Əlyazması hüququnda
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Nəticə və təkliflər
1. Kür-Araz İR-nın geoloji inkişaf tarixi, iqlimi, relyefi, suları, torpaq-bitki örtüyü təbii-resurs potensialının formalaşmasına və inkişafına səbəb olmuşdur ki,bu da iqtisadi rayonda tarixən torpaq ehtiyatlarından intensiv istifadəyə səbəb olmuşdur. 2. İqtisadi rayonun sosial-iqtisadi inkişaf səviyyəsi regionun təbii və əmək ehtiyatları ilə təmin olunma dərəcəsindən, onların yerləşmə və mənimsəmə xarakterindən, bu ehtiyatların ictimai istehsala cəlb edilmə və ekoloji-iqtisadi qiymətləndirmə səviyyəsindən çox asılıdır. 3. Kür-Araz İR-nın ərazisində olan neft, qaz, yod və bromla zəngin minerallaşmış yeraltı sular, tikinti materialları, torpaq və su ehtiyatlarının ictimai istehsala cəlb edilməsi və onlardan istifadənin səviyyəsinin getdikcə artması sənaye sahələrinin,xüsusən də hasilat sənayesinin hərtərəfli inkişafına səbəb olmuşdur ki, bu da öz növbəsində torpaq resurslarının çirklənməsinə, şoranlaşmanın, bataqlaşmanın və eroziyanın artmasına, həmçinin digər neqativ proseslərə səbəb olmuşdur. 4. İqtisadi rayonun təbii sərvətləri əsasında burada neft və qazçıxarma, kimya, tikinti materialları, energetika sənaye sahələri formalaşmış və həmin sahələrin inkişafı üçün yeni-yeni köməkçi istehsal sahələri yaranmışdır ki, həmin sahələrin yaratdıqları sənaye tullantıları regionun ekoloji durumuna mənfi təsir göstərir. 5. Aran İR ərazisində torpaqların şoranlaşması və neftlə çirkləndirilməsi, irriqasiya eroziyası, tuqay meşələrinin məhv edilməsi, təbii yerli içməli su mənbələrinin olmaması, burada yaşayan əhalinin 70-80%-nin Gürcüstan və Ermənistan ərazilərində ifrat dərəcədə çirkləndirilmiş Kür çayının suyundan istifadə etməsi və s. də əsas ekoloji problemlərdir. 6. İqtisadi rayonda təbii dağıdıcı hadisələr və müasir dövrdə antropogen fəaliyyətin yüksəlməsi səbəbindən Kür və Araz çaylarının su rejimindəki dəyişikliklər, arid iqlim şəraiti və s., ərazidə yerləşən göllərin hidroloji rejimi və yerləşməsinə təsir etmiş, nəticədə baş verən bu hadisələr yeni su hövzələrinin meydana gəlməsinə və mövcud göl su hövzələrinin tamamən yox olmasına gətirib çıxarmışdır. 7. Kür-Araz regionunda kənd təsərrüfatında torpaqlara verilən mineral gübrələr və bitki mühafizə vasitələri bir tərəfdən məhsul istehsalının artırılmasına və onun mühafizə olunmasına imkan yaradır, digər tərəfdən torpağın və ətraf mühitin çirklənməsinə səbəb olur. Regionda bütövlükdə su ehtiyatlarından səmərəli istifadə edilməsi və onlann mühafizəsi, tədqiq edilən regionda mövcud təsərrüfatın ərazi strukturlarının yenidən qurulmasına gətirə bilər, məhsuldar qüvvələrin gələcək inkişafına mühüm dərəcədə təsir göstərər. Regionun sosial- iqtisadi inkişafı ilə əlaqədar ərazidə istifadə edilməyən dövlət torpaqlarının mənimsənilməsinin ekoloji məsələləri mühüm əhəmiyyətə malikdir. 8. Aran iqtisadi rayonunda torpaq örtüyünün ərazi üzrə yerləşməsinin təhlili göstərir ki, burada torpaqların mühafizəsi və bərpası üzrə bir sıra tədbirlərin həyata keçirilməsi məqsədəuyğundur. Rayonun sosial-iqtisadi inkişafının təmin edilməsilə əlaqədar ilk növbədə torpaqların meliorasiya yolu ilə saflaşdırılması ərazidə kənd təsərrüfatının inkişafında mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Sonra ərazini bütövlükdə eroziya prosesinin gedişinə qarşı hazırlamaq, şırımlarla əkin aparmaq, qoruyucu meşə zolaqları salmaq və s. tədbirlərin görülməsi zəruri hesab olunur. Müxtəlif su mənbələrinin təsiri altında qurunt sularının səviyyəsinin qalxması ilə bataqlaşma və şoranlaşma halları baş verən ərazilərdə drenaj şəbəkəsi yaratmaq vacib məsələdir. Çökəkliklərdə bataqlıqlaşma prosesi gedən torpaqlarda qurunt sularının səviyyəsini normal vəziyyətə salmaq üçün qurudulma işlərinin aparılması, şoranlaşmanın, torpaqların münbitliyini artırmaq və torpaqların deqradasiyaya uğramasının qarşısını almaq olar. |