Guliston davlat universiteti "iqtisodiyot" kafedrasi iqtisodiyot nazariyasi
Iqtisodiyotda davlat ishtirokini kamaytirish, xususiy mulk huquqini
Yüklə 0,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Iqtisodiyotda davlat ishtirokini kamaytirish, xususiy mulk huquqini himoya qilish va uning ustuvor mavqeini yanada kuchaytirish, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik rivojini rag„batlantirishga qaratilgan institutsional va tarkibiy islohotlarni davom ettirish: Xususiy mulk huquqi va kafolatlarini ishonchli himoya qilishni ta‘minlash, xususiy tadbirkorlik va kichik biznes rivoji yo‗lidagi barcha to‗siq va cheklovlarni bartaraf etish, unga to‗liq erkinlik berish, «Agar xalq boy bo‗lsa, davlat ham boy va kuchli bo‗ladi» degan tamoyilni amalga oshirish; Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni keng rivojlantirish uchun qulay ishbilarmonlik muhitini yaratish, tadbirkorlik tuzilmalarining faoliyatiga davlat, huquqni muhofaza qiluvchi va nazorat idoralari tomonidan noqonuniy aralashuvlarning qat‘iy oldini olish; Davlat mulkini xususiylashtirishni yanada kengaytirish va uning tartib- taomillarini soddalashtirish, xo‗jalik yurituvchi sub‘ektlarning ustav jamg‗armalarida davlat ishtirokini kamaytirish, davlat mulki 18 xususiylashtirilgan ob‘ektlar bazasida xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish; Investitsiya muhitini takomillashtirish, mamlakat iqtisodiyoti tarmoqlari va hududlariga xorijiy, eng avvalo, to‗g‗ridan-to‗g‗ri xorijiy investitsiyalarni faol jalb qilish; Korporativ boshqaruvning zamonaviy standart va usullarini joriy etish, korxonalarni strategik boshqarishda aksiyadorlarning rolini kuchaytirish; tadbirkorlik sub‘ektlarining muhandislik tarmoqlariga ulanishi bo‗yicha Tartib-taomil va mexanizmlarni takomillashtirish va soddalashtirish; mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish jarayonlarini tartibga solishda davlat ishtirokini kamaytirish, davlat boshqaruvi tizimini markazlashtirishdan chiqarish va demokratlashtirish, davlat-xususiy sheriklikni kengaytirish, nodavlat, jamoat tashkilotlari va joylardagi o‗zini o‗zi boshqarish organlarining rolini oshirish Mustaqillik yillarida yengil sanoat mamlakatimiz makroiqtisodiy kompleksida mustahkam o‗rin egalladi. Chet el investitsiyalari va zamonaviy texnologiyalarni keng jalb etish, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilash, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish bo‗yicha amalga oshirilayotgan samarali loyihalar ishlab chiqarish sohasida yuqori ko‗rsatkichlarga erishishni ta‘minlayotir. Mustaqillik yillarida tarmoqqa 2,5 milliard dollardan ortiq sarmoya jalb etilib, 200 dan ziyod yirik investitsiya loyihasi hayotga tatbiq etildi. ―O‗zbek yengilsanoat‖ aksiyadorlik jamiyati korxonalari tomonidan qiymati 31 trillion so‗mlikdan ziyod sanoat mahsulotlari, 13 trillion so‗mlikdan ortiq xalq iste‘moli tovarlari ishlab chiqarildi. Korxonalarda paxta kalava va gazlama, to‗qimachilik matolari, tikuvchilik va paypoq buyumlari, ip kalava, tayyor kiyimlar bilan birga tibbiyot uchun mo‗ljallangan mahsulotlar va maxsus kiyimlar ham ishlab chiqarilmoqda. ―O‗zbek yengilsanoat‖ aksiyadorlik jamiyatida joriy yilning 9 oyida sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi 18,5 foiz, xalq iste‘moli tovarlari ishlab chiqarish 23 foizga o‗sdi. Bugungi kunda jamiyat tarkibiga zamonaviy texnika bilan ta‘minlangan 380 dan ortiq to‗qimachilik, tikuvchilik va trikotaj, shuningdek, shoyi 19 mahsulotlari ishlab chiqaradigan korxonalar kiradi. Ularning qariyb 360 tasi kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektidir. Ushbu korxonalar ip kalavadan tortib tayyor buyumgacha bo‗lgan keng turdagi mahsulotlarni ichki va tashqi bozorga yetkazib bermoqda. Zamonaviy dizayn va yuqori sifat ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar raqobatbardoshligini ta‘minlab, ularning xalqaro bozorda munosib o‗rin egallashi uchun imkoniyat bermoqda. – Rivojlanishning asosiy omillaridan biri ishlab chiqariladigan mahsulotning jahon bozoriga eksport qilinishidir, deydi ―O‗zbekengilsanoat‖ aksiyadorlik jamiyati boshqarma boshlig‗i o‗rinbosari Avaz Muhiddinov. – Ayni paytda jamiyat korxonalari o‗z mahsulotlarini dunyoning 60 dan