Genetika so’zi –tugilish,kelib chiqish ma’nosini anglatadi. Bu fan barcha tirik organizmlarga xos bo’lgan 2 XIL xususiyatni o’rgatadi: Irsiyat O’zgaruvchanlik Irsiyat

Javob: ota-ona genotipi—AABB , aabb
Duragaylarning genotipi—AaBb
2.Ota-ona o’simliklarning fenotipi avvalgi tajribadagi kabi, lekin ajralish natijasi boshqacha. Duragaylar orasida25% o’simliklar yumaloq qizil meva, 25% noksimon qizil meva, 25% yumaloq sariq meva, 25% noksimon sariq meva berdi(nisbat 1:1:1:1). Ota –ona o’simliklarning genotipi qanaqa? Duragaylarnikichi?
fen: qizil yumaloq sariq noksimon
P gen: AaBb x aabb
Gam: AB ab
Ab
aB
ab
F₁ AaBb, Aabb, aaBb, aabb
Nisbat: 1 : 1 : 1 : 1
25% 25% 25% 25%
Javob: Ota- ona genotipi : AaBb x aabb
Duragaylarning genotipi: AaBb, Aabb, aaBb, aabb


M O R G A N Q O N U N I
Genlarning birikkan holda irsiylanishi.
Organizmda genlar juda ko’p , xromosomalar soni esa oz. Bitta xromosomada juda ko’p genlar joylashadi. Bunday genlar birikkan genlar deyiladi.
A birikkan
B genlar
a birikkan
b genlar
Bu birikkan genlar nasldan-naslga o’tishda ham birikkanligicha o’tadi. Buni Tomas Morgan o’rgangan. U tajribalarini drozofila pashshasida kuzatgan.
Tanasi kulrang qanoti uzun pashsha tanasi qora qanoti kalta bilan chatishtirilganda F₁duragaylarini tanasi kulrang qanoti uzun bo’ladi.
fen:kulrang uzun qora kalta
P gen: AABB x aabb
Gam: AB ab
F₁ AaBb kulrang uzun
Bu 2- juft genning, ya’ni AA BB
aa bb ning 1 ta xromosomada joylashganliginibilish uchun F₂ avlodini o’rganamiz. Buning uchun F₁ avlodlarini o’zaro chatishtiramiz.
fen:kulrang uzun kulrang uzun
P gen: AaBb x AaBb
Agar bu 2 juft gen har-xil xromosomada joylashganda edi ota-ona genotiplaridan 4 tadan gameta tushib 9:3:3:1 nisbat kuzatilar edi. Morgan qoninida esa unday natija kuzatilmadi. Ya’ni
fen:kulrang uzun kulrang uzun
P gen: AaBb x AaBb
Gam: AB AB
ab ab
F₂da AABB, AaBb, AaBb, aabb
Kul.uzun kul.uzun kul.uzun qora kalta
F₂ da 3:1 nisbatda ajralish kuzatildi. Chunki AB va ab birikkan genlar bo’lganligi sababli bir-biridan ajralmagan holda gametalar o’tadi
Tahliliy chatishtirish o’tkazganimizda ham bu ikkala juft genni birikkanligini tasdiqlaydi.
fen:kulrang uzun qora kalta
P gen: AaBb x aabb
Gam: AB ab
ab
F_b AaBb, aabb
kulrang uzun qora kalta
1. Drozofila meva pashshasida tananing qora rangi, qanotning kaltaligi retsessiv, tananing kulrangligi va qanotning normalligi dominant belgi hisoblanadi. Tananing rangi bilan qanotning uzunligini belgilovchi genlar birikkan bo’lib, bir xromosomada joylashgan. Tanasi kulrang , qanoti uzun drozofilani tanasi qora qanoti kaltadrozofila bilan chatishtirilib, F₁da 90 ta kulrang tanali normal qanotli pashsha olindi.F₂ da 608 ta pashsha olingan bo’lsa, ularning nechtasi kulrang tanali, uzun qanotli bo’ladi?
fen:kulrang uzun qora kalta
P gen: AABB x aabb
Gam: AB ab
F₁ AaBb kulrang uzun 90 ta
fen:kulrang uzun kulrang uzun
P gen: AaBb x AaBb
Gam: AB AB
ab ab
F₂ AABB, AaBb, AaBb, aabb
Kul.uzun kul.uzun kul.uzun qora kalta
608:4x3=456