Formation of legal awareness and legal culture in the training system of public education employees Raximakhon boymirzayeva
Yüklə 159,25 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Формирование
правосознания и правовой культуры в системе подготовки работников народного образования АННОТАЦИЯ Ключевые слова: руководящий и педагогический состав, слушатели, правовые знания, правовая информация, анализ законов, учебный модуль «Правовые вопросы». В данной статье мы решили проанализировать правовое сознание и правовую культуру, которая в настоящее время занимает свое место в нашем обществе, так как считаем, что добиться формирования руководителей и педагогов в системе народного образования можно через предоставление правовых знаний в процесс профессионального развития. В ходе исследования был определен основной источник права и правовых документов. Путем изучения мнений и суждений представителей отрасли установлено, что проблемы формирования правосознания и правовой культуры учителей общеобразовательной школы в системе повышения квалификации изучены недостаточно. Результаты исследования были проанализированы с помощью анкетирования, и было показано, что студенты имеют высокое стремление к получению правовых знаний в процессе повышения квалификации в системе народного образования. На основании этих оснований были даны четкие и реалистичные предложения и рекомендации. KIRISH Fuqarolarning huquqiy bilimlari, huquqiy ongi va huquqiy madaniyati yuksak darajada bo‘lsagina, ular ijtimoiy hayotda bo‘layotgan o‘zgarishlarga faol munosabatda bo‘lishadi, shaxsiy fikrlarini bildirgan holda, jamiyat taraqqiyotiga o‘z hissalarini qo‘shishi mumkin bo‘ladi. Huquqiy madaniyatni yuksaltirish, o‘z navbatida, davlat va jamiyat hayotini isloh qilish, amaldagi qonun hujjatlarini tanqidiy tahlildan o‘tkazish, davr talablaridan kelib chiqib, ularga tegishli o‘zgartirishlar kiritish, eskirgan va taraqqiyotga to‘siq bo‘layotgan me’yorlarni bekor qilish bilan bevosita bog‘liqdir. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan 1997-yil 29-avgustda tasdiqlangan “Jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish Milliy dasturi” qabul qilingan. “Jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish milliy dasturi”da qayd etilishicha, “huqu qiy ta’lim uzluksiz bo‘lib, yoshlikdan boshlab berib borilishi lozim. Bolalar maktabgacha tarbiya muassasalaridayoq xulq-atvor qoidalaridan xabardor bo‘lishi, ma’naviy va ba’zi Жамият ва инновациялар – Общество и инновации – Society and innovations Special Issue – 01 (2023) / ISSN 2181-1415 148 huquqiy normalar to‘g‘risida boshlang‘ich tushunchalar olishi, kelgusidagi ta’limi davomida bu bilimlar kengaytirilishi va chuqurlashtirilishi, aniq ifodalangan huquqiy xususiyat kasb etishi zarur” [1]. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 -yil 9- yanvardagi “Jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksalti rish tizimini tubdan takomillashtirish to‘g‘risida”gi PF – 5618- son Farmoniga muvofiq, “jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish “shaxs – oila – mahalla – ta’lim muassasasi – tashkilot – jamiyat” tamoyili bo‘yicha tizimli va uzviy tashkil etiladi” [2]. 2019 -yil 13- dekabrdagi “Konstitutsiya va qonun ustuvorligini ta’minlash, bu borada jamoatchilik nazoratini kuchaytirish hamda jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish bo‘yicha qo‘shimcha chora - tadbirlar to‘g‘risida”gi PQ – 4551-son qarori huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirish borasidagi dolzarb vazifalarni belgilab berdi. Jamiyatda aholi huquqiy ongi va madaniyati darajasining yuksakligi – demokratik huquqiy davlat va erkin fuqarolik jamiyatining muhim mezonlaridan biri hisoblanadi. O‘zbekistonda mustaqillikning ilk yillaridan ushbu masalaga alohida e’tibor qaratildi. Aholining huquqiy ongi va madaniyatini yuksaltirish masalalari davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishiga aylandi. Huquqiy ong sub’yektiv ongning shakllaridan biri bo‘lib, u insonlarda huquq talablari yuzasidan ijobiy yoki salbiy munosabatni ishlab chiqishiga ta’ sir etadi. Huquqiy ong tushunchasiga quyidagicha ta’rif berish mumkin: huquqiy ong bu jamiyatning taraqqiyot darajasi bilan belgilanadigan ijtimoiy ongning muhim bir tarkibiy qismi bo‘lgan, insonlarning huquq, siyosiy-huquqiy