Generische naam/stofnaam Werking, farmacodynamiek

Generische naam/stofnaam

Werking, farmacodynamiek

Farmacokinetiek (zie legenda)

Indicaties

Nevenwerkingen, interacties, CI

• 
  Inleiding tot de farmacologie en begrippen van farmacokinetiek
  
• 
  Transmissiesystemen in het perifeer en autonoom zenuwstelsel
  
  • 
    Cholinerge transmissiesystemen
    
    • 
      Muscarinereceptoragonisten:
      

      Acetylcholine (ACh)	Oog: miosis, accommodatie Speekselklieren, nasofarynxklieren en traanklieren: secretie  Longen: secretie, bronchoconstrictie Hart: - chronotroop effect, - dromotroop effect GI: secretie maag en darmen, spiertonus, motiliteit, tonus sfincters Blaas: contractie fundusspier, relaxatie sfincter Genitaal: erectie BV van huid en skeletspieren: lichte vasodilatatie (door NO) CZS: afhankelijk van doorgankelijkheid van BBB (voor werking zie tabel blz. 5)	TD: oogdruppels T1/2: Zeer kort (o.a. afgebroken in plasma door pseudocholinesterasen)	Lokaal gebruik in de oogheelkunde: inductie van miosis Gesloten hoek glaucoom (te nauw kanaal van Schlemm, pilocarpine of carbachol in oogdruppels + koolzuuranhydrase remmers parenteraal in de acute situatie)	-
      Pilocarpine (specifieke muscarinereceptoragonist)		TD: oogdruppels T1/2: langer dan Ach Treedt door BBB (tertiair amine)		Centrale effecten
      Carbachol (zowel muscarine- als nicotinereceptoragonist)		TD: oogdruppels T1/2: langer dan Ach		-
      Betanechol (voornamelijk muscarinereceptoragonist)		TD: per os of s.c. T1/2: langer dan Ach	Postoperatief om maag-, darm- en blaasatonie tegen te gaan Bij megacolon om motiliteit te bevorderen Bij atone constipatie	Bronchoconstrictie (astma!) Bradycardie AV-geleidingsstoornissen

    • 
      Nicotinereceptoragonisten:
      

Nicotine	Depolarisatie thv: ortho- en parasympathische ganglia, bijniermerg, NMJ, CZS	TD: kauwgom, inhaler, tabletten, transdermaal	Stoppen met roken	Zeer giftig (60mg is dodelijk, voor sommige niet-rokers kan 4 mg dodelijk zijn)
Bupropion	Inhibitie re-uptake NA en DA  antidepressivum (geen nicotinerecptoragonist)	-		CI: epilepsie en associatie met MAO-inhibitor
Varenicline	Partiële agonist van de nicotine ACh-receptor	-		-

• 
  Cholinesteraseremmers (anticholinesterasen):
  

Edrofonium (reversibel thv anionische plaats)	Oog: miosis, accommodatie Speekselklieren, nasofarynxklieren en traanklieren: secretie  Longen: secretie, bronchoconstrictie Hart: - chronotroop effect, - dromotroop effect GI: secretie maag en darmen, spiertonus, motiliteit, tonus sfincters Blaas: contractie fundusspier, relaxatie sfincter NMJ: spierfasciculaties en spiertrekkingen CZS: afhankelijk van doorgankelijkheid van BBB (voor werking zie blz. 10 & 11)	T1/2: Enkele minuten	Opheffen van het effect van pachycurares na anesthesie Diagnose van myasthenia gravis (na toediening neemt spierkracht toe)	Bij intoxicatie: verergerde farmacologische effecten met verstikking tot gevolg (zie blz. 12)
Neostigmine (reversibel thv anionische- en esterase plaats)		WD: lang	Opheffen van het effect van pachycurares na anesthesie Postoperatieve maag-, darm-, blaasatonie Behandeling van Myasthenia gravis (+atropine tegen parasympathische stimulatie)	Bij intoxicatie: verergerde farmacologische effecten met verstikking tot gevolg (zie blz. 12) Bronchoconstrictie (astma!) Bradycardie AV-geleidingsstoornissen
Pyridostigmine (reversibel thv anionische- en esterase plaats)
Fysostigmine (reversibel thv esterase plaats)		Vd: Treedt door BBB (tertiair amine)	Opheffen van het effect van pachycurares na anesthesie Inductie van miosis bij gesloten hoek glaucoom (TD: oogdruppels) Antidotum bij intoxicatie met atropine of andere anticholinergica met tertiaire amine structuur)	Bij intoxicatie: verergerde farmacologische effecten met verstikking tot gevolg (zie blz. 12) Centrale effecten: angst zenuwachtigheid, excitatie (bij intoxicatie: depressie van ademhalingscentrum en vasomotorcentrum met shock, coma en areflexie)
Ecothiopaat (irreversibel door fosforylering op esterase plaats)		TD: oogdruppels (Meerdere irreversibele cholinesterase- remmers dringen door de BBB)	Induceren van langdurige miosis bij glaucoom	Bij intoxicatie: verergerde farmacologische effecten met verstikking tot gevolg (zie blz. 12)
Donezepil, rivastigmine en galantamine bij behandeling van de ziekte van Alzheimer (zie verder)

