Fənn: Azərbaycan tarixi Şöbə: “Tibb bacısı işi” 2 nömrəli Bakı Baza Tibb Kolleci

1846-cı il 6 dekabr respekti. 
―Ali müsəlman silki‖ nin hüquqlarını qaydaya salmağı ona bir vəzifə kimi tapşırmışdı. 2 illik 
müzakirədən sonra 1846-cı il dekabrın 6-da bəy və ağaların haqqında reskript olan bu reskriptin 10 
maddəsi bəylərin torpaq hüquqlarına, qalan ikisi feodal-kəndli münasibətlərinə aid idi. 
İlk dəfə olaraq bəy və ağalara məxsus torpaqlar onların irsi mülkiyyəti kimi təsdiq edirdi. Çünki 
çarizim bu silkə qarşı milli və dini ayrı-seçkilik siyasəti aparırdı. 
Bu reskript bəy və ağalar kəndlilər üzərində polis idarə üsulunu həyata keçirmək hüququ da 
verdi. 
Kəndlilər hüquqi cəhətdən rəiyyət, rəncbər, elat və nökərə bölünməsi ləğv edildi. Əvəzində 
sahibkar kəndlilərinə mülkədar tabelisi adı verildi. 
1846-cı il 6 dekabr fərmanı ilə hökumət yerli feodallarla ittifaqa doğru mühüm bir addım atdı, 
Nikolayın 1843-cü il 10 mart fərmanı əsasında təsis edilmiş ―ali müsəlman‖ silkini mərkəzi 
hakimiyyətə yaxınlaşdırdı. 
 
 

---

Fənn: Azərbaycan tarixi 
 
Şöbə: “Tibb bacısı işi” 
2 nömrəli Bakı Baza Tibb Kolleci 
 12 
1847-ci il “Kəndli əsasnamələri”. 
Çar hökuməti Azərbaycanda bəy-kəndli münasibətlərini qanuni şəklə salmaq üçün 1847-ci il 
aprelin 20-də Şamaxı, Şuşa, Nuxa, Lənkəran, Bakı və Quba qəzalarının bəy kəndlilərinə, dekabrın 28-
də isə Qazax, Şəmşəddil və Borçalı nahiyələrində ağa torpaqlarında yaşayan kəndlilərə aid ―Kəndli 
əsasnamələri‖ni qəbul etdi. ―Əsasnamələr‖in əsas müddəaları aşağıdakılardan ibarət idi: 
1. 15 yaşına çatmış hər bir kəndliyə 5 desyatindən az olmayan yararlı torpaq sahəsi verilməli idi. 
2. Kəndli ona verilən torpaq sahəsinin əvəzində taxıl məhsulunun onda bir hissəsini, meyvə və tərəvəz 
məhsulunun isə üçün birini malcəhət adlanan məhsul vergisi şəklində sahibinə verilməli idi. 
3. Kəndli bəyin iş heyvanı, toxumu və əkinçilik alətləri ilə torpağı becərərdisə, məhsulun beşdə birini 
torpaq sahibinə verməli idi. 
4. Kəndli bəyin otağından istifadə əvəzində xüsusi rüsum olan çöpbaşı ödəməli idi. 
Sahibkar kəndliləri başqa feodalın yanında köçmək hüququnu saxlayırdılar. ―Əsasnamələr‖ə 
görə, sahibkarlar öz kəndliləri üzərində polis və məhkəmə hüququ alırdı. 

---