F. M. Xalimova turizm geografiyasi o‘quv qo‘llanma

5.6. Dunyo qishloq xo‘jaligining muhim tarmoqlarining joylashishi 
Agrar islohatlar – erlardan foydalanish tizimida davlat tadbirlari. Mamlakatlar 
va ularning tumanlarining iqtisodiy geografik sharoiti va tarixiy xususiyatlari 
islohatlarga katta tasir ko‘rsatadi. 
Agrobiznes – foydani ko‘paytirish maqsadida qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarish 
tizimida boshqarishni zamonaviy usullaridan foydalanishga asoslangan qoidalarni 
qo‘llash. Yirik qishloq xo‘jalik korxonalari ham agrobiznesda qatnashishlari mumkin, 
bunda ikki tomon o‘rtasida qatiy kelishuv hocil bo‘ladi. 
Agrosanoat majmui (ASM) – mamlakatni oziq-ovqat va qishloq xo‘jaligi xom-
ashyosi bilan taminlovchi tarmoqlararo xo‘jalik majmui uch tarmoqni o‘z ichiga 
oladi: 
1. Qishloq xo‘jaligi uchun ishlab chiqarish vositalarini ishlab chiqaruvchi va 
uning moddiy texnika taminoti hamda xizmat ko‘rsatish tarmoqlari; 
2. Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarish tarmoqlari; 
ishlab chiqarish, taminot, tayorlov va saqlash, sanoat usulida qayta ishlash va 
pirovard mahsulotlarni realizatsiya qiluvchi tarmoqlar; 
3. Er rentasi – Yer egasiga vaqti-vaqti bilan ijarachi tomonidan yerdan 
foydalanganligi uchun to‘lanib turiladigan mablag‘ miqdori. 
Dehqon xo‘jaligi - o‘z qaramog‘ida bo‘lgan mulk, yer va boshqa tabiiy 
resurslarda foydalanish asosida qishloq xo‘jalik mahsulotlarini ishlab chiqarish, qayta 
ishlash, saqlash va sotishni amalga oshiruvchi muctaqil xo‘jalik yurituvchi subyekt. 

---

37 
Tayanch iboralar: Ishlab chiqarish, hisoblash usullari, kapital, budjet, qiymat, 
agrosanoat, ekologiya, ilm-fan, tovar, iqtisodiy o‘lcham, hisoblash usullari, 
avtarkiya,ilm-fan omil, ekologik omil. 
Nazorat savollari 
1.Dunyoning engil sanoat tarmoqlari. 
2. Dunyo sanoatini xalk xo‘jalik tarmoqlari o‘rtasida tutgan o‘rni va salmog‘i. 
3. Dunyo sanoatini rivojlanishiga va joylanishiga ta’sir etuvchi omillar. 
4. Dunyo qishloq xo‘jaligining rivojlanish va joylashish xususiyatlari.