• 
  Muscarinereceptorblokkers (antimuscarinica, anticholinergica):
  

Atropine	Gladde spieren: relaxatie (GI motiliteit, mydriase, accomodatiestoornissen, bronchoconstrictiereflex, tonus blaasfundus) Sfincters: contractie Klieren: speeksel- en zweetsecretie Hart: + chronotroop, + dromotroop maagzuursecretie (matig) EZS: GI motiliteit erectie CZS: geen effecten bij quarternaire amines (quarternaire amines dringen ook minder goed door in het oog)	-	Pre-anesthesie: om bronchussecretie en salivatie tegen te gaan bij intubatie Tijdens anesthesie: om vagale reflexen op het hart (door manipulatie van ingewanden) tegen te gaan Na de anesthesie: om de muscarine-effecten van cholinesteraseremmers tegen te gaan bij het opheffen van pachycurares Om mydriase te verkrijgen voor oogonderzoek (nadeel: werkt 2 tot 5 dagen) Om salivatie tegen te gaan bij heelkundige ingrepen in de mondholte Behandeling van extreme bradycardie en AV-geleidingsstoornissen door overdreven vagale tonus of bij overdosage met -blokkers Behandeling van GI-spasmen, galblaas- en ureterkolieken Behandeling van functionele diarree (door overdreven actie van het parasympathisch ZS bij bv. stress) Ziekte van Parkinson (zie verder) Door D2-receptor blokkers verwekte extrapyramidale symptomen (zie verder) Bij intoxicatie met cholinesteraseremmers	Nevenwerkingen Visusstoornissen Droge mond Indikken van longsecretie Tachycardie en palpitaties Obstipatie en vertraagde maaglediging Bemoeilijkte mictie Potentiestoornissen Hyperthermie (vnl bij kinderen) lage dosis atropine  Geen effect of tekenen van lichte excitatie, lage/middelhoge dosis scopolamine  sedatie en anterograde amnesie, hoge dosis atropine of scopolamine  agitatie en hallucinaties CI: Glaucoom (Ab CI) Zware astma-aanval Obstipatie (relatieve CI) Refluxoesophagitis Prostaathypertrofie (Ab CI)
Scopolamine		-	Pre-anesthesie (zie boven) Reisziekte (inhibitie van braakcentrum)
Eucatropine		-	Om mydriase te verkrijgen voor oogonderzoek (werkt 30 min)
Biperideen		-	-
Trihexyfenidyl		-	-
Tiotropium (relatief specifiek voor M3)		-	Onderhoudstherapie van COPD
Methylatropine (quarternaire amine)		-	-
Ipratropium (quarternaire amine)  Methylscopolamine (quarternaire amine)		- -	Onderhoudstherapie van COPD Als adjuvans bij astma (zie CI)
			-
Butylscopolamine (quarternaire amine)		-	-
Propantheline (quarternaire amine)		-	-
Isopropamide (quarternaire amine)		-	-
Pirenzepine (M1 selectief)	Maagzuursecretie en GI motiliteit zonder invloed op andere systemen (behalve in hoge dosis)	-	Maag- en duodenumulcus (zeker geen eerste keus, in België niet beschikbaar)	-

• 
  Nicotinereceptorblokkers (van NMJ):
  

