Fiskal hisobotlar tahlili. Reja

2. Davlat xarajatlari mul’tiplikatori.

Qiska muddatli davrda byudjet-soliq siyosati davlat xarajatlari, soliq va balanslashgan byudjet mul’tiplikatorlari samarasi ta`siri ostida bo`ladi.

ΔG ↑ → ΔE↑ (ΔEkΔC) → ↑ΔY(ΔY=ΔC x mg)
Davlat xarajatlarining ΔG miqdorga o`sishi rejalashtirgan xarajatlarining ΔE miqdorda o`sishiga va umumiy xarajatlarning egri chiziq bo`yicha yuqoriga surilishiga olib keladi. Bu vaziyatda yalpi ishlab chiqarish xajmi (ΔY) miqdorida o`sadi.

E E=Y

E2=E1+ΔE(ΔG)

E2=Y2 E1=C1+I1+G1+Xn1

E1=Y1
ΔE
Davlat xarajatlari o`zgarishining mul’tiplikativ samarasi ko`rganimiz singari xarajatlardagi ozroq o`zgarish daromadlardagi undan ancha katta bo`lgan, o`zgarishni keltirib chiqaradi va ΔY/ ΔE=1/(1-b) bo`ladi.
ΔY=ΔE x (1/(1-b))= ΔE x m
Soliqqa tortish xisobga olinmaganda yopiq iqtisodiyot uchun davlat xarajatlari mul’tiplikatori va ishlab chiqarishning muvozanatli xajmini quyidagi tenglamalar sistemasini yechish orqali topish mumkin:
Y=C+I+G
C=a+bY
Bu erda: Y=C+I+G – yopiq iqtisodiyot uchun asosiy makroiqtisodiy ayniyat;
Tenlamalar sistemasini Y uchun echib quyidagi natijani olamiz:
1
Y = (a+I+G);
Bu erda: 1/(1-b) – yopiq iqtisodiyotda soliqqa tortish xisobga olinmagan vaziyatda xarajatlar mul’tiplikatori;
(a+I+G) – avtonom xarajatlar;
b=MPC – istemolga chegaralangan moyillik bo`lib mul’tiplikator miqdorini belgilovchi asosiy omildir.
Soliqqa tortish xisobga olinganda iste`mol funktsiyasi o`zgaradi va C=a+b(1-t)Y ko`rinishni oladi. Bu tenglamani asosiy makroiqtisodiy ayniyatga qo`yib yechsak, kuyidagi natijani olamiz:
Y= (a+I+G)
1-b ( 1-t)
Bu erda: 1 / (1-b(1-t) – yopiq iqtisodiyotda xarajatlar mul’tiplikatori;
t – chegaraviy soliq stavkasi.
t =ΔY/ΔT
Bu erda: ΔT – to`lanadigan soliqlar miqdorining o`sishi;
ΔY – daromadlarning o`sishi.
Progressiv soliq tizimi mul’tiplikator samarasini yumshatadi va ishlab chiqarish xamda bandlilik darajalarini barqarorlashtiradi.
Soliqqa tortish xisobga olingan xoldagi xarajatlar mul’tiplikatori soliqqa tortish xisobga olinmagan xoldagi soliq mul’tiplikatoridan ancha kichikroq miqdorga ega, chunki daromadlarga aylangan xarajatlarning bir kismi soliqlarga chegirilib, muomaladan chiqadi va mal’tiplikatsiya samarasini pasaytiradi. Bu ikkala formulani solishtirganda xam ko`zga tashlanadi. Shuningdek ochiq iqtisodiyotda oshgan daromadlarning bir qismi importga yo`naltirilishi oqibatida muomaladan chiqib ketishi tufayli mul’tiplikator samarasi yopiq iqtisodiyotga nisbatan pastdir.
O chiq iqtisodiyotda davlat xarajatlari mul’tiplikator va muvozanatli ishlab chikarish xajmi quyidagi tenglamalar sistemasini echib topiladi: