G. M. K. Djabbarova, Z. A. Mamatova, U. R. Yusupova, I. I. Karimova, S. O. Mirzakulov oliy nerv faoliyati va

Orqa miyaning o‘tkazuvchi yo‘llarining faoliyati. 
O‗tkazuvchi yo‗llar deb 
tuzilishiga va bajaradigan vazifasiga ko‗ra uyg‗un bo‗lgan orqa miyaning turli 
qismlarini va orqa miya bilan bog‗laydigan tolalar guruhlariga aytiladi. Har qaysi 
yo‗lni tashkil qiladigan tolalar bir xil neyronlardan boshlanib, ma‘lum bir faoliyatni 
bajaradigan neyronlarda tugaydi (2-jadval). 
Faoliy xususiyatlariga binoan, assosiativ, komissural va proeksion asab tolalarga 
bo‗linadi. Assosiativ tolalar orqa miyaning bir tomonidagi turli segmentlarni 
bog‗laydi. Komissural tolalar esa turli segmentlarning qarama-qarshi tomonlari 
o‗rtasidan o‗tgan. Proeksion tolalar haqiqiy o‗tkazuvchi yo‗llar bo‗lib, ular pastdan 
uni turli qismlari bilan bog‗laydi. Bular afferent (markazga intiluvchi, sezuvchi) va 
efferent (markazdan qochuvchi, harakatlantiruvchi) yo‗llarga bo‗linadi. 
Tashqi va ichki muhit o‗zgarishlariga javoban qo‗zg‗aladigan reseptorlarda 
paydo bo‗lgan impulslar afferent, ya‘ni markazga intiluvchi yo‗llardan o‗tadi. 
Markazga intiluvchi yo‗llarga ekstroreseptiv, proprioreseptiv va interoreseptiv sezgi 
yo‗llari kiradi. 
Harakatlantiruvchi o‗tkazuvchi yo‗llar impulslarni bosh miya tizimlarida tashqi 
va ichki muhit o‗zgarishlariga javob reaksiyalarini shakllantiradi va orqa miya 
markazlariga o‗tkazadi. Efferent yo‗llarining ta'rifi jadvalda berilgan. 

---

52 
2-jadval
Orqa miyaning asosiy o‘tkazuvchi yo‘llari 
O‗tkazuvchi yo‗llar Orqa miya
ustuni 
Fiziologik ahamiyati 
A.Afferent yo‘llar (tutamlar) 
1. Goll tutami 
Orqa 
Taktil sezgi, tananing fazodagi holatini 
sezish, tananing passiv harakatlarini sezish, 
tebranishni sezish 
2. Burdax tutami
Orqa 
Shuning o‗zi 
3. Dorsolateral 
Yon 
Og‗riqni va haroratni sezish 
4. Fleksig tutami 
Yon 
Proprioreseptorlardan va terining bosimini 
va 
tegishni 
sezuvchi 
reseptorlardan 
impulslarni o‗tkazish 
5. Govers tutami 
Yon 
Shuning o‗zi 
6.Dorsal pinotalamik 
Yon 
Og‗riqni va haroratni sezish 
7. Spitektal 
Yon 
Aniq emas 
8.Ventral pinotalamik 
Yon 
Taktil sezgi