Tubocurarine	Niet depolariserende blokkers of pachycurares zijn competitieve antagonisten van de nicotinereceptor  slappe spierparalyse (oogleden eerst, ademhalingsspieren laatst) Effect wordt opgeheven door cholinesterase-inhibitoren	-	Spierparalyse verwekken bij anesthesie (orthopedische en abdominale chirurgische ingrepen of inbrengen van instrumenten in bronchus of oesophagus) Na de ingreep wordt het effect van pachycurares geneutraliseerd door het toedienen van cholinesteraseremmer (+atropine)	-
Atracurium		-		-
Pancuronium		-		-
Decamethonium	Depolariserende blokkers of leptocurares verwekken blok door continue depolarisatie van de NMJ (worden itt Ach niet voldoende snel afgebroken)  slappe spierparalyse Effect wordt niet opgeheven door cholinesterase-inhibitoren (maar juist versneld)	-		-
Suxamethonium		WD: enkele minuten (afbraak door pseudocholinesterase)		-
Blokkers van nicotinereceptoren in ganglia hebben geen therapeutische toepassingen daar zowel ortho- als parasympathische functies worden geremd

• 
  Cholinesterasereactivatoren:
  

Pralidoxime	De oximes breken de fosfo-enzymbinding als ze binnen 2 uur toegediend worden (hierna heeft het enzym een conformatieverandering ondergaan)	Vd: Dringt niet door de BBB (=nadeel)	Bij intoxicatie met irreversibele cholinesteraseremmers die organofosforverbindingen met de enzymen maken	-
DAM (DiAcetylMonoxime)		Vd: Dringt goed door de BBB		-
MINA (MonoIsoNitroAcetone)		Vd: Dringt goed door de BBB		-

• 
  Adrenerge transmissiesystemen
  
  • 
    -receptor agonisten:
    

Fenylefrine	1-receptor agonisten (op de postsynaptische cel): constrictie van arteriolen en venen (preload  slagvolume) GI: relaxatie propulsieve spieren, contractie sfincters Contractie uterus Contractie blaassfincter Ejaculatie Mydriase (zonder accomodatiestoornissen) BD  baroreceptoren  bradycardie Glycogenolyse in lever reninesecretie	TD: per os TD: neusdruppels TD: oogdruppels	Chronische hypotensie en orthostatische hypotensie (alleen bij ernstige klachten als alternatieven niet werken) Verkrijgen van neusdecongestie bij verkoudheid (fenylefrine, nafazoline en tramazoline) Induceren van mydriase	Opletten bij kinderen wegens het centraal sedatief effect, bij te lang gebruik kan na-congestie ontstaan (rhinitis medicamentosa) Hypertensie met reflexbradycardie Angor oogdruk  nauwe hoek glaucoom
Metaraminol
Nafazoline (?)
Tramazoline (?)
Clonidine	2-receptor agonisten (in het perifeer ZS op de presynaps): insulinesecretie NA vrijzetting in orthosympathische neuroeffectorjunctie BD Orthosympathisch outflow uit CZS  BD	-	Essentiële hypertensie Open hoek glaucoom (effect op outflow en vochtproductie) Clonidine: onderdrukken van dervingverschijnselen door afbouw van opoid agonisten (onderdrukken van de LC) (zie verder)	Orthostatische hypotensie Bradycardie Sedatie, droge mond Sexuele stoornissen “Clonidine-withdrawal” syndroom (orthostatische tonus  1-receptoren  ernstige hypertensie bij stoppen clonidine)
Guanfacine		-
Exogeen NA	Combinatie van 1 en 2 effecten (er ontstaat BD-stijging en bradycardie doch minder dan met fenylefrine)	-	Hypovolemische shock (in initieel stadium samen met herstellen van het bloedvolume)	Reflectoire vasoconstrictie + vasoconstrictor kan leiden tot necrose

• 
  -receptor agonisten:
  

