Generische naam/stofnaam Werking, farmacodynamiek

• 
  Lokale anesthetica
  

Procaine (E)	Blokkering van initiatie en propagatie van APs door het Na-kanaal te blokkeren	Esters: E: door esterasen in plama en lever T1/2: 0,5-1 h Amiden: E: door amidasen in de lever T1/2: 2-3 h	Oppervlakkige anesthesie Infiltratie anesthesie (zone moet beperkt blijven  gevaar systeem effecten) Zenuwblok anesthesie Spinale anesthesie Epidurale anesthesie	Bij i.v. inspuiting of resorptie van te hoge dosissen: CZS: rustelooshied, tremor die kan uitlopen op convulsies, confusie gaande tot extreme agitatie, uiteindelijk centrale (ademhalings)depressie (met uitzondering van cocaine dat een excitatorisch effect heeft) cardiovasculair: - inotroop, - dromotroop, vasodilatatie levensgevaarlijke BD lidocaine veroorzaakt depressie in het CZS zonder voorafgaande excitatie bupivacaine en vooral cocaine hebben een cardio-excitatorisch effect, omdat ze NA vrijzetten Spinale en epidurale anesthesie: blokkering van Na-kanalen van orthosympathische preganglionaire vezels kan vasodilatatie, BD en bradycardie verwekken rostrale verspreiding kan bij spinale anesthesie ademhalingsdepressie geven indien intercostale zenuwen en de n. Frenicus worden beinvloed urineretentie bij sacrale spinale anesthesie Overgevoeligheidsreacties bij esters (het sensitizerend agens in het benzoezuurderivaat dat na hydrolyse ontstaat): allergische dermatitis zelden anafylactissche reacties Vasoconstrictie: toedienen van vasoconstrictor (adrenaline of vasopressine analoog) verlengt anesthesie, bij i.v. toediening: weefselischemie of algemene adrenerge effecten
Cocaine (E)
Tetracaine (E)
Lidocaine (A)
Prilocaine (A)
Bupivacaine (A)
Benzocaine (E)

• 
  Neuropathische pijn
  

Imipramine*	TCAs (zie boven)	-	Neuropathische pijn	Zie boven
Amitriptyline*		-
Fenytoine*	Anti-epileptica (zie boven)	-		Zie boven
Carbamazepine*		-
Gabapentine*		-
Pregabaline*		-
Ketamine	NMDA receptor blokker	TD: intrathecaal (om effecten op geheugen en cognitie grotendeels te vermijden)		-

• 
  Anxiolytica en sedativa
  
  • 
    Benzodiazepines
    

Triazolam (triazolo-1,4-benzodiazepines)	Werking: Verhogen van de affiniteit van de GABA-A receptor voor GABA (indirect agonisme)  verhogen van de inhibitorische werking van GABA in het CZS (o.m. in het limbisch systeem)  verminderde vrijzetting van serotonine en NA Productie CRF (corticotropin releasing factor) Effecten: Anxiolyse Tem-effect (daling agressief gedrag) Sedatie Hypnotisch effect Anterograde amnesie Spierrelaxatie Anticonvulsieve werking	Tmax: binnen 1 h T1/2: 5 h WD: zeer kortwerkend	Angststoornissen (lage dosering) Slapeloosheid (hogere dosering): nitrazepam, flunitrazepam, temazepam, triazolam worden gebruikt (anderen voldoen in principe ook) Sedatie voor anesthesie (i.v. hoge dosis)  anterograde amnesie zal psychisch-traumatische ervaringen dempen Delerium tremens (toestand van confusie, agitatie en agressiviteit na plots stoppen van alcoholgebruik bij verslaafden)  opvangen van alcohol-activiteit op de GABA-erge transmissie Epilepsie: diazepam (i.v. of rectaal), lorazepam (i.v.) en clonazepam Spierspasmen en spastische toestanden (zie verder) Triazolo-1,4-benzodiazepines: milde en matige vormen van psychische depressie (vooral in combinatie met klassieke antidepressiva)	Nevenwerkingen: Sedatie (als alleen anxiolyse nagestreefd wordt) Paradoxale effecten (rusteloosheid, impulsief gedrag, hostiliteit, agressiviteit) Confusie (vooral ouderen) Geheugenstoornissen (vooral lange-termijngeheugen) Hypomanie en manische episoden Motivatie voor psychotherapie verzwakt (chronisch gebruik) Natuurlijk vermogen om angst en spanning te verwerken verzwakt (chronisch gebruik) Daling van de motorische coordinatie Tolerantie voor sedatief, hypnogeen en spierrelaxerend effect bij chronisch gebruik
Alprazolam (triazolo-1,4-benzodiazepines)		Tmax: binnen 1 h
Midazolam (imidazolo-1,4-bezodiazepines)		TD: i.v. Tmax: binnen 1 h T1/2: 1.5-2 h WD: zeer kort werkend
Lorazepam		Tmax: traag (langer dan 1 h) T1/2: 12 h WD: kortwerkend
Oxazepam		Tmax: traag (langer dan 1 h) T1/2: 8 h WD: kortwerkend
Temazepam		Tmax: binnen 1 h T1/2: 8 h  oxazepam: 8 h
Nitrazepam		Tmax: binnen 1 h T1/2: 28 h WD: halflangwerkend
Flurazepam		Tmax: binnen 1 h T1/2: 1 h  desalkyl-flurazepam: 60 h WD: langwerkend
Flunitrazepam 		Tmax: binnen 1 h WD: langwerkend
Clonazepam		Tmax: binnen 1 h T1/2: 50 h		Dervingsverschijnselen door down-regulatie van GABA-A receptoren: Angst, gaande tot fobieen Tremor Slapeloosheid Rebound REM-slaap met nachtmerries Duizeligheid Bewegingsstoornissen (onvrijwillige bewegingen) Sensorische ongevoeligheid en stoornissen in perceptie Psychotische en manische reacties, delerium Convulsies CI: Slaapapnoe en COPD Zwangerschap
Nordiazepam		Tmax: binnen 1 h T1/2: 60 h
Diazepam		Tmax: binnen 1 h T1/2: 32 h  nordiazepam: 60 h WD: langwerkend
Clorazepaat		Tmax: binnen 1 h T1/2:  nordiazepam: 60 h WD: langwerkend
Flumazenil	Benzodiazepine-antagonist	-	Beeindigen van sedatie door benzodiazepines gegeven bij kleine ingrepen Acute overdosis met benzodiazepines (+alcohol)	-

