Fizika ixtisosligidan boshqa ixtisosliklar uchun ma’ruza matnlari to’plami So’z boshi

1-§. ATOM TUZILISHI NAZARIYASIGA KIRISH 
Atom tuzilishi haqidagi yangi tasavvurlar birinchi bor 1904-yilda nazariy 
yo’l bilan Tomson tomomidan kashf qilingan. Uning hisoblashicha atomning 
radiusi - 1 Angstrem tartibida ekan. 
1911-yilda Rezerford

-zarrachalar bilan o’tkazilgan tajriba natijalariga 
asoslanib, Tomson modelining noto’g’ri ekanligini isbotladi. Rezerford 
modeliga asosan, atom markazida musbat yadro va bu yadroning atrofida, 
Quyosh atrofidagi planetalar kabi, manfiy zaryadlangan elektronlar aylanadi, 
atomning 99 % massasi yadroda jamlangan. Bu modelni atomning planetar 
modeli deb atalgan. Keyinroq bu modelning ham kamchiliklari borligi 
aniqlangan. 
Bor Rezerford modeli kamchiliklarini hisobga olib, o’zining uchta 
postulatlarini ta’rifladi. 
1. Elektronlar yadro atrofida ma’lum statsionar orbitalarda aylanib, bu 
orbitalarga diskret energiyalar to’g’ri keladi; 
2. Atom yoki undagi elektronlar bir statsionar m-holatdan ikkinchi n- holatga 
o’tganda o’zidan nur chiqaradi yoki nur yutadi. Ushbu nurning chastotasi 



E
E
h
m
n
(1.1) 
shartdan topiladi. 
3. Orbita bo’ylab yadro atrofida harakatlanayotgan elektronning impuls 
momenti Plank doimiysiga karralidir: 
M
mvr
n



(1.2) 
bu yerda 
n


1 2 3
, , ,...
butun sonlar, 


h



105 10
34
. *
*
Ж с
- Plank doimiysi. 
Bor o’z postulatlarini eng oddiy atom sistemasi – vodorod atomi 
nazariyasini yaratish uchun qo’llagan va uning asosida
r
me
м
0
0
2
2
11
4
5 29 10





. *
(1.3) 
kattalik – birinchi Bor orbitasining radiusi aniqlangan. 

---