Adrenaline	Combinatie van 1 en 2 effecten: Lage concentratie: -effect: diastolische BD (2 effect) systolische BD gelijk of gestegen (hartdebiet) tachycardie Hoge concentratie: + effect: Diastolische BD Systolische BD Minder tachycardie (baroreceptor reflex)	TD: i.m (i.v. kan cardiale aritmien uitlokken) TD: Toevoegen aan lokaal anestheticum (Exogeen toegediend adrenaline heeft een bifasisch effect eerst 2 dan 1)	Anafylactische shock (BD herstel, hartdebiet, bronchoconstrictie, degranulatie mestcellen) Verlengen van lokale anesthesie (door lokale vasoconstrictie  vertraagde resorptie)	Tachycardie, extrasystolen, tachyaritmieen Hypertensie Angor
isopropylNA	Combinatie van 1 en 2 effecten Vasodilatatie thv arteriën Tachycardie Contractiekracht hart Zorgen samen voor Diastolische BD Systolische BD gelijk of gestegen tachycardie	-	Extreme bradycardie AV-geleidingsstoornissen (als aanvangsbehandeling, nadien pacemaker plaatsen) Hartstilstand (intracardiaal toedienen)	-
Dopamine *	1-receptor agonisten (op postsynaptische cel) GI: relaxatie propulsieve spieren Hart: + chronotroop, + dromotroop, + bathmotroop, + inotroop Lipolyse Dopamine heeft ook 1 effecten bij hogere dosis	TD: i.v. infuus	Dopamine: Cardiogene shock en milde vormen van acute hartdecompensatie (bindt ook op de D1-receptor  vasodilatatie in nier en splanchnische vaten  urinedebiet, Na-excretie Bepaalde vormen van hartdecompensatie (+ inotroop effect is relatief sterker dan + chronotroop) effect)	1 en 1 effecten afhankelijk van de dosis
Xamoterol		-		-
Dobutamine		-		-
Ibopamine 		-		-
Isoxuprine	2-receptor agonisten (op de post- en presynaptische cel) BV: dilatatie (vooral in skeletspier en hartspier)  BD Bronchodilatatie Uterus relaxatie Blaas relaxatie Zaadblaasjes en vas deferens: relaxatie M. Ciliaris: relaxatie Skeletspieren: tremor, glycogenolyse Renine vrijzetting  AngII insulinesecretie NA vrijzetting in orthosympathische neuroeffectorjunctie Histaminevrijzetting uit mestcellen	-	Essentiële arteriële vaatspasmen (isoxuprine heeft bovendien -receptor blokkerende werking)	-
Fenoterol		-	Behandeling van astma Behandeling van premature baarmoedercontracties tijdens de zwangerschap (eerste lijn behandeling is atosiban, een oxytocine-antagonist, vanwege zijn betere safety profile)	-
Terbutaline		-		-
Salbutamol		-		-
Ritodrine		-	-	-

• 
  Indirect –werkende sympathomimetica:
  
  • 
    Stimulatoren van NA vrijzetting
    

Amfetamine	Verdrijven NA uit de secretiegranulen, inhiberen Uptake-1 van NA, hebben invloed op het MAO en bezitten zwakke intrinsieke activiteit op - en -receptoren (zetten ook dopamine en serotonine vrij)	Vd: Dringen door de BBB	Geen indicaties thv het perifere ZS (zie verder)	Bij continue of kort opeenvolgende toedieningen verliezen ze grotendeels hun activiteit omdat de voorraden NA uitgeput raken
Efedrine			Neusdecongestie en bronchodilatatie

• 
  Inhibitoren van Uptake-1  tricyclische antidepressiva (zie verder)
  
• 
  MAO-inhibitoren (zie verder)
  

• 
  -receptor blokkers:
  