ziyod mamlakatiga eksport qilmoqda. ―O‗zbekengilsanoat‖ aksiyadorlik jamiyati ma‘lumotlariga ko‗ra, shu yilning o‗tgan uch choragida sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi 2,7 trillion so‗mdan ortgan, xalq iste‘moli tovarlari ishlab chiqarish esa 1,2 trillion so‗mni tashkil qilgan. Ayni paytda ip va gazlama, trikotaj mato va undan tayyorlangan buyumlar, noto‗qima materiallar, xom ipak kabi asosiy turdagi mahsulotlar ishlab chiqarish hajmi o‗sdi. Bugungi kunda ishlab chiqarishni modernizatsiyalash, texnik va texnologik yangilash, mamlakatimizda ishlab chiqarilgan mahsulotlarni xalqaro bozorlarga chiqarish, innovatsion loyihalarni amalga oshirish uchun xalqaro hamkorlikni mustahkamlash va xorijiy sheriklarni jalb etish ―O‗zbekengilsanoat‖ aksiyadorlik jamiyatining muhim vazifalaridan biridir. Bularning barchasi mamlakatimiz yengil sanoatini sifat jihatidan yangi darajaga ko‗tarish imkonini beradi. Mamlakatimizda bu sohani yanada rivojlantirish maqsadida sifat o‗zgarishlarini ta‘minlashga qaratilgan islohotlar olib borilmoqda. Jumladan, to‗xtab qolgan eski ip-yigiruv kombinatlari o‗rniga zamonaviy texnologiyalar bilan jihozlangan xorijiy va qo‗shma korxonalar tashkil etilmoqda. Ko‗plab tarmoq korxonalari modernizatsiya qilindi, ularda jahon andozalari darajasidagi raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarilishi yo‗lga qo‗yildi. Tarmoqda faoliyat ko‗rsatayotgan korxonalarni qo‗llab-quvvatlash maqsadida berilgan imtiyoz va preferensiyalar ularning tashqi bozorda mustahkam o‗rin egallashiga imkon yaratmoqda. ―Asaka textile production‖ korxonasida bo‗yalgan ip kalava, ―Indorama Kokand textile‖ qo‗shma korxonasida ip kalava ishlab chiqarishning 20 to‗rtinchi bosqichi, ―Jizzax grant textile‖ korxonasida paypoq mahsulotlari ishlab chiqarish kabi yangi quvvatlar foydalanishga topshirilgani buning yaqqol dalilidir. Shuningdek, ―Uztex Toshkent‖ va ―Humo to‗qimachi‖ korxonalarini modernizatsiya qilish ishlari yakuniga yetkazildi. Tarmoqda sport mahsulotlari ishlab chiqarishga alohida e‘tibor berilmoqda. Bugungi kunda 57 korxonada 60 dan ortiq turdagi sport buyumlari ishlab chiqarilayotir. Chet el investitsiyalarini jalb etish, yangi qo‗shma korxonalar tashkil qilish va mavjud ishlab chiqarish quvvatlarini kengaytirish mamlakatimiz yengil sanoatini rivojlantirish imkonini bermoqda. Joriy yilning o‗tgan davrida sohaga 153,7 million AQSh dollari jalb qilindi. Buning samarasida 25 investitsiyaviy loyiha amalga oshirilib, 2 mingdan ortiq yangi ish o‗rni yaratildi. Paxta tolasini chuqur qayta ishlashni yo‗lga qo‗yish orqali yurtimizda yengil sanoat tarmog‗ini yanada rivojlantirish bo‗yicha tegishli dasturlar ishlab chiqilayotir. Jumladan, yurtimizda qabul qilingan 2015-2019 yillarda ishlab chiqarishni tarkibiy o‗zgartirish, modernizatsiya va diversifikatsiya qilish dasturi asosida to‗qimachilik sanoatida umumiy qiymati qariyb bir milliard dollarga teng bo‗lgan 77 muhim loyiha amalga oshirilmoqda. Tarmoqni yanada rivojlantirish maqsadida 2017-2021yillarda to‗qimachilik va tikuv-trikotaj sanoatida umumiy qiymati 2,2 milliard dollardan ortiq bo‗lgan 140 loyiha amalga oshirilishi ko‗zda tutilmoqda. Joriy yilda qiymati 90 million dollarga teng 25 yangi sanoat korxonasi ishga tushirildi. Engil sanoat korxonalari mahsulot eksportini kengaytirishga alohida e‘tibor qaratmoqda. Shu yilning o‗tgan 9 oyida eksport hajmi 767,3 million dollarni tashkil etdi. Bu o‗tgan yilning shu davriga nisbatan 17,9 foiz ko‗pdir. O‗tgan davrda eksport qiluvchi korxonalar soni 38 taga ko‗payib, 250 taga yetdi. Bugungi kunda jamiyat korxonalari eksport qilinayotgan tayyor mahsulotlar turini kengaytirish borasida faol ish olib bormoqda. Xususan, tarmoq korxonalari eksporti tarkibiga olachipor, zich tayyorlangan va bambukli ip, tayyor to‗quv-trikotaj buyumlarining yangi modellari, yotoqxona va oshxona choyshablari, yorliqlar, poplin, satin va paxmoq gazlamalar, bolalar ko‗ylagi va boshqa yangi turdagi mahsulotlar kiritildi. 21 Bozor talablari inobatga olingan holda, tikuvchilik-trikotaj buyumlari turi yangilandi. Bugungi kunda umumiy eksport hajmida yuqori qo‗shimcha qiymatga ega mahsulotlar ulushi 42 foizni tashkil etmoqda. 2-rasm. 22 3-rasm. 4-rasm. Xorazm viloyati. |