Guliston davlat universiteti pedagogika va psixologiya kafedrasi oila pedagogikasi

Zamonaviy oilalarning psixologik va pedagogik xususiyatlari. Yosh ota-ona
nikohdan o’tmasdan avval oilaviy hayotni tashkil etish hamda farzandlar
tarbiyasini yo’lga qo’yishga psixologik jihatdan tayyor bo’lishlari zarur. Nikohdan
keyin esa bu boradagi mas’uliyatni yanada teran his etgan holda o’z ustilarida
izlanishlari, farzand tarbiyasini to’g’ri tashkil etish borasidagi ma’lumotlarni
o’zlashtirishga e’tibor qaratishlari maqsadga muvofiqdir. Biroq. ayni o’rinda shuni
ham aytib o’tish joizki, oilaviy hayotga qadam qo’yayotgan yoshlarning barchasi
ham bu borada etarlicha pedagogik bilimlarga ega emas. Bu esa ota-onalarni
kerakli o’quv adabiyotlari bilan ta’minlash, mazkur adabiyotlarni o’qib-o’rganishni
ular orasida keng tashviq etishni talab etadi.
Zamonaviy sharoitda ommaviy axborot vositalari (OAV), ayniqsa, Internet
tarmog’i orqali axborotlar tarqatilishining qulayligi, ular hajmining ko’pligi kabi
sabablar tufayli ota-onalar oilaviy munosabatlar hamda oilada bolalar tarbiyasini
samarali tashkil etishga oid maxsus adabiyotlarni o’qishga etarlicha e’tibor 
qaratishmayapti. Jamiyatning asosiy maqsadi har tomonlama barkamol avlodni
tarbiyalashdir. Bunga esa kitobga mehr qo’ygan ona-onalar sonini ko’paytirish
orqali erishiladi. Zero, hech bir vosita, shu jumladan, OAV ota-onalarning
pedagogik bilimlarini oshirishda kitob (maxsus adabiyot) o’rnini bosa olmaydi.
Qolaversa, kitobxon ota-onalarning shaxsiy namunasi oila muhitida bolalarning
kitob o’qishga, kitobga bo’lgan qiziqishini oshiradi. Kitob o’qish esa qator
afzalliklarga ega. Xususan: 1) bolalar hayot va uning mazmunini erta anglaydilar;
2) turli hayotiy vaziyatlarda oqilona, to’g’ri yo’l tutishni o’rganadilar; 3) ularda
fikrlash qobiliyati rivojlanadi; 4) jamiyat tomonidan tan olingan axloqiy
me’yorlardan xabardor bo’lib, ularning ijtimoiy ahamiyatini to’g’ri baholashni
o’rganishadi; 5) asar qahramonlari misolida haqiqat va haqsizlik, erkinlik va
erksizlik, ezgulik va yovuzlik, yaxshi va yomon, oq va qoraning mohiyatini

86
anglash imkoniyatiga ega bo’lgan holda o’zlarida muayyan axloqiy sifatlarning

shakllanishiga erishadilar.
Zamonaviy taraqqiyotning tezkorligi, shuningdek, “ommaviy madaniyat” nomi
ostida targ’ib etilayotgan g’oyalarning turli mintaqalar hududiga keng
yoyilayotganligi tufayli bugungi kunda oila tarbiyasini tashkil etishda avvalgidek
yuqori samaradorlik ko’zga tashlanmayapti. Shu sababli oilashunos olimlar oila
tarbiyasi samaradorligini oshirish borasidagi tavsiyalarni ishlab chiqish va ularni
amaliyotga tatbiq etishga jiddiy e’tibor qaratmoqdalar. Quyida ana shunday
tavsiyalar xususida so’z yuritiladi.