Elektrotexnika, elektromexanika va elektrotexnologiya

Tayanch suzlar va iboralar.


Yurgizib yuboruvchi moment, xavo byuushligidagi magnit okimi, UTM
maxsus turlari, kontaktorlar kushimcha karshiliklar, yurgizish sxema-
lari, reostatlar.

1. O‘zgarmas tok dvigatellarini ishga kiritish

O‘zgarmas tok dvigatellarini yurgizib yuborishda: 1) yakor kerakli tezlikka erishishi uchun valda yetarli yurgizib yuboruvchi moment xosil bo‘lishi; 2) yakor cho‘lg‘amlarida dvigatel uchun xavfli bo‘lgan ishga kiritish toklarini xosil bo‘lmasligini taominlash kerak.

O‘zgarmas tok dvigatellari quyidagi asosiy uch xil usulda ishga tushiriladi:
1.Dvigatelni manbaga to‘ridan-to‘ri ulash;
2.Yakor cho‘lg‘amiga qo‘shimcha yurgizish qarshiliklarini yoki reostatlarni ulash.
3.Yakor cho‘lg‘amidagi kuchlanishni pasaytirish yordamida yurgizish.
Agar n=0 bo‘lsa, E_a=0 bo‘lib (13-7) dan yakordagi ishga kiritish toki
I_it= (13.11)
bo‘ladi. Umuman o‘zgarmas tok dvigatellarida R_a=0,02 ¸ 0,1 bo‘lganligi sababli ishga tushirish toki I_it=(50 ¸ 10) I_n ga tenglashishi mumkin. Shuning uchun yakor cho‘lg‘amini to‘ridan-to‘ri manbaga ulash usuli yakor cho‘lg‘amining aktiv qarshiligi katta bo‘lgan kichik quvvatli o‘zgarmas tok dvigatellarida qo‘llaniladi.


53-rasm. Parallel qo‘zatish cho‘lg‘amli dvigatelni yurgizish sxemasi
a) reostat yordamida yurgizish; b) qarshiliklar yordamida yurgizish


O‘zgarmas tok dvigatellarining yakor cho‘lg‘amida qo‘shimcha qarshiliklar yoki reostatlar ulab ishga tushirish usuli ko‘p qo‘llaniladi. Bu xolda ishga tushirishning boshlanishida n=0 da R_it - yurgizish reostati yoki yurgizish qarshiliklarining xamma bosqichlari yakor cho‘lg‘amiga ulanganda, yakor tokining ishga tushirish jarayonidagi qiymati (13-7) dan quyidagi tenglama bilan ifodalanadi:
I_it= (13-12)
Bunda ishga tushirish R_it qarshiligi shunday tanlanishi kerakki, yurgizish jarayonining boshlanishida: I_it=(1,41,7) I_a kichik quvvatli mashinalarda esa I_ik=(22,5)I_n dan katta bo‘lmasligi kerak Parallel qo‘zatish cho‘lg‘amli o‘zgarmas tok dvigatelini yurgizish qarshiligi yordamida yurgizish jarayonini ko‘raylik (54-rasm). t=0 da yurgizish qarshiliklarini ulovchi kontaktorlarining kontaktlari K₁, K₂ va K₃ lar ochiq bo‘lib, yakor zanjiriga ishga kiritish qarshiliklarini xamma bosqichlari ulangan bo‘ladi. Ishga tushirish jarayonida qo‘zatish cho‘lg‘amidagi tok xavo bo‘shliida nominal magnit oqimini xosil bo‘lishini taominlashi uchun qo‘zatish cho‘lg‘ami nominal kuchlanishga ulanadi. Yakor cho‘lg‘amini kuchlanish manbaiga ulanganda yakor cho‘lg‘amida I_ik va qo‘zatish cho‘lg‘amida I_q toklari xosil bo‘ladi.
(13-13)
Agar M>M_st shart bajarilsa, yakor asta-sekin aylanib tezligi n=0 dan asta-sekin ortib boradi va yakor cho‘lg‘amida aylanish tezlik n ga proporsional bo‘lgan elektr yurituvchi kuch Ye_a induksiyalanadi, (13-8), (13-9) va (13-11) lardan yakor toki I_a va moment M kamayadi, tezlik n ni esa, ortishini ko‘rishimiz mumkin.