Fяxrяddиn mustafayev

ovulyasiya
ilə növbələşir. 
Oyanma
mərhələsində bütün reflekslərin hamısı 
cinsiyyət refleksinə tabe olur. 
Çərəaxıtma
– cinsiyyət yollarının epiteli 
hüceyrələrinin və balalığın borulu-alveolyar vəzilərinin fəaliyyətinin güclənməsi 
nəticəsində cinsiyyət orqanlarında selikli mayenin axmasından ibarətdir. 
Cinsi oyanma
– cinsiyyət hormonlarının sinir sisteminə təsiri nəticəsində 
narahatlığın, iştahasızlığın, məhsuldarlığın azalmasının, südün duzlu olmasının, 
çürüməsinin və ağız südünü xatırlamasının baş verməsidir. 
Hövrəgəlmə
– dişi 
heyvanın erkək heyvana qarşı müsbət cinsiyyət reaksiyasının yaranması, onun 
erkək fərdə yaxınlaşması, cinsiyyət aktı vəziyyəti alması ilə səciyyələnir. 
Erkək heyvanlarda cinsiyyət orqanlarına
toxumluqlar (didimis, erkək 
cinsiyyət vəziləri), toxumluq (xaya) artımları (epididimis), toxumaparan 
kanallar, toxum kisəcikləri, əlavə cinsiyyət vəziləri (qovuğabənzər, soğanaq, 
kuper-prostat vəziləri) və erkək cinsiyyət üzvü (penis) aiddir. Xayalar cüt orqan 
olub öz artımı ilə birlikdə xaya torbasında yerləşərək spermatozoidlərin və 

---

116 
hormonun hazırlanmasına xidmət edir, müdafiə və termorequlyasiya 
funksiyalarını yerinə yetirir, çoxlu sayda qıvrım kanalcıqlara malikdir. Yaşlı 
qabanın bir xayasında həmin kanalcıqların uzunluğu 3000 m-dir. Cinsi 
yetişkənlik dövründə mütəmadi olaraq xayalarda spermiyalar hazırlanır. Onlar 6-
8 gün xaya artımında yerləşərək burada yetişir və toxumaparan kanalın 
divarındakı əzələlərin yığılması nəticəsində həmin kanala keçir. 
Spermatogenezin davam etmə müddəti aşağıdakı kimidir (günlərlə):
buğada – 54
qoçda – 49
donuzda (qabanda)– 34
ayqırda – 42
dəvədə – 56
dovşanda – 41
xoruzda – 25 
Spermanın-erkəklərdə cinsiyyət aktı zamanı ifraz olunan mayenin hidrogen 
ionlarının koesentrasiyası – pH=6,5-6,9 olur. 
Kənd təsərrüfatı heyvanlarının