Geologiyasi
Yüklə 1,48 Mb.
|
|
Foydali
yoki fazali o’tkazuvchanlik deganda g’ovakli muhit o’tkazuvchanligi tushuniladi, bunda tog’ jinsi g’ovaklarida siljiyotgan suyuqlikdan tashqari bir-biri bilan aralashmaydigan boshqa suyuqliklar ham qatnashadi. Foydali o’tkazuvchanlik 115
jinslarining ma’lum ko’ndalang kesimi yuzasidan siljiyotgan suyuqlikning hajmiy sarfiga teng. Bu miqdor tog’ jinslarining fizik xususiyatlari bilan bir qatorda ularning g’ovak bo’shliqlarini to’ldirib turgan suyuqlik va gazlarning xususiyatlari va foiz nisbatiga ham bog’liq. Jinslarning foydali o’tkazuvchanligi miqdori mutlaq o’tkazuvchanlik qiymatidan kam bo’lib, jinslarning neft, gaz va suvga to’yinish miqdoriga bog’liq. Foydali o’tkazuvchanlik qiymati yordamida nisbiy o’tkazuvchanlik hisoblanadi, u o’z navbatida neft beraolish jarayonini gidrodinamik yo’l bilan aniqlashda zarur. Foydali o’tkazuvchanlik laboratoriya usullari bilan aniqlanadi. Nisbiy o’tkazuvchanlik qiymati tog’ jinslari foydali (fazali) o’tkazuvchanligining mutlaq o’tkazuvchanligiga nisbati orqali hisoblanadi. Eksperiment tadqiqotlari orqali kerosin (K k ) va suvga (K s ) to’yingan g’ovakli muhitning nisbiy o’tkazuvchanlik egri chizig’ining shakli 6.3-rasmda berilgan. Unda jinslarning kerosinga to’yinganligidagi nisbiy o’tkazuvchanlik qiymatining qatlamning suvga to’yinganligi oshganda keskin kamayishi ifodalangan. Suvga to’yinganlik miqdori 50% gacha ortganda kerosin uchun nisbiy o’tkazuvchanlik (g’ovakli muhit faqat kerosin bilan to’yinganda) 20% ga, ya’ni 5 marotaba kamayadi. Suvga to’yinganlik 80% gacha ortganda kerosin uchun nolgacha pasayadi, bunday g’ovakli muhitda faqat toza suv filtratsiyasi kuzatiladi. Suvning nisbiy o’tkazuvchanligining o’zgarishi teskari yo’nalishda sodir bo’ladi. Agar jins suvga kam to’yingan bo’lsa, g’ovakli muhit orqali faqat kerosin harakatlanadi. Suvga to’yinganlik 50% ga etganda jinsning suv o’tkazuvchanligi 12% ga etadi, suvga to’yinganlik 80% ga etganda esa nisbiy o’tkazuvchanlik 50% gacha ortadi. Demak, jinslarda murakkab tarkibli suyuqliklar harakatlanganda foydali va nisbiy o’tkazuvchanlik miqdori doimo mutlaq(umumiy) o’tkazuvchanliknikidan kam bo’ladi. Foydali va u bilan birga nisbiy o’tkazuvchanliklar miqdori uyumni ishlatish jarayonida uzluksiz o’zgarib turadi. Uyumni ishlatish boshlanganda, ya’ni g’ovaklarda faqat toza neft harakatlanganda jinsning foydali o’tkazuvchanligi yuqori, qiymati mutlaq o’tkazuvchanlikka yaqin bo’ladi. Keyinchalik qatlam bosimi kritik bosimga nisbatan kamayib, gazning pufakchalar ko’rinishida ajralib chiqishi boshlanganda jinslarning foydali o’tkazuvchanligi neft uchun kamayadi. Suv namoyonlanishi bilan foydali o’tkazuvchanlik neft uchun yanada pasayadi. Kollektorning o’tkazuvchanligi qanchalik past bo’lsa, qatlamda shuncha ko’p neft qoladi, ya’ni neft zaxiralaridan foydalanishning yakuniy koeffisienti ham juda kichik bo’ladi. 116
aniqlanganda namunani tekshirish uchun tayyorlashga e’tibor berish kerak. Namunaning ustki va ostki qismlarini belgilab, jinslarning qatlamlanishiga moslab, ba’zilari esa qatlamlanishga perpendikulyar holatda sinaladi va bu jarayonlar laboratoriya jurnalida qayd qilinadi. Jinslarning g’ovakliligi va o’tkazuvchanligini laboratoriyada aniqlash metodlari maxsus qo’llanmalarda berilgan. Bundan tashqari, jinslarning o’tkazuvchanligi kon- geofizikasi tadqiqotlari orqali ham aniqlanadi. Qatlamning o’tkazuvchanligini, shuningdek, quduqni sanoat miqyosida tadqiq qilish asosida ham aniqlash mumkin. Bu maqsadda quduqdagi bir tarkibli turg’unlashgan (bir tekis harakatlanadigan) oqimdan foydalaniladi va u Dyupyui formulasi bilan aniqlanadi: h r R n μ ) Р Р ( π I k 2 Q š т š а œ - т
, bunda Q ― suyuqlik sarfi, sm 3 /s; K o’ ― o’tkazuvchanlik, m 2 ; h - qatlamning foydali qalinligi, sm; - qatlam sharoitidagi neftning qovushqoqligi, MPa∙s; R va r - quduqning ta’sir radiusi va quduq radiusi, sm (R qiymati qo’shni ishlatish quduqlarigacha bo’lgan masofalarning o’rtacha qiymatining yarmiga teng, r - neftli qatlamni burg’ilagan doloto o’lchamiga teng bo’lgan quduq radiusi). «Neft konlarini ishlatish» fanida konni ishlatishning turg’un rejimi uchun indikator egri chiziqlarining va noturg’un ish rejimi uchun bosimning tiklanishi ( yoki pasayishi) egri chiziqlarini chizish metodikasidan ma’lumotlar beriladi. Ushbu egri chiziqlar tahlili qatlamning o’tkazuvchanlik, Peyzoo’tkazuvchanlik, harakatchanlik koeffisientlarini aniqlash imkoniyatini beradi. Indikator egri chizig’i va mahsuldorlik koeffisienti yordamida o’tkazuvchanlik koeffisienti qiymatini, quduq tanasi atrofi uchun boshqa parametrlarni hamda bosimning tiklanishi (pasayishi) egri chizig’i orqali o’tkazuvchanlikning o’rtacha miqdorini va quduq drenajlagan zonadagi parametrlarni aniqlash mumkin. Neftli jinslarning mutlaq (umumiy) va foydali o’tkazuvchanligini o’rganish uyumlarini ishlatish sistemasini loyihalashda, qatlamga ta’sir etish tadbirlarini ishlab chiqishda katta ahamiyatga ega. Ma’lumki, neft uyumlarining suvlanishining ortishi neft uchun foydali o’tkazuvchanlikni pasaytiradi, suv uchun ko’paytiradi. SHunga ko’ra quduq to’liq suvlanganda quduq tubi zonasida va qatlamda ma’lum bir miqdorda neft qoladi va uni chiqarish juda qiyin bo’ladi, bunday hollarda neft uchun fazali o’tkazuvchanlik nolga yaqinlashadi. Masalan, bir qator neft konlarining neftlilik chegarasidan (uyumning suvlangan qismi chegarasidan) olingan namunalarning neftga to’yinganligi 25-35% va undan ko’p bo’lgan. Yüklə 1,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|