Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

Mən deyərəm ki: Əhli Beyt İmamlarından (hamısına salam olsun) gələn bu mənadakı rəvayətlər bir çoxdur. Biz bu rəvayətlərin hər növündən bir nümunə nəql etməklə kifayətləndik. Bu mövzuda geniş məlumat əldə etmək istəyənlər hədis kitablarına baş vura bilərlər.

Ululemrin kim olduğu haqqında köhnə təfsirçilərdən rəvayət edilən görüşlərə gəlincə, bu barədə üç görüş vardır: 1) Raşid xəlifələr. 2) Ordu komandirləri. 3) Alimlər. Dahhakın, onların Peyğəmbərimizin (s. a. a) səhabələri olduğu şəklindəki fikiri isə, saydığımız görüşlərin üçüncüsü ilə birləşər. Çünki onun bizə nəql edilən ifadəsi, "Onlar, Peyğəmbərimizin səhabələri, eyni zamanda dəvətçilər və ravilerdir." şəklindədir, ki görüldüyü kimi bu söz elmə söykənən bir səbəbləndirməyi ifadə edər və beləliklə ululemri alimlər deyə təfsir etməyə istiqamətlidir.

Bunu da bilmək lazımdır ki, bu ayələrin eniş səbəbi haqqında bir çox səbəblər və dəyişik hekayələr nəql edilmişdir. Lakin bu rəvayətlər araşdırıldığı zaman şübhə edilməyəcək qətilikdə görülər ki, bunlar ravilerinin öz görüşlərincə uyğunlaşdırmalarından ibarətdirlər. Buna görə onlara yer vermədik. Çünki onları nəql etməkdə fayda görmədik. Əgər bu dediklərimizin doğruluğunu görmək istəyirsənsə, et-Dürr-ül Mensu-r'a,[68] <file:///Z:\com_caislabs_ebk\Al_Mizan_Cilt_4.htm> Taberi tefsirine[69] <file:///Z:\com_caislabs_ebk\Al_Mizan_Cilt_4.htm> və bunlara bənzər qaynaqlara baş vura bilərsən.

Berki əl-Mehasin adlı əsərində öz rəvayət zənciri ilə Əbu Caruda söykədiyi bir rəvayətdə İmam Misin "Xeyr, Rəbbinə and olsun ki... inanmış olmazlar." ayəs(n)i haqqında belə buyurduğunu nəql edər: "Buradakı təslimiyyətdən (qəbul etməkdən) məqsəd, Peyğəmbərin verdiyi hökmə razı olmaqdır, onunla kifayətlənməkdir." (s. 271, h: 364)

el-Kafidə müəllif öz rəvayət zənciriylə Abdullah Kahilidən belə nəql edər: İmam Sadiq (ə.s) buyurdu ki: "Əgər bir qövm, heç bir ortağı olmayan tək Allaha qulluq etsə, namaz qılsa, zəkat versə, həccə getsə və ramazan orucunu tutsa da, amma sonra Allahın və Peyğəmbərin etdiyi hər hansı bir iş barəsində, 'Bunu niyə belə etdi?' və 'Bu işi başqa cür etsəydi daha yaxşı olardı.' desə və ya o qövmün mənsubları ürəklərindən belə bir şeyi keçirsələr, buna görə müşrik olarlar." Arxasından İmam, 'Xeyr, Rəbbinə and olsun ki, aralarında çıxan anlaşılmazlıqlar barəsində səni hakim edib, sonra da verdiyin hökmü, içlərində heç bir çətinlik duy/eşitmədən tam mənasıyla qəbul etmədikcə, inanmış olmazlar.' ayəsini oxudu və 'Mütləq təslim olmalısınız.' dedi." (Üsulu Kafi, c. 2, s. 398, h: 6)

Təfsir-ul Ayyaşidə Abdullah b. Yəhya Kahilidən belə nəql edilər: "İmam Sadiğin (ə.s) belə dediyini eşitdim: 'And olsun Allaha əgər bir qövm, heç bir ortağı olmayan tək Allaha qulluq etsə, namaz qılsa, zəkat versə, həccə getsə, ramazan ayının orucunu tutsa da sonra Peyğəmbərin etdiyi hər hansı bir iş barəsində, Bunu niyə belə etdi? desə və bu düşüncə o qövmün mənsublarının içindən keçsə, buna görə müşrik olarlar.' Arxasından da 'Xeyr, Rəbbinə and olsun ki, aralarında çıxan anlaşılmazlıqlar barəsində səni hakim edib, sonra da -Mu-hammedin və Əhli Beytinin verdiyi hökmü- içlərində heç bir çətinlik duy/eşitmədən tam mənasıyla qəbul etmədikcə, inanmış ola bilməzlər.' ayəsini oxudu." (c. 1, s. 255, h: 184)