=kaçınırsanız" sözü, "ictinab", o da "cenb" kökündən gəlir. "Cenb" insan bədəninin yan qisimi deməkdir. İstiare yolu ilə bundan hərəkət edilmişdir. Çünki insan bir şeyi istəyincə yüzü/üzü və bədəninin ön qisimi ilə ona dönər. Buna qarşılıq bir şeyi istəməyib tərk edincə, ona yanını çevirər və beləcə ondan uzaqlaşar. Bu səbəbdən "ic-tinab" tərk etmək deməkdir. Ragıp əl-İsfahani, "Bu söz tərk etməkdən daha güclü bir məna daşıyar." deyir. Bunun səbəbi sözün istiare yolu ilə törədilmiş olmasıdır. "Canib=taraf", "Cenibe=güdülen, yanda gedən" və "ecnebi=yabancı" sözləri də bu kökdən gəlir.

Yenə ayənin orijinalında keçən "nukeffir=örteriz" sözü "təkfir", o da "küfr" kökündən törəmiş və mənas(n)ı "örtmək"dir. Quranda ümumiyyətlə günahların bağışlanılması mənasında istifadə edilər.

Yenə ayədə keçən "kebair=büyükler" sözü, "kəbirə" sözünün çoxluğudur; eynilə "measi=günahlar" vs. sifətlər kimi ad yerinə istifadə edilən bir sifətdir. Böyüklük məna olaraq nisbi (=göreceli, nisbi) bir anlayışdır və bir kiçik şey ilə müqayisə edilərək ortaya çıxar. Bu həqiqətən hərəkət edilərək, "Əgər sizə qadağan edilən günahların böyüklərindən" ifadəsindən, qadağan edilən günahlar içində kiçik günahların da olduğu nəticəsinə çatılmışdır. Buna görə bu ayədən iki nəticə çıxır:

Birincisi: Günahlar kiçik və ya böyük olaraq ikiyə ayrılar.

İkincisi: Ayənin orijinalında keçən "seyyiat=kötülükler" sözü, qarşılıqlılıq əlaqəsinə bağlı olaraq kiçik günahlar mənasını verər.

Bəli. Üsyan və azğınlıq, məxluqun uca Allah qarşısındakı zəifliyi göz önünə alındığında, necə olursa olsun böyük bir hadisə və əhəmiyyətli bir işdir. Tək bu qiymətləndirmədə, müqayisə etmə bir günahla başqa bir günah arasında deyil, insan ilə onun Rəbbi arasında edilir. Belə olunca, bir dünyagörüşünə görə hər günahın böyük olması ilə başqa bir dünyagörüşünə görə bəzi günahların kiçik olmaları arasında ziddiyyət yoxdur.

Bir günahın böyük olması onunla əlaqədar qadağan etmənin əhəmiyyətlilik dərəcəsi ilə ortaya çıxar. Bu da digər günaha bağlı qadağan etmə ilə müqayisə edilərək aydın olar. Ayədəki "sizə qadağan edilən" ifadəsində bu nöqtəyə istiqamətli işarə və ya dəlalət olduğu deyilə bilər. Qadağan etmənin əhəmiyyətlilik dərəcəsi isə, onunla əlaqədar xitabın israrlı və şiddət yüklü olması və ya cəhənnəm əzabı və başqa cəza təhdidinə bağlanması ilə aydın olar.

"Sizi şərəfli və gözəl bir yerə soxarıq." Ayənin orijinalında keçən "mudhalen=yer" sözü adı məkandır. Burada ondan cənnət və ya uca Allaha yaxınlıq mövqes(n)i nəzərdə tutulur ki, bu ikisi də nəticədə eyni qapıya çıxar.