F. M. Xalimova turizm geografiyasi o‘quv qo‘llanma

To‘rtinchi guruhda aholisi bir nechta yirik millatlarga ega lekin ulardan 
birortacining ulushi cezilarli bo‘lmagan mamlakatlar to‘plangan (Hindiston, 
Indoneziya, Filippin, Rocciya, SHveysariya, G‘arbiy Afrika mamlakatlari va 
boshqalar). Malumki XX asrning co‘ngi chorak asri davomida etnik tarkibi murakkab 
bo‘lgan mamlakatlarda millatlararo munocabatlar murakkablashdi, xar hil mojarolar 
va ziddiyatlar vujudga keldi. Shularning barchasi har xil tarixiy va ijtimoiy-siyosiy 
sabablarga ega. Binobarin Yevropaliklar tomonidan bocib olinib, keyinchalik 
mustaqillika erishgan mamlakatlarda tub va mahalliy millat vakillarini kamsitish 
xollari uchrab turadi (Shimol xalqlari, Avstraliya, Amerika va Avstraliya va 
4
The power of geographical boundaries: Cultural, political, and economic border effects in a 
unitary nation.Bowon Chang National border studies

---

24 
Okeaniya aborigenlari). Ziddiyatlarning ikkinchi manbai bu kam sonli millatlarning 
o‘ziga xos tili va madaniyatini mencimaclik, kamsitish (Buyuk Britaniyada 
shotlandlar va uelsliklar, Ispaniyada basklar, Fransiyada korsikaliklar, Kanadada 
frankokadaliklar va boshqalar). Milliy va diniy asosga ega bo‘lgan mojaralar uzoq 
yillardan beri Hindiston, Shri-Lanka, Indoneziya, Efiopiya, Nigeriya, KXDR, Sudan, 
Somali, Malayziya, Xitoy va boshqalarda davom etmoqda. Diniy va hududiy 
manbadagi milliy ixtiloflar yarim asrdan ortiq vaqt davomida Yaqin Sharqdagi 
vaziyatni belgilab bermoqda. 
4.3. Aholining talimiy darajasi 
Malumki, din jamiyat hayotida, turmushida juda katta rol o‘ynaydi. Bunda 
davlatning iqtisodiy rivojlanganlik darajasi, aholining talimiy darajasi katta ahamiyat 
kasb etmaydi. Aholining diniy tarkibini bilish va uni to‘g‘ri baholash dunyoda bo‘lib 
o‘tayotgan miqyosli voqea va hodisalarning ko‘pchiligini to‘g‘ri tushinish va 
anglashga imkon beradi.  
Keyingi vaqtlarda geografiya va demografiyada aholining soni bilan bir 
navbatda uning sifatiga ham katta etibor qaratilmoqda. Aholi sifati uning talimiy 
darajasi kasbiy va ijtimoiy tarkibi, sog‘lig‘i va boshqa belgilar orqali baholanadi. 
Bunda talimiy daraja aholi sifatining eng muhim ko‘rsatgichi hisoblanadi. 
Iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarga katta yoshdagi barcha savodsiz 
kishilarning taxminan 4%, rivojlanayotgan mamlakatlarga esa 96,0% to‘g‘ri keladi. 
Rivojlanayotgan mamlakatlarda savodsizlik darajasi katta hududiy farqlarga ega. Bu 
o‘rinda Markaziy, G‘arbiy, Sharqiy hamda Janubiy Afrika, Arab, Lotin Amerikasi, 
Sharqiy va Janubiy Osiyo mamlakatlari alohida o‘rin egallaydi. Mazkur va boshqa 
rivojlanayotgan mamlakatlarda savodsizlarning ulushi erkaklar o‘rtasida 25%ga teng 
bo‘lsa, ayollar o‘rtasida qarib 45%ni tashkil etadi. 
Dunyoda katta yoshdagi aholining savodsizlik darajasining yuqoriligi bo‘yicha 
qator mamlakatlar ajralib turadi. Masalan Butan davlatida savodsizlik darajasi 
erkaklar o‘rtasida 93%ga, ayollar o‘rtasida 95%ga, Afg‘anistonda tegishli ravishda 93 
va 95%ga, Somalida 82 va 94%ga, Tropik Afrika regionidagi Burkina-Faco, Senegal, 

---

25 
Mavritaniya, Gambiya, Niger, Chad, Mali mamlakatlarida 75 va 90%ga teng bundan 
ham yuqori ko‘rsatgichlar Nepal va Gaitiga xosdir.