Fan va innovatsiyalar vazirligi materialshunoslik universiteti

1. Kumush nitratning 3-4 tomchi eritmasi 2-3 tomchi NaBrO₃ eritmasiga tomizilsa, sariq rangli cho`kma hosil bladi:
NaBrO<sub>3</sub> + AgNO<sub>3</sub> → AgBrO<sub>3</sub> ↓ + NaNO<sub>3</sub>
BrO<sub>3</sub><sup>-</sup> + Ag<sup>+</sup> → AgBrO<sub>3</sub> ↓
Cho`kma suyultirilgan HNO₃, H₂SO₄, NH₄OH va KCN
eritmalarida oson eriydi:
AgBrO₃ + 2NH₄OH → [Ag(NH₃)₂]⁺ + BrO₃^-+ 2H₂O
2. Bariy xlorid eritmasining 2-3 tomchisi NaBrO₃ eritmasining 1-2 tomchisiga tomizilganda, suyultirilgan mineral kislotalarda eriydigan oq rangli Ba(BrO₃)₂ kristall cho'kma tushadi:
2NaBrO₃ + BaCl₂ → Ba(BrO₃)₂ ↓ + 2NaCI
2BrO₃^- + Ba²⁺ → Ba(BrO₃)₂ ↓
3. Bromid va yodid kislotali muhitda bromat ioni ta'siridan oksidlanadi:
BrO₃^- + 5Br^- + 6H⁺ →3Br₂+3H₂O
BrO₃^- + 6J^- + 6H⁺ →3J₂+ Br^-+3H₂O
4. Sulfid, sulfit va tiosulfat ionlar kislotali muhitda bromat ioni ta'siridan sulfat iongacha oksidlanadi. Bunda erkin bromning ajralishi tufayli oldin eritma sarg`ayadi, so`ngra ortiqcha qaytaruvchi ta'siridan bu rang yo`qoladi:
5S^-+8BrO₃^-→ 5SO₂+ 4Br₂+4H₂O
S^2- + 4Br₂ + 4H₂O →SO₄^2-+8Br^-+8H⁺
5S₂O₃^2- + 8BrO₃^- + H₂O →10SO₄^2-+4Br₂+2H⁺
S₂O₃^2- + 4Br₂ + 5H₂O →2SO₄^2-+8Br^- + 10H⁺


Nitrat anionining reaksiyalari
Nitrat ioni kuchli mineral kislotalardan biri bo`lgan HNO<sub>3</sub> anioni bo`lib. ko`pchilik tuzlari suvda yaxshi eriydi. Ishqoriy va ishqoriy-yer rnelallari nitratlarining suvli eritmalari neytral muhitli. Qolgan kationlarning nitratlar bilan hosil qilgan tuzlarining suvli eritmalari kislotali muhitga ega. Nitrat kislotaning rangsiz kationlar bilan hosil qilgan birikmalari rangsiz.
Quruq nitrat tuzlari qattiq qizdirilganda turli mahsulotlar hosil qilib parchalanadi. Kuchlanishlar qatorida magniydan oldinda turgan melallarning nitratlari parchalanganda nitrit va kislorod:
2NaNO<sub>3</sub> → 2NaNO<sub>2</sub> + O<sub>2</sub> ↑
magniydan misgacha bo`lgan metallarning nitratlari parchalanganda metall oksidi, NO₂ va kislorod:
2Ni(NO₃)₂ →2NiO+ 4NO₂^-+O₂ ↑
misdan orqada joylashgan metallar nitratlari parchalanganda erkin metall, NO₂ va kislorod ajraladi:
2AgNO₃ → 2Ag + 2NO₂ ↑ + O₂ ↑
Ammoniy nitrat parchalanganda esa N₂O ajraladi:
NH₄NO₃ → N₂O + 2H₂O
Nitrat ioni va nitrat kislota kislotali muhitda kuchli oksidlovchi bo`lib, qariyb barcha metallar va metalmaslarni oksidlab, yuqori oksidlanish darajasigacha oksidlaydi va reaksiyalar natijasida azot turli oksidlanish darajalarigacha qaytariladi. Bunda eritmaning konsentratsiyasi ham muhim ahamiyatga ega.
Konsentrlangan eritmalarda:
NO₃^-+2H⁺ →NO₂ ↑+H₂O
suyultirilgan eritmalarda:
NO₃^-+ 4H⁺ → NO ↑ + 2H₂O
juda suyullirilgan eritmalarda:
NO₃^-+10H⁺ →NH₄⁺+3H₂O

reaksiyalar kechadi.
Nitrat va xiorid kislotalar konsentrlangan eritmalarining 1:3 aralashinasi zar suvi deb yuritilib, zar suvi juda kuchli oksidlovchi bo`lganligidan ko`plab erituvchilarda erimaydigan asl metallar. qotishmalar va boshqalarni eritadi. Zar suvining bu xususiyati, bir tomondan, atomar xlor ajratishi, ikkinchi tomondan, nitrozil xlorid hosil qilishi va komplekslashi bilan izohlanishi mumkin:
HNO₃ + 3HC1 → NOCl + 2C1 + 2H₂O
Au + HNO₃ + 3HC1 → AuCl₃ + NO ↑ + 2H₂O
AuCl₃ + HCl → H[AuCl]
3Pt + 4NOCl + 4C1₂ → 3PtCl₄ + 4NO ↑
PtCl₄+2HCl ↑ H₂[PtCl₆]
3HgS + 2NOC1 + 2C1₂ → 3HgCl₂ + 2NO ↑ + 3S ↓
HgCl₂+2Cl^- →[HgCl₄]^2-