6-§. RADIOAKTIVLIK HODISASI. RADIOAKTIV YEMIRILISH TURLARI VA
ZARALARI
YAdroning o’z-o’zidan bir yoki bir nechta zarrachalar chiqarish
hodisasi radioaktivlik deyiladi. SHunday yadrolarni radioaktiv yadrro deb
yuritiladi.
Radioaktiv yadrolarning o’zidan biron-bir turdagi zarralarni chiqarib,
boshqa yangi yadroga aylanish jarayoni radioaktiv yemirilish deyiladi.
Radioaktiv yemirilishda radioaktiv yadrolarning sonining o’zgarishi
N
N e
t
0
(6.1)
qonun bo’yicha o’zgaradi. Ushbu ifodani radioaktiv yemirilish qonuni deb
yuritiladi, bunda λ – yemirilish doimiysi.
Tabiatda mavjud yadrolarning radioaktivligi tabiiy radioaktivlik deyiladi.
Ba’zi hollarda radioaktiv yadrolar biron-bir turg’un yadrolarni zaralar bilan
yoki yadrolar bilan bombardimon qilish natijasida hosil bo’ladi. Bunday
radioaktivlikni sun’iy radioaktivlik deyiladi.
Radioaktiv moddani magnit maydoniga joylashtirilsa zarralar dastasi uch
qismga α- zarrachalar, β- zarrachalar, γ-zarachalarga bo’lingan.
Radioaktiv yemirilishlarning 5 xili uchraydi. SHulardan ikki xilini ko’rib
chiqimiz.
1. α-emirilish. Og’ir yadrolarning o’z-o’zidan α- zarrachalar chiqarish jarayoni
α- yemirilish deyiladi. U
Z
X
A
Z-2
U
A-4
2
He
4
(6.2)
siljish qoidasiga bo’ysunadi.
2. β-emirilish. YAdrolarning o’z-o’zidan elektronlarni (β
) yoki protonlarni
(β
) chiqarishi β-emirilish deyiladi. Ular
Z
X
A
Z+1
U
A
e
-
e
(6.3)
Z
X
A
Z-1
U
A
e
+
e
(6.4)
siljish qoidalariga bo’ysunadi.
|
