40
Canlılardaki kimyasal tepkimeler farklıdır. Bazen, glikozun,
enerji vermek için hücre
içinde "yandığını" söylüyoruz. Fakat, bu "yanma" onlarca küçük kademede meydana
gelir. Bu basamaklardan bazısında bir molekülün küçük bir parçası harcanır. Diğerinde,
atomların küçük bir grubu katılır.
Bir diğerinde, sadece atomlar molekül içinde yeniden
düzenlenir. Bu basamaklar, son derece dakik ve doğru düzen içinde olmalıdır. Bunlar aynı
zamanda hücre içindeki olağan sıcaklıkta meydana gelmeli ve büyük miktarlarda ısı
oluşmamalıdır. Aksi halde hücre tahrip olur.
Enzimler, canlı hücrelerde bu işlemlerin tamamına olanak verir. T
epkimenin her bir
basamağına neden olan belirli bir enzim vardır. Enzimler bir kimyasal tepkimeye, sadece
meydana
gelmesine yetecek uzunlukta, geçici olarak katılırlar. Enzimler tepkime ile
değişmezler. Diğer moleküllerle aynı kimyasal basamakta defalarca kullanılmak üzere
oldukları gibi kalırlar.
Kendisi değişmeden, bir tepkimeye etki eden bir maddeye
katalizör
denir. Enzimler
canlı hücrelerde kullanılan organik katalizörlerdir.
Enzimler
kimyasal tepkimenin başlaması için gerekli olan en düşük enerji miktarı olan
aktivasyon
enerjisi
ni azaltarak tepkime hızını artıran biyolojik katalizörlerdir
(Şekil 3
-19).
Şekil 3
-19
. Enzimin aktivasyon enerjisini azaltması
Enzimler protein yapılı organik moleküllerdir. Canlı hücrelerde, DNA’daki kalıtsal bilgiye
göre s
entezlenirler. Enz
imler yapısına göre basit ve bileşik enzimler olarak ayrılabilirler.
Basit enzimler sadece proteinden yapılmış olan enzimlerdir.
Pepsin ve üreaz bu tür
enzimlerdir. Protein molekülü yanında yardımcı bir kısımdan oluşan enzimler bileşik
en
zimlerdir. Proteinden oluşan kısım apoenzim adını alırken, yardımcı kısım kofaktör
olarak adlandırılır. Kofaktör organik ya da inorganik yapılı olabilir.
Enzim etkinliğinde
görev yapan Fe
+2
, Mg
+2
ve Zn
+2
gibi iyonlar inorganik kofaktörlerdir. Kofaktörler o
rganik
yapılı ise koenzim adını alır. B grubu vitaminlerin çoğu koenzim olarak görev yapar
.
Bileşik enzimlerde, apoenzim etki edeceği maddeyi (substrat) belirlerken, koenzim ya da
kofaktör kısmı enzimlerin esas iş yapan bölümünü oluşturur. Bu kısım enzimin
protein