Fentolamine	1 blokkering: vasodilatatie van arteriolen en venen (sterker bij verhoogde adrenerge tonus, bv rechtop staan) BD  reflextachycardie (via baroreceptoren) preload en afterload  einddiastolysch volume en BD renine (door NA op 2, wegvallen van inhibitie op , gedaalde BD)  Na en waterretentie GI motiliteit Relaxeren van blaashalsspier en prostaatkapsel Inhibitie ejaculatie Miose 2 blokkering: NA vrijzetting in neuroeffectorjunctie van hart , nieren en BV  sterkere reflextachycardie, meer reninevrijzetting afzwakken van “1” vasodilatatie  minder en kortere BD	-	Feochromocytoom: preoperatief om de BD te normaliseren, peroperatief om de hypertensieve opstoten door tumormanipulatie te voorkomen, postoperatief ter behandeling van resterend tumorweefsel (prazosine + -blokker ter voorkoming van tachycardie en ritmestoornissen) Hypertensieve crisis door overdosage met -agonisten, kaasreactie (zie verder) of clonidine-withdrawal syndroom (fentolamine of prazosine i.v.) Chronische behandeling van essentiële hypertensie (enkel in geval van combinatietherapie) Benigne prostaathypertrofie Hypovolemische shock, na volume correctie Centrale en perifere arteriële circulatiestoornissen (alleen vaatvernauwingen van functionele aard, bv bij de ziekte van Raynaud)	Reflextachycardie Na retentie Oedeem Diarree Ejaculatie stoornissen neuscongestie
Fenoxybenzamine (irreversibele antagonist)		-		Zie fentolamine Blokkeert ook muscarine-, serotonine-, en histaminereceptoren
Dihydroergotamine		-		Zie fentolamine
Prazosine (1 selectief)		-		Na retentie Diarree Ejaculatie stoornissen neuscongestie
Labetalol (1 en  selectief)		-		Na retentie Diarree Ejaculatie stoornissen Neuscongestie -bijwerkingen

• 
  -receptor blokker:
  

Propranolol	Effecten van niet selectieve -blokkers (alleen duidelijke bij verhoogde adrenerge tonus): hart (1): - chronotroop, - inotroop, - dromotroop, - bathmotroop  arbeidsbelasting en hartdebiet (O2 sparend) BV (2): vasoconstricitie  vermoeidheid (door spierdoorbloeding) BD (slagvolume, renine, orthsympathische tonus door effect thv CZS, NA vrijzetting door presynaptische 2-blok) Bronchi (2): bronchoconstrictie GI (1): motaliteit Lever en skeletspier (2): glycogenolyse Vetweefsel (1): lipolyse  serumTG’s Pancreas (2): insulinesecretie (door tegelijk optreden van glycogenolyse ontstaat er zelden hyperglycemie) Nier (2): renine  Na en waterretentie	-	De belangrijkste indicaties: Essentiële hypertensie Angor pectoris (chronisch, niet bij spastische angor) Acuut myocardinfarct (tenzij CI) Ritmestoornissen tgv verhoogde orthsympathische tonus (sinusale tachycardie, paroxismale VKtachycardie, VK-fibrillatie) Hartinsufficientie (beginnen aan extreem lage dosis) Andere indicaties: Anxiolyse (perifere symptomen  somatopsychische feedback  angstgevoel, vooral bij sociale fobie) Tremor (door adrenerge overstimulatie) Feochromocytoom (zie -receptor blokkers) Open hoek glaucoom (timolol in oogdruppels vermindert oogvocht productie) Preventieve therapie van migraine (zie verder) Obstructieve hypertrofische cardiomyopathie (verminderen van obstructie door verminderde contractiliteit)	Nevenwerkingen: Bradycardie AV-geleidingsstoornissen AV-blok Hartdecompensatie Zelden hypotensie Bronchospasmen Astma-aanval (bij mensen met astma, indien toch nodig  1-blokkers) Koude handen en voeten GI krampen CI: Reeds bestaande nevenwerkingen (zie boven) Sick Sinus Syndroom (afwisselende periodes van tachy- en bradycardie) Behandeling met verapamil of diltiazem) Longoedeem Circulatiestoornissen (claudicatio, ziekte van Ranaud) Einde van de zwangerschap (-blokkers gaan nog door naar het kind, gevaar voor ischemie en hypoglycemie)
Timolol		-
Sotalol		-
Nadolol		Vd: hydrofiel slecht door BBB
Pindolol (ISA)		-
Oxprenolol (ISA)		Vd: Hydrofiel slecht door BBB
Atenolol (1 specifiek)		Vd: Hydrofiel slecht door BBB
Metoprolol (1 specifiek)		-
Acebutolol (1 specifiek, ISA)		-
Carvedilol ( en  specifiek)		-
Bucindolol ( en  specifiek)		-
ISA= Intrinsieke Sympatomimetische Activiteit  ze verwekken minder bradycardie, perifere vasoconstrictie, lipolyse inhibitie en stijging van serumTG’s dan de anderen

• 
  Neuronblokkers:
  

