Guliston davlat universiteti "iqtisodiyot" kafedrasi iqtisodiyot nazariyasi
O„zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning
Yüklə 0,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
O„zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning
Oliy Majlisga Murojaatnomasi. 2020 yil va keyingi yillarda iqtisodiyot sohasida amalga oshirish zarur bo„lgan dasturiy va maqsadli vazifalar Prezident Oliy Majlisga Murojaatnomasida iqtisodiyot sohasida bajarilishi lozim bo‘lgan maqsad va vazifalarni keltirdi. Iqtisodiyot sohasida keng qamrovli iqtisodiy islohotlar negizida quyidagi maqsadlar amalga oshiriladi darkor: ochiq iqtisodiyot, sog‘lom raqobat, ishbilarmonlik va investitsiya muhitini tubdan yaxshilash uchun zarur sharoitlarni yaratish; iqtisodiyotda davlat ulushini kamaytirish, xususiy sektorni jadal rivojlantirish orqali yangi ish o‘rinlarini ko‘paytirish; iqtisodiyotni modernizatsiya va diversifikatsiya qilish, mehnat unumdorligini oshirish orqali yuqori iqtisodiy o‘sishni ta‘minlash; ―yashirin‖ iqtisodiyotga qarshi kurashish, uning hajmini keskin qisqartirish; valyutani erkinlashtirish siyosatini izchil davom ettirish; barqaror monetar siyosatni amalga oshirish; iqtisodiyotni rivojlantirishga doir strategik maqsadlarni ro‘yobga chiqarishga qodir malakali kadrlarni tayyorlash. Shu maqsadlarni amalga oshirishda quyidagi vazifalar belgilandi: makroiqtisodiy barqarorlikning va yuqori iqtisodiy o‘sish sur‘atini ta‘minlash; jahon tajribasini puxta o‘rganib, xalqaro ekspertlarni jalb etgan holda monetar siyosatni takomillashtirish va narx-navo barqarorligini ta‘minlash konsepsiyasini ishlab chiqish; iqtisodiy statistik ma‘lumotlarni to‘g‘ri yuritish va davlat iqtisodiy ahvolini aniq baholash (Shu maqsadda 2020 yil 1- yanvardan boshlab BMT va Xalqaro valyuta fondining ―Milliy hisoblar tizimi"ni respublikada to‘liq joriy etish masalasi qo‘yildi); iqtisodiyot rivojiga jiddiy turtki beradigan sohalarni rivojlantirish bo‘yicha strategiyani ishlab chiqish va amalga oshirish (Vazirlar Mahkamasi mamlakatning 2030 yilga qadar ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan kompleks rivojlantirish konsepsiyasini ishlab chiqib, xalqaro 10 ekspertlar ishtirokida muhokama qilishni 2019 yil 1 aprelga qadar yakunlashi kerak); byudjet mablag‘laridan foydalanish tizimini takomillashtirish (byudjet hisobidan mablag' ajratiladigan har qanday dastur yoki loyihaning sifat va miqdor ko‘rsatkichlaridan iborat natijaga yo‘naltirilgan indikatorlar bo‘lishi masalasi bo‘yicha Vazirlar Mahkamasiga 2 oy ichida taklif kiritish vazifasi yuklatildi); Iqtisodiyotni yuqori sur‘atlar bilan rivojlantirish uchun faol investitsiya siyosatini izchil davom ettirish zarur.Joriy yilda 23 milliard dollarlik investitsiyalar o‗zlashtiriladi hamda 206 ta yangi yirik quvvatlar ishga tushiriladi. Jumladan, Sho‗rtan gaz-kimyo kompleksida sintetik suyuq yoqilg‗i, ―Navoiyazot‖ aksiyadorlik jamiyatida azot kislotasi, ammiak va karbamid ishlab chiqarish quvvatlari barpo etiladi. Yangi Toshkent metallurgiya zavodi, Toshkent metrosining Sirg‗ali tarmog‗i, yer usti halqa yo‗lining birinchi bosqichi ishga tushiriladi. 2020 yilda o‗zlashtiriladigan investitsiyalarning salmoqli qismi to‗g‗ridan-to‗g‗ri xorijiy sarmoyalar va kreditlar bo‗lishini alohida qayd etmoqchiman. Investorlarni qo‗llab-quvvatlash maqsadida ularga soliqlarni bo‗lib-bo‗lib to‗lash, infratuzilma yaratish xarajatlarini qisman davlat tomonidan qoplash mexanizmlari joriy etilmoqda.Shuningdek, foyda solig‗ini hisoblashda yangi texnologik uskunalar xarid qilish, yangi ob‘yektlarni qurish va modernizatsiya qilish xarajatlari bo‗yicha chegirmalar kengaytirildi. Mavjud 3 mingga yaqin davlat ishtirokidagi korxonalarni xatlovdan o‗tkazib, xususiy sektor va raqobat rivojlangan yo‗nalishlardagi korxonalarda davlat ishtirokini keskin kamaytirish choralarini ko‗rish kerak.Navoiy va Olmaliq tog‗-kon metallurgiya kombinatlari kabi yirik sanoat korxonalarida yangi investitsion loyihalarni amalga oshirish bilan birga, ushbu korxonalarni xalqaro moliya bozorining to‗laqonli ishtirokchisiga aylantirish lozim. Buning uchun 2020 yilda xalqaro standartlar asosida moliyaviy hisobotlarni tuzish, zaxiralarni qayta hisoblash, korporativ oshkoralikni tatbiq etish kabi ishlarni yakunlash zarur. Neft-gaz sohasidagi davlat korxonalarini boshqarishga xorijiy ekspertlarni jalb etib, ularning samaradorligini oshirish va xarajatlarini optimallashtirish, qarz miqdorini kamaytirishga erishish lozim. Vazirlar Mahkamasi ana shu vazifalarni to‗liq hisobga olib, ikki oy muddatda Davlat ishtirokidagi korxonalarga egalik qilish, ularni boshqarish va isloh etish strategiyasini ishlab chiqsin. Xorijiy 11 investorlarni faol jalb etish maqsadida joriy yil mart oyida Toshkent xalqaro investitsiya forumini yuqori saviyada o‗tkazish zarur. Investitsiya jalb etishning samarali vositalaridan biri bo‗lgan davlat- xususiy sheriklik mexanizmlarini transport, energetika, yo‗l, kommunal, tibbiyot, ta‘lim kabi sohalarga keng tatbiq etish kerak. Hozirgi vaqtda qurilish sohasi iqtisodiyotning muhim ―drayver‖laridan biriga aylandi. Bu sohaning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 6 foizdan oshgani ham bu fikrni yaqqol tasdiqlab turibdi. Ushbu tarmoqni yanada rivojlantirish uchun qurilishga oid normalarni xalqaro standartlar bilan uyg‗unlashtirish, zamonaviy qurilish texnologiyalari va materiallarini tatbiq etish, soha uchun kadrlar tayyorlash tizimini tubdan isloh qilish zarur. Shuningdek, tenderlar o‗tkazishning aniq mezonlarini ishlab chiqish va sohada axborot texnologiyalarini keng joriy etish kerak. Barqaror iqtisodiy o‗sishning eng muhim garovi – raqobatdosh mahsulotlar ishlab chiqarish, ular uchun yangi xalqaro bozorlar topish va eksportni ko‗paytirish, tranzit salohiyatidan to‗liq foydalanish hisoblanadi. Bu yil eksportyorlarga kafillik beradigan va xarajatlarning bir qismini qoplaydigan – Eksportni qo‗llab-quvvatlash jamg‗armasi hamda eksportni oldindan moliyalashtirish uchun – Eksport-kredit agentligi tashkil etiladi. Shuningdek, eksport qilishda zamonaviy sug‗urta xizmatlari yo‗lga qo‗yiladi, avtomobil va havo transporti xarajatlarini qisman davlat tomonidan qoplab berish mexanizmi joriy qilinadi.Tashqi savdo bilan bog‗liq nazorat tizimi va infratuzilmani yaxshilash zarur. Jumladan, xorijiy tajribadan kelib chiqib, bojxona postlarida nazoratni amalga oshiradigan bojxona, sanitariya, karantin, veterinariya va boshqa idoralar faoliyatini isloh qilish lozim. 2020 yilda 3 mingga yaqin standartlarni qabul qilish, ularning sonini 10 mingtaga va xalqaro standartlar bilan uyg‗unlashish darajasini 40 foizga yetkazish darkor. Andijon, Termiz va Qo‗ng‗irot tumanlarida erkin savdo zonalarini tashkil etib, ular orqali chegaraoldi savdosini rivojlantirish zarur. Xaridorgir mahsulotlar turlarini aniqlash, ularga bozor topish va sotish bilan xususiy treyding kompaniyalari shug‗ullanishi, buning uchun esa, savdo faoliyatini tartibga soladigan qonun loyihalari to‗plamini ishlab chiqish lozim. Bu tashqi savdo bilan bir qatorda, ichki bozorga ham tegishli. 