Fяxrяddиn mustafayev

hüceyrənin 
nüvəsi
ilə 
onun sitoplazması
arasında qarşılıqlı təsir xüsusi dialektik vəhdət 
formasında təzahür edir. Belə ki, hüceyrənin irsi əlamətlərinin və 
informasiyaların formalaşmasında sitoplazmanın müstəsna rolu vardır. Son 
zamanlar müəyyən edilmişdir ki, sitoplazmanın orqanoidlərindən mitoxondrilər 
və plastidlər bəzi əlamətlərin inkişafına və formalaşmasına təsir etmək xassəsinə 
malikdirlər. Sitoplazma vasitəsilə əlamətlərin nəsildən nəsilə irsən keçməsi 
prosesi 
sitoplazmatik
, 
yaxud nüvədən kənar irsiyyət 
adlanır. Sitoplazmatik 
irsiyyətin barama qurdları üzərində daha ətraflı öyrənilməsinə baxmayaraq 
hazırda bu məsələnin kənd təsərrüfatı heyvanları üzərində öyrənilməsi sahəsində 
də alimlər tərəfindən fundamental axtarış və tədqiqatlar aparılır. 
А 
а 

---

184 
5.1.5. Ontogenezin qlobal Ģərtləri 
 
Qeyd olunduğu kimi kənd təsərrüfatı heyvanları və quşlarının fərdi 
inkişafının genotipik və fenotipik cəhətdən tənzimlənməsi və ona ciddi nəzarət 
olunması heyvandarlıqda və quşçuluqda qlobal problemlərin səmərəli həll 
olunması işində olduqca önəmli rol oynayır. Bunun nəticəsində isə təsərrüfat 
əhəmiyyətli əlamətlərin gələcək nəsil törəmələrində formalaşmasına nail olunur. 
Ontogenez zamanı orqanizmin genotipində baş verən hər hansı bir arzu olunmaz 
proses və pozğunluq yüksək məhsuldar yeni nəsil törəmələrinin alınması işinə 
olduqca neqativ təsir göstərir və seçmənin səmərəsiz olmasına zəmin yaradır. 
Qeyd olunanları nəzərə alaraq kənd təsərrüfatı heyvanları və quşlarının fərdi 
inkişafında aşağıdakı qanunauyğunluqlara ciddi riayət olunmalıdır: 
1.
Genetik qanunauyğunluq
. Bu zaman aşağıdakılar əsas götürülməlidir: 
– genetik cəhətdən ontogenezin məhdudlaşması və heyvan orqanizminin 
spesifik xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması; 
– ontogenez zamanı heyvanlarda fenotipin formalaşmasının genotipdən asılı 
olmasının nəzərə alınması;
– böyümə sürətinin və davamiyyətin irsiyyətdən asılılığına diqqət verilməsi; 
– mutasiyanın (mutagen amillərin) təsirindən ontogenez prosesi zamanı 
orqanizmdə irsiyyətin dəyişilməsinin nəzərə alınması.