Gidrologiya, gidrometriya va oqim hajmini

Gidrometrik stvom ing jihozlanishi. 
G idrom etrik stvor quyidagi 
m oslam alar bilan jihozlanadi:
1. Agar suvlami kuzatish joyi stvordan ancha uzoqdajoylashsa, 
stvor suv kuzatish joyiga o 'rn atila d i.
2. Balandlik reperlari quriladi.
3. S uvning c h u q u rlig i, su vnin g oq ish tezligi va b o sh q a 
e le m e n tla rin i o 'lc h a s h u c h u n g id ro m etrik k o 'p rik , osilgan 
belanchak, qayiq, kater, sol va boshqalar.
4. N ishabli suv kuzatish joyi.
G idro m etrik k o 'p rik kichik daryo va kanallarda quriladi. 
G idrom etrik belanchak suvning oqish tezligi katta va qirg'oqlari 
baland tog' d aryolarida q o 'llan ilad i. A m aliy ishlarda daryo 
qirg'og'idagi xonada o'm atiladigan uzoqdan o'lchovchi gidrometrik 
m oslam a TR-64, TR-70 dan foydalaniladi. TR-64 va TR-70 
yordamida kengligi 100 m gacha bo'lgan va chuqurligi 12 m gacha 
(TR -64 m da daryoning kengligi 200 m gacha) bo'lgan daryolarda 
chuqurlik o'lchash ishlarini, suvning oqish tezligini va m uallaq 
oqiziqlarni aniqlash uchun suv nam unasini va boshqa ishlarni 
bajarish mumkin. Chuqurligi katta daryolarda chuqurlikni o'lchash 
va gidrom etrik vertushkani kerakli chuqurlikka tushirish uchun 
gidrom etrik yuk ishlatiladi. G idrom etrik vertushka kronshteyn 
yordamida gidrometrik yukka mahkamlanadi.
Gidrometrik stvordagi tezlik tikligini o'rnatish va foydalanish.
Stvor bo'yicha tezlik tikliklarining soni va taqsimlanishi daryoning 
kengligi va o 'z a n tubining tuzilishiga bog'liq.
Suv sarfini o'lch ash d a batafsil, asosiy, qisqartirilgan va tezkor 
usullar q o'llaniladi. 
>
B a t a f s i l u s u l d a k o 'p sonli tik lik la rd a tezlik k o 'p
nuqtalarda o 'lch a n ad i. Bu usul suv oqim ida tezlik m aydonining 
xususiyatlarini o 'rg an ish d a; yangi ochilgan stvorlar birinchi 2- 
3 yilda qo'llaniladi. Batafsil usulda tezlik tikliklari orasidagi 
masofalar daryo kengligi bo'yicha teng oraliqlar orqali belgilanadi 
(3.1-jadval).
Daryo eni bo 'y ich a o 'z a n tubi m urakkab bo'lgan joylarda 
tezlik tikliklari k o 'p ro q va aksincha, o 'z a n tubi tekis bo 'lgan
joylarda ular siyrak belgilanadi.
A s o s i y u s u l d a iloji b o rich a k am sonli tiklikvertikallarda 
(lekin beshtadan kam em as) va ulardagi nuqtalarda (ikki-uch) 
suv sarfini o 'lch ash m o'ljallangan. Bu usulda o 'lch a n g an suv 
sarflari batafsil usuldagiga nisbatan 3% farq qiladi. Bu usulda tezlik 
tikliklari soni va ularning taqsim lanishi yilning turli fasllari da- 
vom ida har xil suv sathlarida batafsil usulda o'lchangan 20—30 ta 
suv sarflarini tahlil qilish asosida belgilanadi.
82

---

3 . 1 - j a d v a l