12 Vazirlar Mahkamasi bir oy muddatda tashqi iqtisodiy faoliyatni tartibga solish konsepsiyasini ishlab chiqsin hamda ana shu vazifalar ijrosini ta‘minlash bo‗yicha tegishli qarorlarni tayyorlasin. Mahsulotlarimizni ichki va tashqi bozorlarga yetkazish, ularning tannarxini tushirish uchun transport-logistika sohasini rivojlantirishimiz zarur. Temir yo‗l sohasida yo‗lovchi va yuk tashish, ekspluatatsiya va xizmat ko‗rsatishni bir-biridan ajratish, ya‘ni, tabiiy monopoliya qismini alohida, xususiy sektorni jalb qilish mumkin bo‗lgan yo‗nalishlarni alohida rivojlantirish lozim. Xalqaro ekspertlarning xulosasiga ko‗ra, infratuzilmani yaxshilash, moslashuvchan tariflar qo‗llash va yangi istiqbolli yo‗nalishlarni shakllantirish hisobidan bizda tranzit salohiyatini hozirgi 7 million tonnadan 16 million tonnaga yetkazish imkoniyati mavjud. Yana bir muhim masalaga e‘tiboringizni qaratmoqchiman. Aholi daromadlarini oshirish, qo‗shimcha ish o‗rinlari yaratish, mahsulot ishlab chiqarishni ko‗paytirish uchun bizga yangi-yangi bozorlar kerak. Buning uchun bozor iqtisodiyoti va davr talablariga mos ko‗plab qonun va qarorlarni qabul qilyapmiz. Lekin, afsuski, ularni ijro etadigan ko‗pgina amaldorlar hali ham eskicha ish uslubi, rasmiyatchilik va befarqlikdan qutulgani yo‗q. Ochiq bozor mahsulot sifatini oshirish, tannarxni pasaytirish, yangi texnologiyalar olib kelishga majbur qiladi, bozor islohotlarini jadal rivojlantiradi. Sodda qilib aytsak, jahon ishlab chiqarish tizimiga, dunyo bozori talablariga va iqtisodiy integratsiya jarayonlariga hamohang bo‗lishimiz lozim. Muloqot va raqobatga tayyor bo‗lish uchun tarmoq rahbarlari o‗z ustida tinimsiz ishlashi shart. Sanoat tarmoqlarini uzluksiz xomashyo va zamonaviy infratuzilma bilan ta‘minlash zarur. Iqtisodiyotning qator muhim tarmoqlari, jumladan, kimyo, neft va gaz, energetika, elektrotexnika, qurilish materiallari, zargarlik sanoatini xomashyo bilan ta‘minlash uchun, avvalo, geologiya- qidiruv sohasini tubdan rivojlantirish lozim. Shuni hisobga olib, joriy yilda istiqbolli konlarni aniqlash va mavjud zaxiralarni ko‗paytirish uchun byudjetdan 2 trillion so‗m mablag‗ ajratilmoqda.Davlat geologiya qo‗mitasi oldiga ushbu mablag‗larni samarali ishlatish orqali shu yilda yangi istiqbolli maydonlar va konlarni aniqlashni 35 foizga, kelgusi yilda esa 40 foizga oshirish vazifasi qo‗yiladi. Davlat geologiya qo‗mitasi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi bilan birga kamida 20 ta kon bo‗yicha tayyor loyihalar to‗plamini shakllantirib, salohiyatli 13 investorlarga taklif etishi lozim. Shuningdek, Qo‗mita uglevodorodlar va ularning zaxiralari bo‗yicha hisob-kitob yuritish, toifaga ajratish va boshqarishning xalqaro tizimini amaliyotga joriy etishi kerak.Iqtisodiy yuksalishni ta‘minlash uchun barcha qulayliklarga ega bo‗lgan zamonaviy infratuzilma barpo etish nihoyatda zarur. Biz keyingi 3 yilda yo‗l qurilishiga – 9,8 trillion so‗m, suv tarmoqlariga – 4,6 trillion so‗m, elektr tarmoqlariga – 18,2 trillion so‗m, tabiiy gaz ta‘minotiga – 1,2 trillion so‗m mablag‗ ajratdik. Bu raqamlar ushbu tarmoqlar uchun so‗nggi 10 yilda sarflangan mablag‗lardan bir necha barobar ko‗pdir. Lekin, shunga qaramasdan, zamonaviy infratuzilma yaratish, mavjud tizimni modernizatsiya qilish uchun bundan bir necha o‗n barobar ko‗p mablag‗ talab etiladi. |