Fanidan Amaliy mashg’ulotlar

Dorivor tirnoqgul
 
- 
Calendula officinalis
- Astradoshlar (
Asteraceae
) oilasiga 
mansub. Bir yillik bo‗yi 30-50 sm, ba‘zan 60 sm ga yetadigan o‗t o‗simlik. Ildizi 
shoxlangan o‗q ildiz. Poyasi kattiq tik o‗suvchi, asos qismidan boshlab shoxlangan, 
qirrali bo‗lib, yuqori qismi bezlar bilan qoplangan. Barglari oddiy bandli cho‗ziq teskari 
tuxumsimon, poyada ketma-ket joylashgan. 
Poyaning yuqori qisrrfidagi barglari bandsiz tuxumsimon yoki lantsetsimon gullari 
savatchaga to‗plangan. Iyun oyidan boshlab kech kuzgacha gullaydi. Mevasi iyuldan 
boshlab yetiladi.
Gullari tillarang - sariq, sariq yoki to‗qsariq poya va yon novdalar uchida 
savatchalarga to'plangan holda bo‘ladi. Savatchaning tashqi tilsimon gullari - urug‗chi, 
meva tugadigan, ichkisi - naychali qo‗sh jinsli. To‗pgulining kattaligi parvarishga, 
tuproq unumdorligi va iqlimsharoitlariga bog‘liq. 
Unumdorligi 
past 
erlarda, 
kam 
sug‗orilganda 
to‗pgul 
mayda 
eni 0,5 sm dan katta bo‗lmaydi, unumdor 
erlarda 
tavsiya 
etilgan 
ishlov berish usullari joriy etilganida to‗pgul eni 4 sm ga yetadi. Havosi nisbatan nam, 
o‗rta tog‗li erlarda dala yumshatib turilganda ham to ‗ pgul katta bo‗ladi. 
Mevasi egilgan danak tarzida bo‗lib, savatchada 2-3 qator joylashgan, tashqi qator 
mevalari 2-3 sm uzunlikda bo‗lib, o‗rta va ichki qatordagi danaklardan rangi va 
morfologik belgilariga ko‗ra ajratilib turadi. 1000 dona danakning og‗irligi 8-10 g. 
Tabiiy sharoitda O‗rta dengiz bo‗yi mamlakatlarida o‗sadi, uning maydoni 
Sharqdan Erongacha yetib boradi. Manzarali o‗simlik sifatida Kavkaz va O‗rta
Osiyoda ekib o‗stiriladi. Dori olish maqsadlarida Krasnodar o‗lkasida, Poltava hamda 
Moskva viloyatlarida, Primore o‗lkasida yetishtiriladi. 

---

~ 85 ~ 
Ishlatilishi.
Timoqguldan tayyorlangan dorilar asosan yallig‗lanishga qarshi
vosita sifatida moydori va suyuqdori tarzida, og‗iz bo‗shligbi kasalliklarida, 
shuningdek, "kaleflan" dori oshqozon-ichak kasalliklarida yaraga qarshi, jigarning
yallig‗lanish kasalligida, yurak xastaligi va qon bosimi oshganda qo‗llaniladi.