Teorema (Veyershtrass alomati). Agar
u 1 ( x ) u 2 ( x ) ... u n ( x ) ... funksional qatorning hadlari a , b kesmada absolyut qiymati bo‘yicha biror yaqinlashuvchi musbat ishorali
с 1 с 2 ... с n ... qatorning mos hadlaridan katta bo‘lmasa , ya’ni
bu yerda n - n-xususiy yig‘indi, n esa bu qatorning n-qoldig‘i, ya’ni
= , demak,
n lim n =0.
n
va shu sababli (4) ga asosan qaralayotgan sohadan olingan barcha x lar uchun tengsizlik bajariladi. Demak, (1) qator a , b da tekis yaqinlashuvchi bo‘ladi.
(2) qator berilgan (1) funksional qator uchun majorant qator deyiladi.
Izoh. Teoremada a , b kesma o‘rniga boshqa oraliqni olsak ham, teorema o‘rinli bo‘ladi. 8-misol. Ushbu
funksional qatorni tekis yaqinlashishga tekshiring. Yechish. x ning barcha haqiqiy qiymatlari
tengsizlik o‘rinli.
qator esa yaqinlashuvchi. Demak, Veyershtrass
alomatiga ko‘ra berilgan qator (-;+) da tekis yaqinlashadi.
9-misol.
n 1
qatorni [0;+) da tekis yaqinlashishga tekshiring.
Yechish. х 0 da
qator shartli yaqinlashuvchi ekanligini ko‘rish qiyin
u n ( x ) c n ( n 1, 2 , 3 , ... ) (3) bo‘lsa, u holda berilgan funksional qator a , b kesmada tekis yaqinlashadi.
Isbot. (2) qator yig‘indisini bilan belgilaymiz: = с 1 с 2
U holda
= n + n ... с ... n ... = с с (4)
n n 1 n 2
qator yaqinlashuvchi bo‘lganligi uchun lim
n
Endi (1) funksional qator yig‘indisini
S ( x ) = S n ( x ) + rn ( x ) ko‘rinishda yozamiz, bu yerda
S n ( x ) = u 1 ( x ) u 2 ( x ) ... u n ( x ) ,
rn ( x ) = u n 1 ( x ) u n 2 ( x ) ...
shartdan
u n 1 ( x ) c n 1 , u n 2 ( x ) c n 2 , ...
rn ( x ) n ... ... n 3
sin 2 x sin 2 2 x sin 2 nx 13 2 3
1
n 3
n 3
sin 2 nx
... ... 1
13 2 3 n 3
1 1
1 n 1
n x 1 n 1
n 1
n x emas. Bu qator uchun majorant qator yo‘q. Berilgan qatorni tekis yaqinlashuvchi ekanligini ko‘rsatish uchun ta’rifning bajarilishini ko‘rsatishimiz lozim. Buning uchun Leybnis teoremasidan foydalanamiz. Qatorning hadlari х 0 da absolyut qiymatlari bo‘yicha monoton
kamayuvchi va n-hadi n da nolga intiladi. Shu sababli, qator [ 0 , ) yarim o‘qda
yaqinlashuvchi va qator qoldig‘i uchun
tengsizlik o‘rinli. x>0 da
ga ega bo‘lamiz, bundan [ 0 , ) oraliqdan olingan ixtiyoriy x uchun lim
n
qatorning yaqinlashish sohasini toping va yig‘indisini
uzluksizlikka tekshiring.
Yechish. Berilgan funksional foydalanib topamiz.
qatorning yaqinlashish sohasini Koshi alomatidan
.
1 da uzoqlashuvchi ekanligi kelib
qator yaqinlashishining zaruriy sharti bajarilmaydi.
Qator yig‘indisi S(x) ni (-1,1) da uzluksizlikka tekshiramiz. Buning uchun qatorni
0 a 1 bo‘lgan ixtiyoriy a , a kesmada tekis yaqinlashuvchi ekanligini ko‘rsatamiz.
0 a b 1 shartni qanoatlantiruvchi b son olamiz va shunday n0 topiladiki, n n 0
tengsizlik bajariladi.
qator mahraji b 2 1 bo‘lgan geometrik progressiya), shu sababli Veyershtrass alomatiga ko‘ra berilgan qator tekis yaqinlashuvchi. Demak, S(x) funksiya a , a kesmada uzluksiz.
Tanlashimizga ko‘ra a ( 0 a 1 ) ixtiyoriy, demak, S(x) funksiya (-1,1) da uzluksiz.
2-teorema. (Qatorlarni hadlab integrallash) Agar