• 
  Stoffen met werking verwant aan deze van de benzodazepines
  

Zopiclon	Bindt op benzodiazepine-site van de GABA-A receptor	-	Slaapmiddel	Nevenwerkingen zijn vergelijkbaar met benzodiazepines Tolerantie en afhankelijkheid treden vooral op bij hoge dosissen en langdurig gebruik
Zolpidem	Meer selectief sedatief en hypnotisch, minder de andere effecten	-	Slaapmiddel (kortwerkend, efficaciteit vergelijkbaar met triazolam)
Zaleplon	-	-	Slaapmiddel

• 
  5-HT1A receptor agonist
  

Buspirone*

Activatie van postsynaptische 5-HT1A receptoren Inhibitie van serotonine vrijzetting via presynaptische 5-HT1A receptoren Anxiolytisch effect na dagen of weken  waarschijnlijk een indirect effect

-

Gegeneraliseerde angst van chronische aard

Rusteloosheid Nausea Hoofdpijn Geen aanduiding tot op heden voor ontwikkeling van afhankelijkheid

• 
  -blokkers*  beinvloeden affectieve component van angst (zweten, tremor, tachycardie), soms effectiever dan benzodiazepines (bv. sociale fobie)
  
• 
  Histamine H1-receptor blokkers
  

Promethazine*	H1 blokkers met sedatieve werking	-	Licht slaapmiddel Kinderen met slaapstoornissen tgv jeuk	Langdurige sedatie die het leerproces op school benadelen
Diphenhydramine*		-
Hydroxyzine*		-

• 
  Antidepressiva
  

SSRIs*

Zie boven

-

OCD Panische angst Sociale fobieen Gegeneraliseerde angst Bij onvoldoende effect van cognitieve therapie

Zie boven

• 
  Fytotherapeutica
  

Valeriaan

Hypnotisch effect

-

-

CI: leverlijden en zwangerschap

• 
  Barbituraten  worden niet meer gebruikt omwille van nevenwerkingen en gevaren (uitzonderingen: fenobarbital* wordt soms nog gebruikt als
  

anti-epilepticum, thiopental en methohexital worden soms nog gebruikt als inductie-anasteticum)

• 
  Geneesmiddelen in verband met het cardiovasculair systeem
  
  • 
    Diuretica (zie voor overzicht blz 12)
    
    • 
      Koolzuuranhydrase-inhibitoren
      

Acetazolamide

Minder transport van NaHCO3 van lumen naar interstitium in de proximale tubulus, gevolgd door minder beweging van H2O naar het interstitium

TD: per os (volledig) Tmax: 30 min (max effect na 2 h) E: renaal WD: 12 h

Openhoek-glaucoom  minder productie van oogvocht (dit kan ook door lokale toediening van oogdruppels  dorzolamide) Alkalinisatie van de urine  beter oplossen van zuren in urine (bv cystine, urinezuur, aspirine) Metabole alkalose tgv diureticagebruik bij iemand met zware hartdecompensatie ( mag geen zout worden toegediend) “Acute mountain sickness” door de productie en de pH van het CSV te verlagen (best preventief nemen)

verergeren van metabole of respiratoire acidose nierstenen (calciumzouten zijn minder goed oplosbaar in alkalische urine) meer ammoniak in systeemcirculatie (vanuit urine)  meer kans op encefalopathie (CI: levercirrose) zelden overgevoeligheidsreacties bij hoge doses: slaperigheid en paresthesieen leidt tot systemische acidose bij lang gebruik en meer alkalisch worden van urine

