Əlyazması hüququnda

Fəsil III. Kür-Araz iqtisadi rayonunun torpaqlarının istifadəsinin
yaxşılaşdırılması yolları.............................................................46 
3.1. Kür-Araz rayonunun şoranlaşmış, erroziyaya uğramış, bataqlıqlaşmış
və digər səbəblərdən istifadə olunmayan torpaqların təsərrüfat
dövriyyəsinə qaytarılmasının iqtisadi səmərəliyi................................46 
3.2. Kənd təsərrüfatında istifadə olunan torpaqlar və onun quruluşunun
təkmilləşdirilməsi yolları.....................................................................53 
3.3. Kür-Araz iqtisadi rayonunun torpaqlarını çirkləndirən mənbələr və
onların aradan qaldırılmasının iqtisadi səmərəliliyi............................61 
 
Nəticə və Təkliflər....................................................................................69 
 
İstifadə olunan ədəbiyyatlar...................................................................71 

---

Giriş 
 
Mövzunun aktuallığı. Kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalı əhalinin ərzaq 
məhsulları ilə təmin edilməsində, həmçinin torpaq ehtiyatlarından səmərəli 
istifadə olunmasında və regionların sosial-iqtisadi inkişafında mühüm əhəmiyyət 
kəsb edir. 
Regionda inkişaf etmiş kənd təssərrüfatı olmadan onun iqtisadi yüksəlişi 
mümkün deyil. Eyni zamanda kənd təssərrüfaının inkişaf etdilməsi sosial-iqisadi 
vəzifə kimi də qiymətləndirilməlidir. 
Azərbaycanda kənd təsərrüfaının intensivliyini və davamlılığını təmin emək 
üçün mükəmməl aqrar siyasət həyata keçirilir. Bu siyasət Kür-Araz (Aran) iqtisadi 
rayonu üçün də xarakerikdir. Aqrar sektorda həmin siyasətin aparılmasının əsas 
məqsədi iqisadi rayonda torpaq ehtiyatlarından səmərəli istifadə etməklə kənd 
təsərrüfaının hərtərəfli inkişafını, xüsusi mülkiyyəti kimi sahibkarlıq işlərini 
getdikcə yüksəltməkdən, cəmiyyətin qida ehtiyatlarına, emal sahələrinin isə 
xammala olan tələbaını təmin etməkdən ibarətdir. Bu məqsədə çatmaq üçün kənd 
təssərrüfatında istehsal münasibələrinin bazasını təşkil edən torpaq və digər şəxsi 
mülkiyyətin özəlləşdirilməsi əsas hesab olunur. 
Aparılan araşdırmalar göstərir ki Kür-Araz iqisadi rayonunda kənd 
təssərrüfaının əlverişli qurulması üçün müvafiqiqlim və torpaq mühitinin, əmək 
resurslarının, ixtisaslı aqrar kadrların olmasına baxmayaraq,iqtisadi və ekoloji 
vəziyyətlə əlaqədar XX əsrin axırlarında kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalı xeyli 
azalmışdır. Bunu nəzərə alaraq torpaq sahəsində 1991-ci ildən başlayaraq 
islahatlar həyata keçirmək üçün zəruri olan bir çox qanunlar və normaiv-hüquqi 
aktlar qəbul edildi. Nəticədə kolxoz və soxvozların əmlakı özəlləşdirildi, torpaqlar 
kənd əhalisinin xüsusi mülkiyyəinə verildi. Kənd təsərrüfatında torpaq üzərində 
sahibkarlıq fəaliyyətinin hüquqi təminatı yarandı və bu proses daim 
təkmilləşdirilir. 
Torpaq islahatları rəqabətin və iqtisadi sərbəstliyin yaranmasına, kəndin 
sosial simasının əsaslı dəyişilməsinə əlverişli şərait yaratmışdır.Torpaq üzərində 

---

struktur dəyişikliklərinin hüquqi və iqtisadi baxımdan dəstəklənməsi makroiqtisadi 
baxımdan uğurlu nəticələrə, torpaq və su ehtiyatlarından məqsədyönlü istifadəyə 
gətirib çıxarmışdır.
Ölkə tərəfindən hazırlanmış «Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-
iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramları»nda (2004-2008; 2009-2013; 2014-2018) 
hazırlanmış 
tədbirlərin həyata keçirilməsi torpaq ehtiyatlarından kənd 
təsərrüfatında səmərəli və intensiv istifadəyə, səmərəli təsərrüfat formalarının 
yaradılmasına, artmaqda olan əhalinin əmtəəlik və rəqabət qabiliyyətli qida 
ehtiyatlarına olan tələbatının və respublikanın qida təhlukəsizliyinin təmininə 
səbəb olmuşdur. Eyni zamanda ölkəmizdə 2015-ci il «Kənd təsərrüfatı ili» kimi 
qeyd olunmuşdur. Belə kompleks tədbirlərin əsasını aqrokompleksdə, əkinçilikdə 
torpaq və su sərvətlərindən yüksək kompleks istifadə və həmçinin məhsulun maddi 
əhəmiyyətinin yüksəldilməsi məsələləri təşkil edir ki, həmin məsələlər Kür-Araz 
iqtisadi rayonu üçün daha xarakerikdir. Torpaqlardan istifadənin iqtisadi 
səmərəliliyinin artırılmasına, yeni torpaq münasibətlərinin formalaşdırılmasının 
hüquqi və sosial-iqtisadi əsaslarına, torpaqların ekoloji problemlərinin həllinə
iqtisadi rayonda xüsusi diqqət yetirilir. Bu baxımdan yerinə yetirilən magistr 
dissertasiya işində torpaqdan istifadənin iqtisadi səmərəliliyinin yüksəldilməsi, 
şoranlaşma,bataqlıqlaşma,çirklənmə və eroziya ilə mübarizə və s. problemlərinin 
həlli problemləri öz şərhini tapmışdır ki, bu da mövzusunun akuallığını və praktiki 
əhəmiyyəini şərləndirir. 
Dissesrtasiya işində torpaqların potensial məhsuldarlıq imkanlarının 
müəyyənləşdilməsi, onların kadastı,yəni keyfiyyətcə və keyfiyyət baxımdan 
qiymətləndirilməsi, əkinçilik sisteminin yenidən qurulması, torpaqlardan kompleks 
istifadənin planlaşdırılması, gələcək inkişafı və digər eyni məsələlərin aradan 
qaldırılmasına və torpaqdan isifadənin iqtisadi səmərəliliyinin yüksəldilməsi 
problemlərinin tədqiqinə xüsusi əhəmiyyət ayrılmışdır.