3.12-rasm. G E S li suv in sh o o ti m ajm uasining ch izm asi. /-tu p ro q li dam ba; 2 -k em alar o ‘tadigan shlyuz; J -tu p roq li t o ‘g ‘on; 4-bog‘lovchi qurilmalar; 5-bo‘lingan devor; 6-GES binosi; 7-suv
o‘tkazuvchi qurilmalar.
T ajribalarshuni ko'rsatadiki, inshootlar majmuasida suv sarfini
o 'lch a sh aniqligi odatdagi g id rom etrik usullarda o 'lc h a n g a n
aniq lik d an kam em as. Suv sarfini g idrotexn ik in sh o o tla rd a
o 'lch a sh gidrom etrik usullarga nisbatan afzalliklari borligini
ko'rsatadi. Chunki gidrotexnik inshootlarda suv sarfini o'lchashda
o 'z a n n i o 'tla r bosishi, uning o'zgaruvchanligi va o'zgaruvchan
dim lanishi, m uzlar hosil bo'lishi kabi hodisalar ro 'y berm aydi.
Suv inshootlari m ajm uasida suv sarfini o 'lch ash ularning tu rla-
riga bog'liq. 3 .12-rasm da suv inshootlari m ajnjuasining chizm asi
ko'rsatilgan. Bunda tuproqli to 'g 'o n , suv o'tkazuvchi to 'g 'o n ,
G E S binosi va kem alar qatnaydigan shlyuz ko'rsatilgan.
3 .13 -rasm da suv inshooti m ajm uasida derivatsiyali G E S
chizm asi ko'rsatilgan. Bunda G E S binosi alohida joylashtirilgan.
Odatda derivatsiyali G ESlar tog'li daryolarda quriladi. Suv inshoot
lari m ajm uasi aralashgan tu rd a ham bo'lishi m um kin. K ichik va
katta suv inshootlari m ajm uasida oqim hajm ini hisobga olish va
suv sarfini o 'lch a sh b ir-biridan farq qiladi. K ichik inshootlarda
oqim hajm ini hisobga oladigan m axsus b o 'lim la r bo'lm aydi: bu
ishlarni G idrom etxizm at tashkil qiladi va olib boradi. K atta suv
inshooti m ajm ualarida maxsus bo'lim lar bo'lib, ularning vazifasiga
___________
_____________
101
3 .13-rasm. D erivatsiyali G E S chizm asi: /-to 'g 'o n ; 2-derivatsiyali kanalning bosh inshooti; J-derivatsiyali
