2-qism. U M U M IY GIDROLOGIYA
2.1. Tabiatda suvning aylanishi
Sayyoramizdagi suv aylanishining asosiy m anbai quyoshdir.
Quyosh nuri t a ’sirida yer yuzasidan har yili o 'r ta c h a 577 ming
k m 3 suv bug'lanadi. Uning katta qismi (505 ming k m 3) dunyo
okeaniga, oz miqdori esa quruqliklarga (73 ming km 3) to'g'ri
keladi. Bug‘lar atmosferaga ko'tarilgach, m a ’lum
bir sharoitda
kondensatsiyalanadi va yog'in bo'lib yana yerga tushadi.
Yer yuzasiga bir yilda o ‘rtacha 1170 m m yog'in yomg'ir, qor,
d o ‘l va boshqa ko'rinishda yog'adi. Okeanlar ustiga yoqqan yog'in,
asosan, bug'lanishga sarflanadi, quniqlikka yoqqan yog'inlar esa yerga
shimilib, grunt suvlarini to'yintiradi va joyning yonbag'ri bo'ylab
oqib, vaqtinchalik va doimiy daryolami hosil qiladi, ularning ayrim
qismi esa yana bug'lanadi.
Shunday qilib, bug'lanish, suv bug'larin in g atm osferaga
k o 'tarilishi va ularning atm o s fe ra d a suyuq holatga o'tishi:
yog'inlarning yog'ishi va oqim jarayonlarini o 'z
ichiga olgan
gidrosfera, atmosfera va yer yuzasi orasidagi namlikning doimiy
almashishi tabiatda s u v n i n g a y l a n i s h i deb ataladi (2.1 -
rasm).
Bunday murakkab jarayonda aatnashadigan suvlarning yillik
hajmi gidrosferadagi mavjud 1386 m ln .k m 3 suvning b or-yo'g'i
1/25000 qismini tashkil etadi. Tabiatdagi
aylanadigan suvning
shunchalik kichik miqdorda bo'lishini dunyo okeanidagi nihoyatda
katta suv zaxirasi mavjudligi bilan tushuntirish mum kin.
Hozirgi z a m o n suv alm ashuvi suratlari b o 'y i c h a d u nyo
okeanidagi suvlarning butunlay yangilanishiga 26
ming yil kerak
bo'lsa, atmosferadagi barcha mavjud suvlar lyr yil davom ida 40
marta, daryolardagi suvlar esa 30 m arta yangilanadi. C huchuk
suvlarning eng o'zgarm as havzasi bo'lgan muzliklarning eng
2 .1-rasm.
Dostları ilə paylaş: 
