Falsafa asoslari

Vijdon. 
Insonga xos yuksak m a’naviy fazilat, kishining o‘z 
xatti-harakati, qilmishi, yurish-turishi uchun odamlar, ja- 
m oatchilik oldidagi m as’uliyat hissini anglatuvchi tuyg‘u vij- 
donli inson har bir qilgan ishi, odam lar bilan bolgan muloqoti, 
faoliyati va fikrlarini sarhisob qiladi. Nohaqlikka, adolatsizlikka
279

---

murosasizlik bilan qarshilik ko‘rsatadi. Vaholanki, vijdonsiz 
odam ning adolatparvar, sadoqatli, or-nomusli inson bolishi 
amrimahol. Vijdon eng avvalo, o‘zgalarga nisbatan burch va 
m as’uliyatni teran his etishni taqozo etadi. 0 ‘zbekistonning Bi­
rinchi Prezidenti ta ’kidlaganidek, «Vijdoni uyg‘oq odam yon- 
atrofida bolayotgan voqealarga, yordam va ko‘makka muhtoj 
insonlarning muammolariga, adolatning toptalishiga befarq 
qaray olmaydi. Ayniqsa, el-yurt manfaatiga zarar yetkazadigan 
yovuz xatti-harakatlarga hech qachon chetdan jim qarab turol- 
maydi, o‘z yurti va xalqida nisbatan xiyonat va sotqinlikni aslo 
qabul qilolmaydi. Bunday holatlarni ko‘rganda vijdoni qiynala- 
di, doimo yonib-kuyib yashaydi, qanday qilib bo‘lmasin, ularni 
bartaraf etishga intiladi, kerak b o lsa, bu y o ld a hatto jonini ham
fido qiladi.
Burch. 
Burch, mohiyatan, jamiyat, davlat va shaxslarga nis­
batan muayyan individdagi munosabat, ular oldidagi majburiyat. 
U, yuqorida aytganimizdek, vijdon, e’tiqod, mas’uliyat kabi tu ­
shunchalar bilan mustahkam bog‘liq. Umuman, hayotda inson­
ning har bir xatti-harakati zamirida burch tushunchasi - burchga 
sadoqat yoki xiyonat yotadi.
Burchning insonlik burchi, musulmonlik burchi, nasroniylik 
burchi, fuqarolik burchi, otalik burchi, onalik burchi, farzand- 
lik burchi singari keng qamrovli, barcha davrlar uchun umumiy 
bo‘lgan tushunchalari ham, jurnalistlik burchi, shifokorlik bur­
chi, olimlik burchi kabi kasbiy odob doirasidagi tushunchalari 
ham mavjud.