Fizikaviy kimyo fanidan tashish sonlarini aniqlash mavzusida yozgan

Ba’zi elektrolitlar eritmalarining 18
0
S dagi solishtirma elektr o‘tkazuvchanligi 
(
𝛀
-1
sm
-1
) 
2 - jadval 
Eritmaning solishtirma elektr o‘tkazuvchanligi eritmadagi ionlar 
konsentratsiyasiga bog‘liq. Ionlarning konsentratsiyasi qanchalik yuqori va ularning 
absolyut tezligi qancha katta bo‘lsa, solishtirma elektr o‘tkazuvchanlik shuncha 
yuqori bo‘ladi. 
Solishtirma elektr o‘tkazuvchanlik konsentratsiya ortishi bilan ma’lum 
maksimum qiymatga qadar ko‘payib boradi, shundan keyin ionlar orasidagi o‘rtacha 
masofa kamayishi bidan ionlararo ta’sir kuchlari ortganligidan ionlarning 
harakatchanligi kamayishi sababli solishtirma elektr o‘tkazuvchanlik ham kamaya 
boshlaydi. Bundan tashqari konsentratsiya ortishi bilan elektrolitning dissotsilanish 
darajasi kamayadi. SHu sababli, elektr o‘tkazuvanlikni o‘rganish uchun ekvivelent 
elektr o‘tkazuvchanlik (

) tushunchasidan foydalaniladi. U berilgan eritmada eritma 
g-evk elektrolitdan hosil bo‘lgan ionlarning o‘tkazuvchanligini ko‘rsatadi hamda 
quyidagicha ifodalanadi: 

= 1000
x/S 
bunda, x - solishtirma elektr o‘tkazuvchanlik, S - eritmaning g=ekv/l da ifodalangan 
konsentratsiyasi. 
Demak, ekvivalent elektr o‘tkazuvchanlik elektrodlar orasidagi masofa eritma 
sm bo‘lganda, tarkibida eritma g-ekv erigan modda bor eritmaning elektr 
o‘tkazuvchanligidir. Ekvivalent elektr o‘tkazuvchanlik sm
2
Ω
-1
/g-ekvda ifodalanadi. 
2.4. Tashish sonini aniqlash 
Suyultirilgan sulfat kislotasini ikkita qo‘rg‘oshin elektrodlar orasida 
elektrolizga uchratsak, faqatgina katoddagi borayotgan protsesslarni aniq o‘rganish 
Eritma 
konsentra-
siyasi 
KCl 
NaOH 
H
2
SO
4
NaCl 
5 
10 
15 
6,9
*
10
-2 
0,14 
0,20 
0,19 
0,31 
- 
0,21 
0,39 
0,54 
6,7
*
10
-2 
0,12 
0,16 

---

17 
mumkin: 





2
2
2
2
H
H
l
H
. 
Anodda esa tajribaning bunday sharoitlarida 

OH
ionlari ham, 

2
4
SO
ionlari 
ham o‘z zaryadini yo‘qotadi. Buning natijasida kislorod ajralib chiqishi 
l
O
O
H
OH
2
2
1
2
2
2














l
H
O
O
H
2
2
2
1
2
2
yoki
4
PbSO
hosil bo‘lishi mumkin: 
l
PbSO
Pb
SO
2
4
2
4




Shuning uchun katod yaqinidagi protsesslarni o‘rgangandagina to‘g‘ri natijalar 
olinadi. 0,01 N lik kislotadagi vodorod ionlarining gramm-ionlar sonini quyidagicha 
belgilaymiz: elektrolizgacha -
a
, elektrolizdan keyin -
b
, katodda zaryadsizlangan 
qismini - с. Elektrolizning berilgan 
τ
vaqtida anoddan katodga o‘tgan vodorodning 
gramm-ionlar miqdori - 


c
a
b


ni tashkil qiladi va vodorod ionlarining tashish 
soni 


c
b
a
c
c
a
b
t






1
1
ga teng bo‘ladi. 
Katodda zaryadsizlangan vodorodniig gramm-ionlar soni ikki usul bilan 
aniqlanadi: kulonometrik usul va berilgan elektroliz vaqtida elektrolitdan o‘tgan 
elektr miqdori bo‘yicha aniqlash: 
bu yerda 
I
-tok kuchi (amperlarda), 
τ
-elektroliz vaqti (min.). Elektrolizni olib 
borilganda tok kuchini 62 mA ga teng tutish shart. 
Elektrolitdan o‘tgan elektrning umumiy miqdorini aniqlash maqsadida ushbu 
tajribada mis kulonometri ham ishlatiladi. Bu kulonometrda mis elektrodlari bor mis 
sulfat eritmasi elektrolizga o‘chraydi va katodda mis ajralib chiqadi, anodda esa 
eriydi. Bu holda tenglamaga binoan
96493
60
2




I
c

---

18 
77
,
31
1
m
c

ga teng bo‘ladi. Bu yerda m -ajralib chiqqan misning massasi, 31,77 - misning 
elektrokimyoviy ekvivalenti. Mis elvktrodining elektrolizdan avvalgi hamda keyingi 
og‘irliklari analitik tarozida topiladi [10]. 
Kulonometr eritmasidagi har 100 ml suvning tarkibidagi 15 gramm 
4
CuSO
, 5 
ml kontsentrlangan 
4
2
SO
H
va 5 ml etil spirti bo‘ladi. Tokning zichligi 20 mA/sek 
dan ortmasligi kerak. Aks holda elektrodda qora rangli va elektrod sirtiga yaxshi 
yopishmagan mis kukuni ajralib chiqadi.