F. M. Xalimova turizm geografiyasi o‘quv qo‘llanma

4.4. Aholining hududiy joylashishi 
Er yuzasida aholi juda notekis joylashgan. Aholining o‘rtacha zichligi (1 
kv.kmga to‘g‘ri kelgan aholi miqdori) doimiy aholisi mavjud hududlar (130 mln. 
kv.km) doirasida 46 kishini tashkil qildi. 
Shu vaqtning o‘zida ushbu ko‘rsatgich Osiyoda 116.3 va Yevropada 102.5 
kishini tashkil esa, Afrikada 27.5, SHimoliy Amerikada 23.8, Janubiy Amerikada 
19.6 hamda Avstraliya va Okeaniyada atigi 3.7 kishiga teng. Umumlashtirib aytganda 
er quruqlik yuzasining atigi 7%da unda mavjud aholining 70%i istiqomat qiladi. 
Aholi nihoyatda zich joylashgan mintaqalar qatoriga Janubiy, Janubi-Sharqiy 
va Sharqiy Osiyo, Yevropa hamda AQShning shimoli-Sharqiy qismi, «Bosvash» 
megopolisi kiradi.
Aholi siyrak tarqalgan hududlar yer quruqlik yuzasining ancha katta qismini 
egallaydi. Shular qatoriga birinchi navbatda ekstremal tabiiy sharoitlarga ega bo‘lgan 
geografik obyektlar-cho‘llar, tropik o‘rmonlar, baland tog‘lar, tundra, muzlik 
hududlari va boshqalar kiradi. 
Yer quruqlik yuzasining 15%i umuman o‘zlashtirilmagan va doimiy aholisi 
yuq hududlar hisoblanadi.
1.Keyinroq o‘zlashtirilgan va yangidan sug‘orila boshlangan yerlardagiga 
nisbatan qadimdan sug‘orib kelinayotgan yerlarda aholi doimo zichroq bo‘ladi: 
2.Sug‘oriladigan hududlar orasida sholi ekiladigan rayonlarda aholi ayniqsa 
zich bo‘ladi. Boshqa g‘alla ekinlari va texnika ekinlari ekiladigan rayonlarda zichlik 
sholikorlik rayonlaridagiga nisbatan past bo‘ladi. Agar dunyo aholisinig joylashuvi 
va zichligi kartasiga nazar tashlasak aholi eng ko‘p va zich yashaydigan areallarni 
ajratish qiyin emas. Birinchi navbatda eng yirik to‘rtta ana Shunday areal yaqqol 
ko‘zga tashlanadi.
1.Eng yirik birinchi areal o‘z ichiga Hindiston yarimorolini, janubiy – Sharqiy 
Osiyoni, Xitoyning Sharqiy qisimini, Koreya yarim orolini va Yaponiyani oladi. Bu 
arealning ko‘pchilik qismida (Masalan, Gang daryosi vodiysi, Yava oroli, Yanszi 

---

26 
havzasi va boshqa) zichlik 200 kishiga etadi va undan ham ortadi. Faqat tog‘li 
o‘lkalarda zichlik birmuncha past. Bu arealda qator yirik millioner shaharlar (Tokio, 
Shanxay, Kolkutta, Bombay, Osaka, Kiota va boshqa) joylashgan.
2) Aholi zich joylashgan ikkinchi yirik areal Yevropadir. Skandinaviya 
yarimorolini va Rossiya Yevropa qismining shimoliy – Sharqiy hududlarini hisobga 
olmaganda Yevropaning qolgan barcha qismini Shu arealga kiritish mumkin. Bu 
yerda zichlik 50 ko‘p hududlarda 100 kishidan ortiq.
3) Aholi ko‘p zich joylashgan AQShning Atlantika sohili. 
4) Nil daryosi quyi oqimi hamda deltasini o‘z ichga oladi. Dunyo aholisi 
zichligi kartasida aholi eng ko‘p va zich joylashgan areallar bilan bir qatorda deyarli 
o‘zlashtirilmagan hududlarni ham ko‘rish mumkin.