Əmək mühafizəsi və təhlükəsizliyi fənni, onun məqsədi və toxunduğu əsas məsələlər

Ultrabənövşəyi şüalanmalar və onlardan mühafizə
 
Ultrabənövşəyi şüalanmaların təbii mənbəyi Günəşdir. Onların süni 
mənbələri isə qaz boşaltma lampaları, elektrik qövsləri, lazerlər və s.-dir. Belə 
şüalanmalar enerji axınının gücü ilə xarakterizə olunur. Ultrabənövşəyi 
şüalanmalar insan orqanizminə fiziki-kimyəvi və bioloji təsirlər göstərir.
İnsan dərisi və gözləri UBŞ-in bir başa təsirinə məruz qalır. UBŞ dəriyə təsir 
edərək onu qızardır (epitem təsiri), sonra isə (adətən 48 saatdan sonra) dərinin 
piqmentizasiyasına (qaralmasına) səbəb olur. Şüaların fotokimyəvi təsirindən 
dəridə D vitamini əmələ gəlir. Bu şüalanmaların effekti həmin vitaminin əmələ 
gəlməsi ilə izah olunur. 
UBŞ bakterisid, yəni mikrobları tələf etmə xassəsinə də malikdir. Bununla 
birlikdə orqanizmin infeksiyaya dözümlülüyü və immuniteti də yüksəlir. UBŞ-ın 
bakterisid xassəsindən havanın, suyun, ərzaq mallarının, taraların, cərrahiyyə 
alətlərinin və s. sanitar işlənməsində istifadə edilir.
İnsan orqanizminin normal fəaliyyəti üçün ultrabənövşəyi şüalar zəruridir. 
UBŞ uzun müddət olmadıqda orqanizmdə müxtəlif əlverişsiz hallar təzahür edir ki, 
bunlar «uşaq aclığı» və ya «ultrabənövşəyi çatışmazlıq» adlanır. Lakin bununla 
bərabər UBŞ-nin böyük dozalarda, uzun müddətli təsiri dərini və gözləri ciddi 
zədələyə bilər.
UBŞ-ın böyük dozalarının dəriyə uzun müddətli təsirindən dəridə güclü 
qızartı, şuluqlama və şiş əmələ gəlir. UBŞ-ın peşə ilə əlaqədar təsirindən isə 
dermatitlər, ekzemalar, üzün və əllərin yanıqları, dəri xərçəngi inkişaf edə bilər.
UBŞ-ın gözə təsiri daha ağır olur. UBŞ-ın gözlərə təsiri 2…6 saat davam 
edən gizli dövrdən sonra aşkara çıxır və göz almacıqlarının artan ağrıları, görmə 
qabiliyyətinin dumanlanması, konyuktivitlərin, göz qapağı və almacıqların şişməsi 
ilə nəticələnir. Bu hadisələr göz yaşarması, işıqdan qorxma, bəbəklərin daralması, 
baş ağrısı, yuxusuzluq və ümumi narahatlıq hissiyatı ilə müşahidə olunur. 
Şüalanmaların təsiri aradan qaldırıldıqda 5…6 gün sonra göstərilən hallar keçib 
gedir və hər şey qaydaya düşür.
UBŞ-ın çatışmazlığı ilə əlaqədar olaraq işçilərin orqanizmində yaranan 
əlverişsiz halları aradan qaldırmaq üçün həm Günəş şüalanmalarından, həm də süni 
UBŞ mənbələrindən istifadə edilir.

---

UBŞ artıqlığından mühafizə üçün günə qarşı kimyəvi (kimyəvi maddələr və 
tərkibində UBŞ-nı udan inqrediyentli qoruyucu kremlər) və fiziki (şüaları udan, 
əks edən və yayan müxtəlif maneələr) vasitələr tətbiq edilir. UBŞ-nı keçirməyən 
parçalardan (məsələn, poplindən) hazırlanmış iş paltarından istifadə olunması da 
yaxşı nəticələr verir. İstehsalat şəraitində gözləri mühafizə etmək üçün şüşəli 
eynəklərdən istifadə olunur.