Fan va innovatsiyalar vazirligi materialshunoslik universiteti

2. Oksidlovchilar yodid ionni turli oksidlanish darajalarigacha oksidlaydi.
Xlorli suv yodid ionni erkin yodgacha oksidlaydi.
Reaksiyani hajarishda 2-3 tomchi KJ eritmasiga 1-2 tomchi H₂SO₄, 5-6 tomchi benzol, 3-4 tomchi xlorli suv qo`shib, aralashma chayqatilsa, oldin benzol qavatining binafsha rangga kirishi, so`ngra yana 5-6 tomchi xlorli suv qo`shilganda benzol qavatining rangsizlanishi kuzatiladi:
2KJ + C1<sub>2</sub> → 2KC1 + J<sub>2</sub>
J<sub>2</sub> + 5C1<sub>2</sub> + 6H<sub>2</sub>O →2HJO<sub>3</sub> + 10HC1
Yodid ionini xlorli suv bilan oksidlash reaksiyasi neytral muhitda o`tkazilishi mumkin. Eritmaga kislota qo`shish oksidlanishni kuchaytiradi. Ishqoriy muhitda yodit va gipoyoditning hosil bo`lishi natijasida reaksion samara kuzatilmaydi. Xlorli suvni tomchilab quylmasa, yodatning hosil bo`lishi ham reaksion samarani niqoblaydi. Organik erituvchi o`rniga kraxmal eritmasini ishlatish mumkin, bunda kraxmal ajralib chiqayotgan yod ta'siridan ko`karadi.
Kaliy permanganat KMnO<sub>4</sub> kislotali muhitda yodid ionni erkin yodgacha oksidlaydi.
10J<sup>-</sup> + 2MnO<sub>2</sub><sup>-</sup> + 16H<sup>+</sup>→5J<sub>2</sub>↓ + 2Mn<sup>2+</sup> + 8H<sub>2</sub>O
Neytral va ishqoriy muhitda yodat hosil bo`lishi tufayli oxirgi samarani ko`rib bo`lmaydi. Permanganat bilan oksidlanadigan qaytaruvchilar eritmada bo`lmasligi kerak. Reaksiyaning sezuvchanligini oshirish uchun ozgina isitilgan yodid ion eritmasiga sulfat kislotali muhitda permanganat eritmasi tomchilab qo`shiladi. Bunda yodid ion yodatgacha oksidlanadi:


5J^- + 6MnO₄^- + 18H⁺ → 5JO₃^- + 6Mn²⁺ + 9H₂O

Qizil rang paydo bo`la boshlagan zahoti KMnO<sub>4</sub> qo`shish to`xtatiladi va uning ortiqchasi 1-2 tomchi vodorod peroksid ta'sirida qaytariladi. Vodorod peroksidning ortiqchasini eritma qizdirilib yo`qotiladi (parchalanish). Hosil bo`lgan yodat eritmaga kaliy yodid eritmasini qo`shish orqali topilishi mumkin. Bunda dastlabki 5 mol yodid ionga to`g`ri kelgan 1 mol yodat iondan 3 mol yod ajralgani uchun reaksiyaning sezuvchanligi ancha oshadi:

JO₃+5J^-+6H⁺→3J₂↓6+3H₂O

Yodid iondan yodat olish uchun neytral muhitda bromli suv ta'sir ettirish mumkin. Bromli suvning qoldig`i sulfosalitsil kislota ta'sirida yo`qotilishi kerak.