Elektrotexnika va elektronika asoslari

bu kuchda hosil bo’lgan burovchi moment.

M = 2F l/2 = IBlnb Bunda S=bl - g‘altak ni yo’zi, u holda M = IBnS

Asbob xarakatlanuvchan qismining turgun holati momentlarning tengligi bilan belgilanadi.
M = K yoki IBnS = K bundan
 = IBnS /K bunda S₁ = BSn / K deb belgilaymiz,u holda
 = S₁ I S₁ = I /  asbobning tok bo‘lgandagi sezgirligi deb yuritiladi.
Magnitoelektrik sistema asboblari kutbli bo’lib, o‘zgaruvchan tok zanjirida ishlamaydi. Galtakni o‘zgaruvchan tok o’tganda, aylanuvchi moment tok yo‘nalishi o‘zga rganda uz yo‘nalishini o‘zga rtiradi. Inertsiya tufayli ko‘zga luvchi sistema tok chastotasi bilan tebranishga ulgura olmaydi, shuning uchun u ko‘zga lmas bo’lib qoladi va asbob xech narsa ko’rsatmaydi. Anikligi, sezgirligi yuqori, shkalasi bir tekisdaligi, energiya kam iste’mol qilishi
(10-3 -10-6Vt), ko‘zga luvchi sistema tezda tinchlanishi va tashki magnit maydonlari kam ta’sir etishi sababli magnitoelektrik sistema asboblari voltmetr, milliampermetr, mikroampermetr sifatida, shuningdek, universal o’lchash asboblarida ( avometrlarda ) keng kullaniladi. Bu sistemadagi asboblarning kamchilik-lariga quyidagilar kiradi: nisbatan kimmat turadi, ortikcha nagruzkaga sezgir va fakat o‘zgarmas tok zanjirlaridagina o’lchashga yarokli.


Elektromagnit sistema asboblari.
Elektromagnit sistema asboblarining ishlashi solenoid orqali o’tgan tok magnit maydonining ko‘zgaluvchan ferromagnit uzakka ko‘rsatadigan ta’siriga asoslangan. Ko‘zgalmas g‘altak l orqali tok o’tganda uning atrofida magnit maydoni hosil bo‘ladi. Ko‘zgaluvchan qismning o’qiga ekstsentrik ravishda ferromagnit materialdan qilingan plastinka 3 urnatilgan. Strelkani muvozanatlashgan holatida tezda tinchlantirish uchun xavoli yoki magnitli tinchlantirgich xizmat qiladi. Asbob elektr zanjiriga ulanganda g‘altak dan tok o’tadi va hosil bo’lgan magnit maydoni uzakni g‘altak ichiga tortadi. Uzak ukda asimmetrik urnatilgani uchun asbob qo‘zg’aluvchan qismi biror burchakka burilishi m umkin.
Bunda aylantiruvchi moment hosil bo‘ladi. Bu hol uchun aylantiruvchi momentning qiymati quyidagicha bo‘ladi:
М = d  / d =
bu yerda L-g‘altak ning induktivligi (- burilish burchagi
Prujinaning aks ta’sir qiluvchi momenti M( = K(
Momentlar teng bo‘lganda ko‘zga luvchan qism turgun holatda bo‘ladi, ya’ni = К bundan  =
Formuladan quyidagi xulosalarni chiqarish mumkin:
a) ko‘zga luvchan qismning burilish burchagi tokning yo‘nalishiga bog’liq emas. Demak, elektromagnit sistema asboblarini o‘zgarmas va o‘zgaruvchan tok zanjirida tok kuchi va kuchlanishning effektiv qiymatini o’lchaydi;
b ) asbob ko‘zga luvchan qismning burilish burchagi tokning kvadratiga to’g’ri proportsional, demak, asbob shkalasi notekis. Konstruktsiyasining soddaligi, arzonligi, o‘zgaruvchan va o‘zgarmas tok kuchi va kuchlanishini o’lchay olishi elektromagnit sistema asboblarining afzalliklaridir. Kamchiliklari: shkalasi notekis, tashki magnit maydon ta’siriga sezgir, katta quvvat iste’mol qiladi. Elektromagnit sistema asboblari, asosan, o‘zgaruvchan tok zanjirlarida ampermetr va voltmetr sifatida ishlatiladi. Ampermetr galtagining chulg‘ami yugonrok simdan ozgina urab hosil qilingan bo‘lsavoltmetrning chulg‘ami ingichka simdan ko‘p uralgan bo‘ladi.
Magnitoelektrik o’lchov qurilmalarini ishlashi