Genetika akadem ik litsey o ‘quvchilari uchun darslik

T/r
Organizmlar
Belgilar
F, da ajralish nisbati
1
Xushbo‘y hidli no‘xot
Qizil va oq gullilik
9 : 7
2
Makkajo‘xori
Oq va qizil donlik
9 : 7
3
Sichqonlar
Junning rangi
9 : 3 : 4
4
Piyoz
Oq, qizil va sariq
po‘stloqli
9 : 3 : 4
5
Qovoq
Meva shakllari
9 :
6
: 1
6
Xoldor to‘ti
Patning rangi
9 : 3 : 3 : 1
7
Tovuqlar
Tojning shakli
9 : 3 : 3 : 1
8
Ipak qurti
Pilla rangi
9 : 3 : 3 : 1
Quyidagi masalaga e ’tiborni qaratamiz:
1-masala. X ushbo‘y hidli n o ‘xotning oq guli navlari chatishti-
rilganda olingan birinchi avlod o ‘simliklari, qizil guli b o ‘lgan,
ularni o ‘zaro chatishtirishdan hosil b o ‘lgan ikkinchi b o ‘g ‘in o ‘sim-
liklarida belgilarning fenotipik nisbatini ham da birinchi va ikkinchi
b o ‘g ‘in hosil qilishda ishtirok etgan ota-ona o ‘simliklarining
genotipini aniqlang.

---

---

36
Genetika

Yechish. M asala yechishni o ‘zaro ta ’sir qiluvchi genlar, geno-
tiplar va belgi jadvalini tuzishdan boshlaymiz:
Belgi
Gen
Genotip
1. Oq
A — b —
A — bb
q
O
(N
aB —
aaB —
3. Qizil
A — B —
A — B —
P:
0
AAbb
x
O aaBB
Gametalar:
Ab
aB
Fi:
AaBb
Fenotip: qizil rangli
G enotip: Digeterozigota
Izoh. O ta-o na o ‘simliklarining genotipi har ikkala gen
b o ‘yicha gomozigota
(AAbb
va
aaBB)
b o ‘lib, ularning har biri bir
juftdan dom inant genga (A yoki B) ega. Ushbu dom inant genlar
alohida-alohida gulga qizil rang bera olmaydi, shu bois ota-ona
n o ‘xotlarining rangi oq b o ‘ladi.
Biroq birinchi avlod duragaylarining genotipi
(AaBb)
da ikkala
dom inant gen mavjudligi va ularning o ‘zaro kom plem entlar ta ’siri
9/16 qismida dom inant A va B genlar mavjud b o ‘lganligi uchun
qizil rang rivojlanadi, qolgan 7/16 qismi o ‘simliklarning (3/16 +
3/16 + 1/16 — 7/16) genotipi
A — bb, aaB —, aa — bb
b o ‘lib, ular-
da kom plem entar ta ’sir etuvchi dom inant genlardan faqat bir jufti
borligi tufayli duragaylar guli oq rangga ega b o ‘ladi.
P:
O AaBb
x
O AaBb
G am etalar: AB Ab aB ab
AB Ab aB ab