Gidrologiya, gidrometriya va oqim hajmini

Q - f
(H ) va undan tashqari shu grafikning o'zida suvli kesim maydonlari 
со — f
(
H)
va o 'rta c h a suvning oqish tezligi $ o,r= (Я ) egri 
chiziqlarini tuzib b o 'lg ach , ular tenglam a 
Q
=
со
t f o , r 
b o 'y ich a 
o 'z a ro bog 'lanishi kerak. Tekshiruv teng oraliqlardagi suv sath- 
larining m a ’lum qiym atlariga m os kelgan m aydonlar va o 'rta c h a
tezliklar qiym atlarini ko'paytirish bilan bajariladi. B unda quyida­
gi shart bajarilishi kerak: agar hisoblangan suv sarfi й n i e , 
ga ko'paytirib, egri chiziqdan 
Q = f (H)
olingan suv sarfi l% d an
ko'p farq qilsa, unda buning sababi qidiriladi va tuzatm alar kiritiladi. 
Egri chiziqlar tekshirilib va tu zatilib b o 'lg ac h , grafik tu sh bilan
yurgiziladi. S o'ngra tuzilgan sarflarning egri chiziqlaridan foyda- 
lanib, sarflarni hisoblash jadvali tuziladi. Bu jadvaldan keyincha- 
lik o 'rta c h a kunlik suv sarflarini aniqlash uchur?foydalaniladi. 
B uning u ch u n ayrim yillarning kunlik suv sathlari jadvali va 
sarflarini hisoblash jadvali bo'lishi kifoya. O 'rta c h a kunlik sarflar 
jadvalida kunlik, o 'n kunlik, oylar, yil uchun o 'rta c h a suv sarflari 
va undan tashqari oylardagi va yildagi eng kichik va eng katta suv 
sarflari qiym atlari keltiriladi. Shundan so'ng agar zaruriyat tug'ilsa 
xohlagan vaqt oralig'i uchun oqim hajm ini hisoblasa bo'ladi (3.64- 
formula bo'yicha).
Oqim hajm ini aniqlashda dastlabki m a’lum otlar, ya’ni o'rtach a 
kunlik suv sathlari va sarflar egri ch izig 'id a n foydalaniladi.
O 'lch an g an o 'rta c h a kunlik suv sathlari b o 'y ich a sarflar egri 
chizig'idan foydalanib o 'rtacha kunlik suv sarflari qiym atini topish
107

---

m um kin. Sarflar egri chizig'ining m asshtabi olinayotgan suv 
sarfi sanog'ining uch xonali son b o ‘lishini ta ’m inlashi kerak. 
Agar egri chiziq 
Q =AH)
o ‘z holatini bir necha yil o ‘zgartirm asa 
yoki undan tez-tez foydalanib turiladigan b o ‘lsa, ishni osonlash- 
tirish uchun yordam chi sarflar jadvali tuziladi. Bunday ishni har 
yilning oxirida bajarishga to ‘g‘ri keladi, chunki tabiiy o 'zan dag i 
oqim larning sarflar egri chizig'i