Geologiyasi
Yüklə 1,48 Mb.
|
|
10.6.1. Fizik-kimyoviy metodlar
Kimyoviy reagentlardan foydalanib suv bostirish. Bu yangi metodlar guruhi mahsuldor qatlamga quyuqlanishi 0,02-0,2% bo’lgan kimyoviy moddalarning suvli eritmasini haydashga asoslangan. Haydalayotgan eritmalar uyumdagi bo’shliqlarning umumiy hajmining 10-30% ni egallaydi va neftni siqib chiqaruvchi hoshiya hosil qiladi. So’ngra hoshiyani harakatga keltirish uchun qatlamga ishchi omil − suv yuboriladi. Ushbu metodlar oddiy suv bostirish usulida ishlatiladigan quduqlar to’rida bajarilishi mumkin. Ular yordamida qatlam nefti qovushqoqligi qiymatini keskin o’zgartirishi (50-60 mPa·s gacha) mumkin, keyin esa oddiy suv bostirish metodlari qo’llaniladi. Uyumni ishlatishning dastlabki bosqichida neftni chiqarib olish koeffitsienti qiymati oddiy suv bostirishga qaraganda birmuncha ortishi (3-10% ga) mumkin. Quyida eng mashhur va ko’p qo’llaniladigan metodlar tavsifi beriladi. Polimerlarning suvli eritmalari yordamida neftni siqib chiqarish . Bu jarayonda poliakrilamid eritmasini qo’llash yaxshi natija beradi. Poliakrilamidni haydalayotgan suvga qo’shsa, uning qovushqoqligini orttiradi, qatlam neftining esa nisbiy qovushqoqligini kamaytiradi (μ o =μ n /μ s ). Bu suv va neft oralig’idagi bo’luvchi chegara (siqib chiqarish fronti) turg’unligini orttiradi, natijada suvning neftni siqib chiqarish xususiyati kuchayadi va uyumning to’liq hajmi ishga tushiriladi. Ushbu metod qatlam nefti qovushqoqligi yuqori −10-50 mPa·s bo’lgan uyumlarda qo’llaniladi. Haydash quduqlarining suyuqlik qabul qilish imkoniyati eritma qovushqoqligi ortganda va uyumni ishlatish sur’ati sust bo’lganda pasayishi mumkin, shu sababli bu usuldan jins-kollektorlarning o’tkazuvchanligi juda yuqori (0,1 mkm 2 dan katta) bo’lganda foydalanish maqsadga muvofiq. Shuningdek, g’ovak, bir xil tarkibli jinslardan tarkib topgan mahsuldor qatlamlarda ham bu metod yaxshi natija beradi. Jinslarning g’ovakli muhitida eritma harakatlanganda bo’shliqlar devorida polimerlarning yutilishi kuzatiladi. Bu jarayonning shiddati qatlamdan eritmaning birinchi qismi sizib o’tganda hamda qatlam minerallashgan suvga to’yinganda va jins-kollektorlarda gil fraksiya miqdori yuqoriligida kuchli bo’ladi. Polimerlarning yutilishi ikki yo’nalishda bir vaqtda sodir bo’layotgan siqib chiqarish jarayonining samarasiga ta’sir etadi, shunga ko’ra bu jarayon har bir ob’ektda maxsus tadqiqotlar yordamida o’rganilishi lozim. Shu bilan birga bu metoddan yangi uyumlarni ishlatishda (qatlamlar suvga nisbatan kam to’yinganda) va kollektorlarda gil miqdori kam (8-10% gacha) bo’lganda foydalanish mumkin. YUqori temperaturada polimerlarning suvni quyuqlashtiruvchi xususiyati yo’qoladi, shu sababli bu metodni qatlam temperaturasi 70-90 o S gacha bo’lganda qo’llash maqsadga muvofiq. Sirt-faol moddalarning (SFM) suvli eritmalari yordamida neftni siqib chiqarish . OP-10 tipidagi sirt-faol moddalar eritmalari ko’p qo’llaniladi. SFM ni haydalayotgan suvga qo’shish orqali uning yuvish xususiyatlari yaxshilanadi: neft bilan chegaradosh zonalardagi suv tarangligi pasayadi, chekka namlanish burchagi kamayadi va b. Bu metod uyumdagi qatlamlarning suvga to’yinganligi 15% gacha, neft qovushqoqligi 5-30 mPa·s, qatlam o’tkazuvchanligi 0,03-0,04 mkm 2 , qatlam temperaturasi 70 o S gacha bo’lganda qo’llaniladi. Ushbu metoddan foydalanib neftning chiqarib olish koeffitsientini 3-5% ga oshirish mumkin. 264
Bu metodda siqib chiqaruvchi omil sifatida qatlamga mitsellyar eritma haydaladi (uyumdagi bo’shliqning 10% ga yaqin hajmiga), uning ingichka hoshiyasi bufer suyuqlik – polimer eritmaning keng hoshiyasi ta’sirida siljiydi, keyingi hoshiya esa ishchi omil – suv yordamida harakatlanadi. Mitsellyar eritma engil uglevodorodli suyuqlik, chuchuk suv, sirt-faol moddalar va barqarorlashtirgichlardan tarkib topgan. Eritma mikroemulsiyadan iborat bo’lib, suv molekulalari agregatlari (mitsell) va uglevodorodlardan iborat. Bu metod yordamida qatlam nefti, mitsellyar eritma va bufer suyuqlik qovushqoqligi qiymatlari bir-biriga yaqinlashtiriladi. Metod suv bostirilgan qatlamlardagi qoldiq neftni chiqarib olishga mo’ljallangan. Mitsellyar eritmalarni bir xil tarkibli, karbonat sementi yo’q, g’ovak tipli terrigen kollektorlardagi neft uyumlarida qo’llash tavsiya etiladi. Ma’lumki, eritma turli tarkibli kollektorlarda va uning karbonatlar bilan tutashgan joylarida harakatlanganda strukturasi buziladi. Qatlamning o’rtacha o’tkazuvchanligi 0,1 mkm 2 dan katta bo’lishi darkor. Qatlamning qoldiq neftga to’yinganligi texnologik jihatdan metodni qo’llashni cheklamaydi, lekin metodni qimmatbaholigi uning miqdori 25-30% dan ko’p bo’lgandagina qo’llashni taqazo etadi. Qatlam neftining qovushqoqligi 3 dan 20 mPa·s gacha bo’lganda ushbu metoddan foydalansa bo’ladi, chunki qovushqoqlik juda yuqori bo’lsa, eritmaning va bufer suyuqligining ham qovushqoqligi yuqori bo’lishi talab etiladi. Tuzlarning eritma strukturasiga salbiy ta’sir etishidan ushbu metodni chegara ichra chuchuk suv haydalayotgan ishlatish ob’ektlari uchun qo’llash maqsadga muvofiqdir. Qatlam temperaturasi 70-90 0 S dan yuqori bo’lmasligi kerak. Yüklə 1,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|