Geologiyasi
Jinslarning darzliligi va kovakliligi
Yüklə 1,48 Mb.
|
|
6.1.4. Jinslarning darzliligi va kovakliligi
Ma’lumki, dunyo miqyosida qazib chiqarilayotgan neftning 60% idan ko’prog’i karbonat kollektorlari bilan bog’liq. SHu sababli karbonatli jinslardan tarkib topgan kollektorlarni o’rganish katta ahamiyatga ega. Binobarin, karbonatli jinslarning g’ovakliligi, o’tkazuvchanligi, stratigrafiyasi, tektonikasi va paleogeografik sharoitlarini tadqiq qilish razvedka ishlarini samarali amalga oshirish va ulardagi neft uyumlarini qazib chiqarishda katta rol o’ynaydi. Darzlilik deganda tog’ jinslarida dinamik radial (qatlam ustiga va tagiga nisbatan me’yorli) siquvchi yoki tangentsial (qatlam ustiga va tagiga nisbatan parallel) kuchlanishlar ta’sirida paydo bo’lgan va har xil kattalikdagi, ko’pincha o’zaro tutashib ketgan darzliklar sistemasi tushuniladi. Darzlik miqdor jihatdan ma’lum jins namunasidagi darzliklar hajmining uning umumiy hajmiga bo’lgan nisbati bilan aniqlanadi. Yer po’stida sodir bo’ladigan geologik jarayonlar darzlik paydo bo’lishiga olib keladi. Ularning bir qator tasniflari mavjud bo’lib, genezisiga ko’ra tektonik, epigenetik darzliklar; kuchlanish yo’nalishiga ko’ra sinish va egilish darzliklari; darzlik yo’nalishiga ko’ra diagonal va qatlamga perpendikulyar darzliklar; paydo bo’lish miqyosiga ko’ra mikrodarzlik va makrodarzliklar mavjud. Darzliklarning paydo bo’lishini aniqlash murakkab ish bo’lib, bu jarayonni faqat geologik va petrografik tadqiqotlar orqali o’rganish mumkin. Jinslarning darzliligi asosan tektonik, ba’zan diagenetik jarayonlar bilan bog’liq. 118
yo’nalishlarga egadir. Bir qatlamdan ikkinchisiga uning qatlamlanish yuzasini kesib o’tadigan darzliklar ham uchraydi, bunday darzliklar tektonik yo’l bilan paydo bo’ladi, odatda ular planda ko’pburchakli to’r hosil qiladi. Neotektonik darzliklar ikkilamchi darzliklar deb nomlanib, kechki diagenez (cho’kindini tog’ jinsiga aylanishi) va epigenez (cho’kindi tog’ jinsining mineral tarkibi va strukturasining birgalikda ikkilamchi o’zgarishi) bosqichlarida paydo bo’ladi. Tog’ jinslari paydo bo’lgandan so’ng ular eng kuchsiz tektonik (tebranma) harakatlar ta’siriga duchor bo’ladi, ulardagi birlamchi darzliklar tektonik darzliklarga aylanadi va unga xos bo’lgan xususiyatlarga ega bo’ladi. Agar yer po’stida dislokatsiyaga duchor bo’lmagan jinslar deyarli qolmagan, deb hisoblaydigan bo’lsak, u holda birlamchi darzliklarni ajratish ancha qiyin kechadi. Hozirgi vaqtda mavjud hamma darzliklar genezisini tektonik yo’l bilan paydo bo’lgan, deb hisoblash mumkin. SHunga ko’ra ularning xususiyatlari ham o’ziga xosdir: 1) ma’lum darajada to’g’ri geometrik to’r hosil qiluvchi darzliklar sistemasi; 2) jinslarning qatlanishiga nisbatan darzliklarning qiyalanishi; 3) darzliklarning asosiy sistemasi yo’nalishini tektonik strukturalar yo’nalishi bilan bog’liqligi. Bir qatlam doirasida hosil bo’ladigan darzliklar, tarkibi va qalinligidan qat’iy nazar bir necha qatlamlarni kesib o’tuvchi hamda turli litologik tarkibli jinslar chegarasida uchraydigan darzliklar shunday (neotektonik) yo’l bilan hosil bo’ladi. Jinslarning qatlamlanishiga perpendikulyar yo’nalishda bo’lgan darzliklar ichida qatlanish bo’yicha hosil bo’lgan darzliklar bundan istisnodir. Ularning paydo bo’lishi karbonat jinslardagi birlamchi va ikkilamchi erish (suv ta’sirida) jarayonlari hamda qayishqoq jinslarda bir tomonlama yo’nalgan tektonik deformatsiyalar bilan bog’liq. Jinslarning kollektorlik xususiyatlarini aniqlashda tektonik darzliklarni o’rganish ahamiyatlidir, chunki kollektorlardagi ko’p tarmoqli darzlar to’ri quduqlarga katta miqdordagi neft oqimi kelishini ta’minlaydi. Tog’ inshootlari, kern va ochilmalardagi jinslarning oddiy ko’z bilan ko’rinadigan darzliklari Yüklə 1,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|