• 
  Thiaziden
  

Thiaziden

Blokkeren van de Na/Cl-transporter (luminale zijde) in het distale kronkelbuisje  luminale Na- en vochtbelasting  K-secretie (in distaal segment, K verlaat de cel en wordt uitgewisseld met Na en H om de elektronen-neutralistie te bewaren  extracellulaire alkalose

E: renaal via het sercretie-mechanisme voor organische zuren (in competitie met urinezuur)

hypertensie (diuretisch en zwak vasodilaterend) onderhoudsbehandeling van congestief harfalen nefrolithiase tgv hypercalciurie (bij chronische toediening vermindert de Ca-excretie) nefrogene (niet ADH-gevoelige) diabetes insipidus (paradoxaal effect): reductie plasmavolume  GFR  reabsorbtie van NaCl en H2O proximaal  max. volume van verdunde urine gereduceerd

hypokaliemische metabole alkalose hyperuricemie verminderde glucosetolerantie (insulinevrijzetting uit pancreas en perifeer gebruik van glucose) hyponatriemie: hypovolemie  ADH, nier kan urine minder goed verdunnen, dorst  grotere vochtinname (vochtinname beperken + dosis reductie) allergische reacties (sulfonamiden): zelden fotosensitiviteit, zeer zelden hemolytische anemie, thrombocytopenie, acute necrotiserende pancreatitis moeheid, paresthesieen

• 
  Lisdiuretica
  

Furosemide	Inhiberen van de Na/K/2Cl carrier in de dikke opstijgende tak van de lis van Henle  selectieve inhibitie van de reabsorptie van NaCl, verminderen van de normalerwijze positieve intraluminale K-potentiaal  vergemakkelijken van excretie van positieve divalente ionen (Mg en Ca) (Meest krachtige diuretica)	TD: per os of i.v. (bij acuut longoedeem  slechte absorptie door verminderde perfusie) Tmax: zeer kort E: renaal WD: 2-3 h	Harfalen bij acuut longoedeem Nierziekten (als GFR <30 ml/min zijn thiaziden niet effectief, maar lisdiuretica vaak nog wel) Levercirrose (+spironolactone) Hypercalciemie (i.v. +zoutoplossing infuus) Hyperkaliemie	Hypokaliemische metabole alkalose (aanbod van NaCl in verzamelbuis  excretie van K en H) Hypomagnesiemie bij chronisch gebruik (geen hypocaliemie omdat Ca ook nog geabsorbeerd wordt in het distale kronkelbuisje) Dehydratatie Soms hyponatriemie Zelden ototoxiciteit bij hoge dosisis Verhoogd urinezuur (zelden jicht) Allergische reacties (sulfonamiden): huiduitslag, eosinofilie, interstitiele nefritis
Bumetanide
Torasemide

• 
  Kaliumsparende diuretica
  

Spironolactone	Competitieve antagonist van aldosterone in het verzamelbuisje en het laatste deel van de distale tubulus (aldosterone: Na^+-abs. in verz. Buisje neg. Potentiaal in lumen K^+-secretie)	E: hepatisch (enterohepatische circulatie)	Overmaat mineralocorticoiden door primaire hypersecretie of door seundaire aldosteronisme (tgv congestief hartfalen, levercirrose, nefrotisch syndroom Als diureticum in combinatie met kaliumverliezende diuretica (als kalium supplementen niet volstaan)	Nevenwerkingen: Hyperkaliemie (nierlijden, NSAIDs, -blokkers en ACE-inhibitoren verhogen risico) Gynecomasitie, impotentie (spironolacone) Metabole acidose (door samen met K-secretie ook H-secretie te inhiberen Soms nierstenen (triamterene) CI: nierlijden en het nemen van: K-supplementen, NSAIDs, ACE-inhibitoren, spironolactone samen met triamterene of spironolactone samen met amiloride
Triamterene	Inhiberen rechtstreeks de Na-selectieve kanalen thv de luminale membraan in het verzamelbuisje  K secretie		Als diureticum in combinatie met kaliumverliezende diuretica (als kalium supplementen niet volstaan)
Amiloride

• 
  Osmotische diuretica
  

Mannitol

Wordt gefilterd en niet getransporteerd  water wordt weerhouden thv de proximale tubulus en het dalende deel van de lis van Henle, natriurese is kleiner dan waterdiurese

TD: i.v.

Vermindering van intacraniale en intraoculaire druk (plasma-osmolaliteit  intracellulair volume) Verhogen van urinevolume bv bij rhabdomyolyse of hemolyse

Toenemen congestief hartfalen en uitlokken van longoedeem door expansie extracellulair volume (vaak hoofdpijn, nausea, braken) Dehydratatie en hypernatriemie