Reserpine	Blok van NA-, dopamine-, en serotonineopslag in granulen  depletie van NT’s  effecten van gecombineerde - en -blokkering	-	Hypertensie (maar het gebruik wordt beperkt door ernstige nevenwerkingen)	Orthostatische hypotensie (zowel arteriële als veneuze vasodilatatie) Na- en waterretentie Ejaculatiestoornissen Neuscongestie Psychische depressie (reserpine en -methyl DOPA)
Guanethidine	Blok van NA-vrijzetting (moet hiervoor via uptake-1 worden opgenomen)  effecten van gecombineerde - en -blokkering	-
-methyltyrosine	Blok van NA-synthese door inhibitie van tyrosine hydroxylase  effecten van gecombineerde - en -blokkering	-
-methyl DOPA	Wordt intraneuronaal omgezet tot -methylNA dat: zich gedraagt als valse NT (met weinig affiniteit), een centrale en perifere 2 antagonist is  effecten van gecombineerde - en -blokkering	-

• 
  Dopaminerge transmissiesystemen
  

Dopamine	Dopaminereceptor agonisten: Dilatatie van renale en mesenterische BV (D1) Postprandiale maagledeging (D2) Chemoreceptor trigger zone in MO  braken (D2) Prolactine secretie (D2)	-	Caridiogene shock en milde vormen van hartinsufficientie (i.v.) Hyperprolactinemie Prolactineceladenoom Stoppen van melksecretie tijdens lactatie (cabergoline) Parkinsonisme (zie verder)	Zie verder
Bromocriptine (D2 specifiek)		-
Cabergoline (D2 specifiek)		-
Domperidone	D2-receptor blokkers	Vd: Niet of weinig door BBB	Nausea, braken Gastro-oesofagale reflux Dyspepsie en gastroparese Vertraagde maagledeging	Hyperprolactinemie (domperidone) Extrapyramidale verschijnselen (acute dystonie, bij onvoldoende ontwikkelde BBB)
Metoclopramide

• 
  Serotoninerge transmissiesystemen
  

Buspirone (5-HT1 specifiek)	Serotonine-receptor agonisten: GI motaliteit Contractie van grote arteriën en venen (vnl. Splanchnische, renale, pulmonale en cerebrale vaten) Thrombocyten: aggregatie en vasocontrictie bij beschadiging van vasculaire gladde spier	-	Anxiolyticum	-
Sumatriptan (5-HT1 specifiek)		-	Zware migraine aanvallen	CI: coronair lijden
Ergotamine (5-HT1- en -specifiek)		-	Migraine (zie verder)	-
LSD (lyserginezuur diethylamide) (niet selectieve 5-HT agonist)		-	-	-
Methysergide	5-HT2 antagonist en partiële 5-HT1 agonist	-	Carcinoid syndroom (tumorale chromaffiene cellen van GI) Preventieve behandeling van migraine (blokkeren van lokale vasoconstrictie)	-
Cyproheptadine	5-HT2 antagonist en H1-blokker	-		-
Risperidone	5-HT2 antagonist en D2-blokker  antipsychoticum	-	Schizofrenie (zie verder)	-
Ondansetron	5-HT3 antagonist	-	Braken tgv behandeling met cytstatica of vagale stimulatie (postoperatief)	-

• 
  Purinerge transmissiesystemen
  

Theofylline	Adenosinereceptor antagonisten ( inhibitie PDE): Centrale excitatie Hart: tachycardie en + inotroop effect Bronchodilatatie (vooral bij astma) Glomerulaire filtratiesnelheid diurese	TV: nauw (plasma-monitoring noodzakelijk) t1/5 door: erythromycine, ciprofloxacine, cimetidine (leverenzyminhibitoren) t1/5 door: nicotine, alcohol, barbituraten, rifampicine, fenytoine, carbamazepine (leverenzyminductoren)	Acute en chronische behandeling van astma (zie verder)	Hart: tachycardie en verhoging O2 nood CZS: psychomotorische activiteit, waakzaamheid, slapeloosheid, nervositas, tremor, verlagen convulsiedrempel (vooral bij kinderen)
Aminofylline
Caffeïne

• 
  Addendum 1: Glaucoom (zie boven)
  
• 
  Addendum 2: Geneesmiddelen in verband met het gastrointestinaal stelsel
  
  • 
    Maag- en duodenumulcera en GERD:
    

