Gidravlikaning o’rganish sohasi va tarixi suyuqliklarning modellari haqida

9.8. Gidravlik zarbadan amalda foydalanish.

Texnikada ba’zi hollarda gidravlik zarbadan foydalanish ham mumkin. Masalan, gidravlik zarba energiyasidan suyuqliklarni yuqoriga ko’tarish uchun foydalaniladi. Shu maqsadda ishlatiladigan qurilma gidravlik taran deyiladi.

Gidravlik taranning tuzilishi juda sodda bo’lib, uning asosiy qismlari havo qalpog’i va xabarchi klapandan iboratdir (9.10-rasm).
Ta’minlovchi idish 1 dan Quvur 2 orqali oqayotgan suyuqlik klapan 3 orqali oqayotgan bo’ladi.
Gidrotaran ish tsiklining bu davri tezlanish davri deyiladi. Klapan 3 ga kirishda oqim torayib boradi (tirqish 4) va Bernulli printsipiga asosan suyuqlikning tezligi ortib, bosimi kamayib boradi. Natijada kesimning eng toraygan yerida bosim shunchalik kamayadiki, klapan 3 prujinaning qarshiligini yengib, tirqish 4 ni yopib qo’yadi. Bu yopilish bir onda (sekundning kichik ulushlarida) bo’lgani uchun sistemada gidravlik zarba tarqaladi.
Gidravlik zarba bosimi ta’sirida klapan 6 ochilib, havo qalpog’iga suyuqlik zarb bilan kiradi va undagi havoni siqadi. Shu bilan birga zarba kuchi suyuqlikning bir qismini haydash Quvuri 7 orqali qabul qiluvchi idish 8 ga chiqarib beradi.

9.10-rasm. Gidravlik taran.

Gidrotaran ish tsiklining bu davri haydash davri deyiladi. Zarba bosimi havo qalpog’ida so’nib va Quvurda ta’minlovchi idishdagi sath balandligi N₁ bilan ifodalanuvchi normal bosim tiklanadi yoki teskari zarba hosil bo’lib, Quvurda bosim kamayadi. Natijada klapan 3 ochilib, gidrotaranda tsikl yana tarorlanishi uchun sharoit vujudga keladi. Gidrotaranlarni hisoblashda foydali ish

koeffitsiyentini aniqlash uchun Eytelьveyn quyidagi formulani taklif qilgan

b
u yerda N₁-N₂ — ta’minlovchi va qabul qiluvchi idishdagi suyuqlik sathining balandligi.

Ba’zida zarba bosimi r_z ni kamaytirishdan ko’ra sistemaning zaif qismlarining mustahkamligini oshirishni afzal ko’riladi.