hodisalar, yuridik amaliyot, huquqiy tizim va istalayotgan, kutilayotgan huquq haqidagi fikrlari, o‘ylari, his - tuyg‘ulari, qarashlari, iztirob - kechinmalari hamda baholari va tasavvurlari majmuasidir. Shu o‘rinda huquqiy ongga huquqiy manbalarda berilgan ta’riflarga e’tibor qaratamiz: professor Z.M. Islomov huquqiy ong tushunchasiga shunday ta’rif beradi: “Huquqiy ongni mamlakat fuqarolarining ham amaldagi huquqqa, yuridik amaliyotga, fuqarolar huquqlari, erkinliklari, majburiyatlariga, ham orzu qilingan huquqqa va boshqa huquqiy hodisalarga munosabatini ifodalovchi huquqiy sezgilar, g‘oyalar, baholar, tasavvurlar tizimi sifatida ta’riflash mumkin” [3]. Fikrimizcha, ushbu ta’rifda huquqiy ong nimalar, ya’ni fandagi omillar asosida shakllanishi masalasi e’tibordan chetda qolgan. Professor Yu.A. Dmitriyevning ta’rificha, “huquqiy ong bu insonlarning va ularning turli uyushmalarining hamda butun jamiyatning amaldagi huquq va huquqiy hodisalarga nisbatan qarashlari, g‘oyalari, tasavvurlari, hislari yig‘indisidir” [4]. Ushbu ta’rifda huquqiy o ngning muhim funksiyasi bo‘lgan, Z. Islomov ta’kidlab ketgan, baholash faoliyati e’tibordan chetda qolgan. Rossiyalik huquqshunos olim A.N. Golovistikovaning huquqiy ongga bergan ta’rifi Yu.A. Dmitriyevning ta’rifi bilan bir xil, ya’ni “huquqiy ong bu ins onlarning va ularning turli uyushmalarining hamda butun jamiyatning amaldagi huquq va huquqiy hodisalarga nisbatan qarashlari, g‘oyalari, tasavvurlari, hislari yig‘indisidir” [5]. Bu ikki muallifning ta’rifi tasodifan aynan bir xil bo‘lib, unda insonlarnin g kutilayotgan, xohlanayotgan, Z.M. Islomov ta’biri bilan aytganda, “orzu qilinayotgan huquqqa” nisbatan munosabatlari hamda huquqiy ong shakllanishining omillari nazardan chetga qolgan. Huquqiy madaniyat jamiyat umumiy madaniyatining uzviy tarkibiy qismidir. Shu bois, huquqiy madaniyat deganda, jamiyatning huquqiy hayoti, uning huquqiy voqeligi, normativ- huquqiy hujjatlar, huquqiy ong rivojida erishilgan ma’naviy -axloqiy va huquqiy qadriyatlar tizimi hamda unga muvofiq tarzda qaror topadigan qonunga itoat go‘ylik va mamlakatda huquqiy- tartibot muhitini o‘rnatish uchun ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishning amalga oshirilishi tushuniladi. Жамият ва инновациялар – Общество и инновации – Society and innovations Special Issue – 01 (2023) / ISSN 2181-1415 149 Ma’lumki, jamiyatning ma’naviyati, madaniyati, shu jumladan, huquqiy madaniyati nihoyatda murakkab va serqirra ijtimoiy hodisadir. Jamiyatning madaniyati umuminsoniy ma’naviy - ahloqiy qadriyatlarning tarixan shakllangan tizimi bo‘lib, unga muvofiq ravishda hayot tarzi qaror topadi va insonlar o‘rtasidagi ijtimoiy munosabatlar tartibga solinadi. Huquqiy madaniyatni inson ongida shakllantirish va uni rivojlantirishdagi eng birinchi qadam, bu huquqiy madaniyat tushunchasini insonning o‘z qarashlari orqali anglay olishidir. Inson huquqiy madaniyat deganda o‘z ongida nimalarni idrok etsa, o‘sha qarashlariga sodiq qolishiga ha rakat etadi, o‘ z qarashlarini himoya qiladi va, bu orqali, mazkur insonda shaxsiy fikrlar vujudga keladi. Demak, birinchi navbatda, huquqiy madaniyatning vujudga kelishining eng birinchi belgilaridan biri, bu – insonning shaxsiy fikrga ega bo‘lishidir. Bu esa, o‘z navbatida, yoshlar sohasida davlatimiz siyosatining eng ezgu maqsadi – yoshlarni shaxsiy fikrga ega qilib, tarbiyalash harakatlarining naqadar muhim omil ekanligidan darak beradi. “Huquqiy madaniyat” tushunchasi ko‘proq huquqiy voqelikning ahamiya tlilik darajasini, uning tobora rivojlanish holatini, unga madaniy taraqqiyot yutuqlari singib borishini tavsiflaydi. Zero, huquqiy madaniyat shaxs erkinliklari va xavfsizligini, inson huquqlarini ta’minlash sharti, uning huquqiy himoyalanganligi va fuqaro viy faolligining kafolati hisoblanadi, hokimiyatni insonning huquqiy maqomini ta’minlashga safarbar etadi. Jamiyatda huquqiy ong va huquqiy madaniyatni yuksaltirishda, eng avvalo, ta’lim - tarbiyaning tizimli va uzviy ravishda olib borilishiga alohida e’tib or qaratish, maktabgacha ta’lim tizimidan boshlab, aholining barcha qatlamlariga huquqiy ong va huquqiy madaniyatni chuqur singdirish, shaxsiy manfaatlar hamda jamiyat manfaatlari o‘rtasidagi muvozanatni saqlash g‘oyalarini keng targ‘ib qilish zarurdir. Yüklə 159,25 Kb. Dostları ilə paylaş:
|