Cimetidine	H2-receptorantagonisten: Maagzuursecretie wordt voor 90% geremd Ook invloed op pepsinesecretie	-	Maag- en duodenumulcus (evt. in combinatie met H. Pylori eradicatie door AB) Gastro-oesofageale reflux (maar voorkeur voor PPI) Preventie van ulcera tgv NSAID gebruik Preventie van bloedingen door stress-ulcera op IC	Inhibitie van cytochroom P450 (vooral klinisch belangrijk voor cimetidine) waardoor inhibitie van metabolisme van: orale anticoagulantia, fenytoine, carbamazepine, kinidine, theofylline Cimetidine: Endocriene effecten (gynecomastie, impotentie, galactorrhee) en centrale effecten
Ranitidine		-
Famotidine		-
Omeprazole (ea PPI)	Irreversibele inhibitoren van de protonpomp van de parietaalcel in de maagmucosa  HCl	TD: per os (1 h voor maaltijd) T1/2: 1,5 h WD: 24 h	Zie H2-receptorantagonisten Zollinger-Ellison syndroom	Goed veiligheidsprofiel (PPI worden door CYP450 snel gemetaboliseerd)
Misopostol	Analoog van prostaglandine E1 (PGE1): zuursecretie, mucosadoorbloeding, mucosaproductie	-	Zie H2-receptorantagonisten Off label indicaties: Na miskraam: expulsie miskraamweefsel Preventie postpartum bloeding Inductie bij mors in utero, mola (+MTX)	Nausea, braken Diarree Uteruscontracties en miskraam (Absolute CI)
Antacida: CaCO3, Al(OH)3, Mg(OH)2	Neutraliseren maagzuur  symptomatische verbetering	WD: 2 h	Adjuvante behandeling van ulcera	Zoutbelasting (let op bij hartfalen!) Secundaire vermeerdering van de zuursecretie Diarree (Mg(OH)2) Obstipatie (Al(OH)3) Interactie met geneesmiddelen in GI
Sucralfaat	Vormt in een zuur-waterig milieu een viskeuze suspensie waardoor de mucosa afgeschermd wordt tegen toxische invloeden	-	Preventie van stress-ulcera bij risicopatiënten op een IC	-

• 
  Stoffen die de maaglediging versnellen:
  

Domperidone*	D2-receptor blokkers	Vd: Niet of weinig door BBB	Nausea, braken Gastro-oesofagale reflux Dyspepsie en gastroparese Vertraagde maagledeging	Hyperprolactinemie (domperidone) Extrapyramidale verschijnselen (acute dystonie, bij onvoldoende ontwikkelde BBB)
Metoclopramide*
Cisapride	Verhoogt de maagcontractie en versnelt de maaglediging zonder de secretie te beïnvloeden darmperistaltiek	-	Ernstige stoornissen van de GI motaliteit, na falen van andere behandelingen	Verlengen van QT-interval  levensgevaarlijke aritmieen Niet combineren met CYP450 inhibitoren

• 
  Anti-emetica:
  

Ondansetron*	5-HT3 antagonist	-	Braken tgv behandeling met cytstatica of vagale stimulatie (postoperatief)	-
Dexamethason*	Glucocorticoiden verminderen de peritumorale inflammatie en verminderen PG-synthese	-	Nausea/braken bij kankerpatiënten	Zie verder
Fenothiazines*	Anti-emetogene eigenschappen (vnl. Via anti-dopamine en anti- muscarine effecten) Sedatieve eigenschappen antipsychotica	-	Nausea/braken	-
Butyrofenonen*		-	Nausea/braken	-
Domperidone*	D2-receptor blokkers	Vd: Niet of weinig door BBB	Nausea, braken Gastro-oesofagale reflux Dyspepsie en gastroparese Vertraagde maagledeging	Hyperprolactinemie (domperidone) Extrapyramidale verschijnselen (acute dystonie, bij onvoldoende ontwikkelde BBB)
Metoclopramide*
Diphenhydramine*	1^e generatie H1-antihistaminica: Anticholinerg en sedatief	-	Nausea/braken	-
Promethazine*		-	Nausea/braken	-
Scopolamine* 	Zie muscarinereceptorblokkers	-	Pre-anesthesie (zie boven) Reisziekte (inhibitie van braakcentrum)	Zie muscarinereceptorblokkers
Aprepitant	Selectieve NK1-receptoragonist (neurokine)	-	Preventie van nausea en braken tgv hoog emetogene therapie (in combinatie met setronen en glucocorticoiden)	-

