FəLSƏFƏ, onun predmeti VƏ CƏMİYYƏTİn məNƏVİ İNKİŞafinda rolu

Materialist dialektikanın strukturu
təbiətin dialektikası, cəmiyyətin 
dialektikası
, dialektik 
məntiq və idrak nəzəriyyəsindən ibarətdir
. 
Deyilənlərdən aydın olur ki, materialist dialektika eyni zamanda həm 
ontologiya, həm məntiq, həm də qnoseologiya kimi çıxış etməklə onların 
vəhdətini təşkil edir
. 
Fəlsəfi elm olmaq e'tibarilə dialektikanın mürəkkəb xarakteri onun 
funksiyaları vasitəsilə açılır.
Həm də bu halda dialektikanın funksiyalarının 
məzmunu onun predmeti, sistemi və strukturu ilə müəyyən olunur. Materialist 
dialektikaya təbiət, cəmiyyət, təfəkkür və idrakın ən ümumi inkişaf qanunları 
haqqında elm kimi verilən tə'rifdə onun funksiyaları öz ifadəsini tapmışdır. Həmin 
funksiyalar aşağıdakılardır
:
a)
Ontoloji funksiya. 
Materialist dialektikanın bu funksiyası öz ifadəsini onun 
təbiət və cəmiyyətin hərəkəti və inkişafının ən ümumi qanunları haqqında elm 
olmasında tapır. Dialektikanın qanunları xarici aləmin inkişafının obyektiv, həqiqi 
qanunları olduğundan fəlsəfi elm kimi dialektika hər şeydən əvvəl təbiət və 
cəmiyyət haqqında elmlərin nailiyyətlərinə istinad edərək təbiətdə və cəmiyyətdə 
baş verən hadisələrin dialektik xarakterini tədqiq etməlidir.
 
b)
Məntiqi funksiya. 
Materialist dialektikanın bu funksiyası onun həm də 
təfəkkür haqqında elm olması ilə səciyyələnir. İdrak prosesində bütün elmlər öz 
anlayış və kateqoriyalarını işləyib hazırlamaqda məntiqi təfəkkürün formalarından 
istifadə etsələr də, bunların heç biri tədqiqatın məntiqini öyrənməklə məşğul 
olmur. Bu vəzifəni yalnız məntiq olmaqla dialektika yerinə yetirir. Lakin məntiq 
olmaq e'tibarilə dialektikanı nə formal məntiqlə, nə də elmi tədqiqatın məntiqi ilə 
eyniləşdirmək olmaz. Belə ki, bu sonuncular xüsusi elmlər sahəsinə aid olub, 

---

dialektikanın tərkibinə daxil olmurlar. Dialektika həm də dialektik məntiqdir, bu 
sonuncu isə materialist dialektikanın ən dərin ifadəsidi
r. 
v)