FəNN: makroiQTİsadiyyat

2. Qlobal problemlərin həll edilməsi yolları.


Qlobal problemlərin həlli olduqca mürəkkəbdir. Odur ki, bu nəinki müxtəlif ölkələrin səylərinin əlaqələndiril-məsini, həm də onların həll olunmasına yanaşılmasında mövqelərin ümumiliyini tələb edir.
Beləliklə, qlobal problemlər müasir dünyada özünün miqyasına və əhəmiyyətinə görə fərqlənən, iqtisadi inkişaf səviyyəsindən, coğrafi mövqeyindən asılı olmayaraq bütün ölkələrin xalqlarının həyati məna­feləri ilə əlaqədar olan, dünya birliyi ölkələrinin ümumi səyləri ilə həll edilə bilən xüsusi növ sosial hadisə və proseslərdən ibarətdir.
Qlobal problemləri xarakterinə və həll olunması üsullarına görə əsas etibarilə iki qrupa bölmək olar. Birinci qrupa "insan-cəmiyyət" sistemində meydana çıxan münasi-bətləri ifadə edən problemləri (əhalinin artması, yoxsulluğa, aclığa, xəstəliyə qarşı aparılan mübarizə; elmi-texniki inqi-lab şəraitində insanın özünün inkişafı və i.a.) ikinci qrupa isə "cəmiyyət-təbiət" sistemində meydana çıxan münasibət-ləri ifadə edən problemləri (ətraf mühitin mühafizəsi, təbii ehtiyatlar, ener­getika və i.a.) aid etmək olar. Bütün ümum-bəşəri problemlər komplek­sində əsas yeri canlı orqanizm-lərin ən yüksək pilləsi, ictimai-tarixi fəa­liyyət və mədəniyyə-tin subyekti olan insan və onun gələcəyi tutur.
Bütün bunlar göstərir ki, qlobal problemlərin həlli, onların miq­yası və kəskinliyi ayrı-ayrı ölkələrin hökumət-lərinin, siyasi partiya­la­rının və ictimai hərəkatların daha qətiyyətli fəaliyyət göstərmələrini tə­ləb edir. Üçüncü minil-likdə dövlətin və xalqın qarşılıqlı əlaqələri bir məqsədə – bəşəriyyətin hər cür bəlalardan xilas olmasına yönəldil­mə­li­dir. Dünyəvi problemlərin həll edilməsi üçün bütün ölkələr səy­lərini bir­ləşdirməlidirlər. Bu sahədə BMT çox iş görmüş-dür və daha çox iş görə bilər. BMT ümumbəşəri problemləri geniş müzakirə etməyə, onla­rın həll edilməsinin uzun-müddətli strategiyasını işləyib hazır­lama­ğa, bütün ölkələrin mənafelərinin bərabərliyini təmin etməyə, ehtiyat­lara olan tələbatı aşkara çıxarmağa imkan verən hərtərəfli hökumət­lə­rarası mexanizmdir.
Beynəlxalq əməkdaşlığın genişləndirilməsi və səmərə-li məcraya salınmasında milli və beynəlxalq səviyyələrdə fəaliyyət göstərən və sül­hün təmin olunması uğrunda ümum-dünya hərəkatında iştirak edən bir sıra nüfuzlu təşkilatların da böyük rolu vardır. Belə təşkilatlara sülhü mü­dafiə komi-tələrini, BMT-nin Avropa iqtisadi komissiyasını, ekoloji mü­hitin qorunması uğrunda mübarizə aparan yaşıllar hərəkatını, Avropa­da Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq təşkila-tını, Avropa Iqtisadi Birliyini, Islam Konfransı Təşkilatını və s. misal göstərmək olar.
Məlum olduğu kimi, hərbi məqsədlər üçün ayrılan vəsaitin art­ması meyli iqtisadi və sosial problemlərin kəskin-ləşməsinə doğru apa­rır. Bü isə xalqın həyat səviyyəsinin aşağı düşməsinə səbəb olur. Ümu­miyyətlə, iqtisadiyyatın hərbiləşdirilməsi bəşəriyyət üçün böyük fəlakət­lərə səbəb ola bilər. Son illərdə kütləvi qırğın silahlarının azaldılması və məhv edilməsi bu problemin müsbət həlli üçün geniş imkanlar açmışdır. Vaxtilə böyük hərbi potensiala malik olan ölkələrdə indi hərbi müəssi­sələrin konversiyası prosesi -gedir. Bu o deməkdir ki, maliyyə, əmək və maddi ehtiyatla-rın mülki və hərbi sahələr arasında bölünməsindəki nisbətdə birincinin xeyrinə dəyişikliklər baş verir. Daha doğrusu, bu, bir zamanlar hərbi silah və sürsat istehsal edən müəssisələrin inves-tisiya əmtəə­ləri və geniş xalq istehlakı məhsulları buraxan müəs­sisələrə çevrilməsi prosesidir. Və bu həm investisiya əmtəələri, həm də xalq istehlakı mal­ları istehsalını artırmağa imkan verir.