• 
  Pancreasenzym-substituut:
  

Pancreasenzymen

-

TD: per os (bij elke maaltijd)

Pancreasinsuffientie (chronische pancreatitis mucoviscidose, pancreasresectie)

-

• 
  Laxantia:
  

Hydrofiele colloïden	Bulk-laxantia en osmotische laxantia blijven meestal in het colonlumen, en zetten het colon uit waardoor peristalsis gestimuleerd wordt.	TD: per os (met voldoende vochtinname)	Obstipatie Lactulose: portaalhypertensie	-
Agar				-
Methylcellulose				-
Lactulose				-
Sorbitol				-
Senna	Lokaal irriterende of stimulerende laxantia	-	Obstipatie: vooral bedoeld voor kortdurend, eenmalig gebruik (uitzonderlijk langdurig op medisch advies)	-
Castorolie		-		-
Fenolftaleine		-		-
Bisacodyl		-		-

• 
  Anti-diarrheica:
  

Loperamide*	Effect op de opioidreceptor in het enterisch systeem	-	Diarree	-
Difenoxylaat*
Adsorberende stoffen	-	-	Diarree (minder effectief)	-
Antibiotica	-	-	Diarree (bij specifieke indicaties)	-
Galzuurbindende resines	(zie verder)	-	Galzoutdiarree (short bowel)	-

• 
  Inflammatoir darmlijden (IBD):
  

Sulfasalazine*	Salicylaten (zie NSAIDs)	TD: per os	Colitis ulcerosa Ziekte van Crohn (chronische transmurale ontsteking van de darm)	Zie NSAIDs
Mesalazine (5-ASA)*		TD: per os of zetpil
Corticosteroïden	Immuunsuppresiva	-		-
Cytostatica		-		-
Antibiotica	-	-		-
Infliximab	Monoclonale antistoffen tegen TNF-	-		-
Adalimumab		-		-

• 
  Addendum 3: Geneesmiddelen gebruikt bij obesitas en centrale stimulantia
  
  • 
    Obesitas:
    

Orlistat	Inhibitor van maag- en pancreaslipase  minder absorptie van vet	-	Bij BMI > 30 kg/m2 Bij BMI > 28 kg/m2 + andere risicofactoren (DM type 2, hyperlipidemie)	Steatorrhee (daarom vetinname beperken) Verlies vetoplosbare Vit.
Sibutramine	5HT en NA (en dopamine) reuptake blokker	-	Obesitas	Beperkte stijging BD en hartfrequentie (mag max. 1 jaar gebruikt worden)
Rimonabant	Cannabinoid receptor antagonist (CB1)	-	Bij BMI > 30 kg/m2 Bij BMI > 27 kg/m2 + andere risicofactoren (DM type 2, hyperlipidemie)	Verdubbelen van aantal depressies CI: depressie of combinatie met antidepressiva

• 
  Narcolepsie en ADHD:
  

Modafinil	Derivaat van amfetamine (zonder de nadelige effecten van amfetamines zoals excessieve stemmingswisselingen, slapeloosheid en verslaving)	-	Narcolepsie	-
Fenethylline	Is een prodrug die wordt gemetaboliseerd tot amfetamine en theophylline (beide centrale stimulantie)	-	-	Gebruik wordt afgeraden
Methylfenidaat	Derivaat van amfetamine die werkt als een dopamine- en NA-heropnameremmer  paradoxaal effect	T1/2: 2-4 h WD: 3-4 h (tenzij toedieningsvorm met vertraagde vrijzetting)	Narcolepsie ADHD	Slapeloosheid Verminderde eetlust Emotionele instabiliteit
Dexamfetamine	Alternatief voor methylfenidaat (enkel beschikbaar in magistrale vorm)	-	Narcolepsie ADHD	-
Atomoxetine	NA-heropnameremmer zonder centraal-stimulerend effect	T1/2: langer dan amfetamine derivaten	ADHD	Kan zelfmoordrisico verhogen