«gidravlika va gidravlik mashinalar» fanidan

Gidravlik uzatmani nazariy asoslash, tanlash mezonlari, tartibi, foydalanish, 

ishlash rejimini rostlash. 
Gidromuftaning funksional ko’rsatkichlari L. Eyler tenglamasi yordamida 

hisoblanadi. Bunga asosan gidromashinalar uchun suyuqlik og’irlik birligiga nisbatan

gidromufta g’ildiragi energiyasini bosim P orqali ifodalash mumkin. 
Ushbu o’zgartirishlar kiritilganda

R

r /
=

α
;

ω
⋅
=


R

u
;
1

2
/

ω


ω
=

i
;
PDF created with pdfFactory Pro trial version 

www.pdffactory.com

---

25

Nasos g’ildiragi uchun
(
)


i

g

R

Н
⋅
−

⋅
=

2

2
2

1

1

α

ω
; m (7-1) 
bu yerda: R va r-nasos va turbina g’ildiraklaring radiusi. m
1

ω
va

2

ω

- nasos va turbina g’ildiraklaring aylanish chastotasi, 
1
−

sek

.
Turbina g’ildiragi uchun 

(
)

i


g

R

Н
⋅
−

⋅
=

2

2
1

2

2
1

α


ω
; m (7-2) 
Yetaklovchi va yetaklanuvchi g’ildiraklardagi burovchi moment, M

1
1

1
1

1


ω

ρ

ω

Q

H

g

N

М
⋅
⋅

⋅
=

=

;

m

N
⋅
(7-3) 

bu yerda N-nasos g’ildiragidagi quvvat. Vt

(22-1) tenglikka asosan nasos g’ildiraggidagi burovchi moment, M

1
M

1
=

Q


R
)
1

(
2

1

2

ι

α

ω

ρ
−
; 


m

N
⋅
(7-4) 

Turbina g’ildiragidagi burovchi moment, M

2

M

2 =

Q

R
)
1

(
2

1

2

ι

α

ω

ρ
−
; 


m

N
⋅
(7-5) 

Nasos g’ildiragining doimiy aylanish chastotasida undagi quvvatni, burovchi 

momentni va foydali ish koeffisiyentini turbina g’ildiragining aylanish chastotasiga bog’liq
ravishda o’zgarishini ifodalovchi grafik g’idromuftaning tashqi tezlik xarakteristikasi (2-
rasm) deyiladi.
Gidromuftaning tashqi tezlik xarakteristikasidan ko’rinib turibdiki turbina 

g’ildiragining aylanish chastotasi oshgan sari nasos g’ildiragidagi quvvat (N

1
) va burovchi 

moment (M) kamayadi, f. i. k. (

η
) esa oshadi, turbina g’ildiragidagi quvvat (N
2
) esa daslab 

ma’lum qiymatgacha oshib boradi so’ngra kamayadi.

Bu xarakteristikani qurish uchun gidromufta dastlab to’la so’ng qisman (90%) 

suyuqlik bilan to’ldirilib tajriba natijalari asosida quriladi. Chetga chiqish (siljish) S=4…2%

(

H


T

n

n

i
/
=

=0,96….0,98) bo’lganda normal hisobiy nuqta uchun burovchi moment qiymati

M=1 olinadi. Grafikdan ko’rinib turibdiki gidromuftaning kinematik xarakteristikasi 
berilgan (qo’yilgan) yuklanishga bog’liq bo’lgan uzatmalarga kiradi.
Turbina g’ildiragining aylanish chastotasi kamaygan sari uzatiladigan burovchi

moment qiymati oshadi. Buni turbinaning burovchi momentini aniqlash tenglamasi

yordamida izohlash mumkin. 
(
)

i


u

r

u

r

Q

М
⋅
⋅

−
⋅

⋅

=
11

1

12
12

ρ
;

m

N
⋅
(7-6) 

bu yerda:

Q
- nasos g’ildiragidan o’tuvchi suyuqlik sarfi, 


sek

m /
3

1

r

va
12

r

- nasos ish g’ildiragining ichgi ( suyuqlik kirishdagi) va tashqi

(suyuqlik chiqishdagi) radiusi, metr, 
11

u

va
12

u
-nasos g’ildiragiga kirishdagi va undan chiqishdagi chiziqli tezlik, m/sek.
Demak, turbina g’ildiragining aylanish chastotasi kamaygan sari turbina va nasos 

g’ildiraklarining aylanish chastotalari nisbati

i
ham kamayadi. Gidromufta kanallaridagi 
suyuqlik serkulasiyasining tezligi oshadi va o’z navbatida ish unumdorligi ham oshadi. Bu
esa uzatiladigan burovchi momentni oshishiga olib keladi.
PDF created with pdfFactory Pro trial version 

www.pdffactory.com

---

26