GÜzel sanatlar ve spor liseleri İnsan anatomiSİ Kİtabi sinif yazarlar

a 
b 
c 
Günlük hayatımızda yapmış olduğumuz hareketleri, belli bir düzlem ve eksende gerçekleştiririz.
Siz de öğrendiğiniz eksen ve düzlem konuları ile ilgili ne tür etkinlikler hazırlayabileceğinizi dü-
şünerek aşağıda boş bırakılan yerde kendi etkinliğinizi hazırlayınız. 
Eksenleri Tanıyalım
2. Etkinlik
..................................................................
3. Etkinlik

ANATOMİYE GİRİŞ
15
 
3 
1 
2 
a 
b 
c 
     
   Aşağıdaki  şekilde, düzlem ile eksenleri gösteren harf ve rakamları, şeklin altında verilen isimle-
rinin önündeki boşluklara yazınız.
Sagittal düzlem: ....................................  Sagittal eksen : .................................
Transversum düzlem: ...........................  Verticale eksen: .................................
Frontale düzlem: ...................................  Transversum eksen:...........................
Sevgili  öğrenciler,  bu  ünitede  öğrendiğiniz  anatomik  eksenler  ve  anatomik 
düzlemler konuları hakkında sayfa 122 Ek 1’de Performans görevi 1. örneği ve-
rilmiştir. Konu ile ilgili daha detaylı bilgiyi sayfa 122’de bulabilirsiniz. Araştırmanız 
Ek 2’de verilen dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilecektir. 

16
..........................................
..........................................
..........................................
..........................................
..........................................
..........................................
Aşağıdaki  sporcular hareketlerini hangi düzlem ve eksende yapmaktadırlar?  Boş bırakılan yerlere yazınız. 
Anatomik düzlem ve eksenleri kavrayabildiniz mi? Öğretmeninizin belirleyeceği  branşlarda, arka-
daşlarınızın yapmış olduğu sportif hareketlerin hangi düzlem ve eksenlerde yapıldığını bulunuz.
Düzlem ve Eksen
4. Etkinlik

ANATOMİYE GİRİŞ
17
1.Yurdumuz neden yedi coğrafi bölgeye ayrılmıştır? Tartışınız.
2. İnsan vücudunun bölümlere ayrılarak incelenmesinin yararlarını araştırınız.
İnsan vücudu oldukça karmaşık bir yapıya sahiptir. Bu yapıyı inceleyip öğrenmek için tıpta ne 
tür teknikler kullanıldığını hiç düşündünüz mü? fen ve teknoloji dersinde öğrendiğiniz bilgileri ha-
tırlayıp vücudumuzu kaç kısma ayırarak incelediğimizi düşününüz. 
Vücudumuzu  bölümlere  ayırarak  incelemek,  vücudu  meydana  getiren  yapıları  ve  organları 
daha iyi tanıyarak onların birbirleri ile olan ilişkilerini anlamamıza yardımcı olur.
     İnsan vücudu (corpus humanum) başlıca şu bölümlerden oluşur:
     1. Baş (caput): Kafa ve yüz kısımlarından oluşur. 
     2. Boyun (collum)
     3. Gövde (truncus)
       a. Göğüs (thorax): Önde göğüs kemiği, arkada sırt omurları ve yanlarda kaburgaların sı-
nırladığı bölümden oluşur. 
         b. Karın (abdomen): Önde ve  yanlarda karın kasları; arkada, bel omurları ile çevrili bölümden oluşur. 
        c. Leğen (pelvis): Yanlarda, kalça kemikleri; arkada, kuyruk sokumu kemikleri ile bütün-
leşen bölümden oluşur.
     4. Uzuvlar (extremitalis)
        a.Üst Bölge (regio extremitalis süperior)
           1. Omuz (omos) bölgesi
           2. Kol (brachium) bölgesi: Omuzla dirsek arasındaki bölgedir.
           3. Ön kol (antebrachium) bölgesi: Dirsekle el bileği arasındaki bölgedir. 
           4. El (manus) bölgesi: El bileğinden parmak uçlarına kadar olan bölgedir. 
        b. Alt Bölge (regio extremitalis inferior)
           1. Kalça (gluteus) bölgesi
           2. Uyluk (femur) bölgesi: Kalça ile diz arasındaki bölgedir. 
           3. Bacak (crus) bölgesi: Diz ile ayak bileği arasındaki bölgedir.
           4. Ayak (pes) bölgesi: Ayak bileğinden parmak uçlarına kadar olan bölgedir.
Anatomik bölgelerin birbiriyle ilşkisini nasıl açıklayabilirsiniz? Baş bölgesi boyun bölgesini de 
oluşturan omurga ile eklem yaparak gövdeye, gövde bölgesi omuzla eklem yaparak üst extremi-
teye ve kalçayla eklem yaparak da alt extremiteye bağlanır. 

18
     Öğrendiğiniz bu bilgileri, aşağıdaki etkinlikte görsellerle destekleyerek pekiştiriniz.
     Aşağıdaki resimde anatomik bölgeler ok işaretleri ile gösterilmiştir. Bu bölgelerin adını okların 
önüne yazınız.
     Sınıfa getirilen iskelet maketi üzerinde anatomik bölgeleri gösteriniz. 
Anatomik Bölgeler
1. Etkinlik

ANATOMİYE GİRİŞ
19
     
1. Yukarıdaki fotoğraflarda görülen ortak özellikleri tartışınız.
2. Vücudumuzda boşluklar var mıdır? Araştırınız.
İnsan vücudunun dışı deri ile kaplıdır. Derinin altında iskelet sistemi, kaslar ve zarlarla çevrili 
boşluklar vardır. Bu boşluklara anatomik boşluklar (anatomic cavitas) denir. Vücudumuzda iki te-
mel anatomik boşluk vardır. 
     1. Arka Vücut Boşluğu (cavitas dorsalis)
         a. Kafatası boşluğu (cavitas cranii)
         b. Omurga boşluğu ( cavitas vertebralis)
     2. Ön Vücut Boşluğu  (cavitas ventralis)
         a. Göğüs boşluğu (cavitas thoracis)
         b. Karın boşluğu  ( cavitas abdominalis)
         c. Leğen boşluğu (cavitas pelvis)
Bu boşluklar bizim için hayati değer taşıyan organları içinde saklayarak onların zarar görmele-
rini engeller. 

20
Kafatası Boşluğu
(cavitas cranii)
 Omurga Boşluğu
(cavitas vertebralis)
Göğüs Boşluğu
(cavitas thoracis)
Karın Boşluğu
(cavitas abdominalis)
Leğen Boşluğu
(cavitas pelvis)
Ventral (ön) vücut boşlukları
Dorsal (arka) vücut boşlukları

ANATOMİYE GİRİŞ
21
    Göğüs Boşluğu                           Karın Boşluğu                                   Leğen Boşluğu 
………………………        
         ………………………    
 
    ...…………………..
………………………                       ………………………    
 
    ..…………………...
………………………        
         ………………………    
                 ...…………………..
………………………        
         ………………………                            ....………………….
………………………                        ………………………                            ....………………….
………………………        
         ………………………                            ....………………….
    Vücudunuzdaki organların yerini biliyor musunuz? Aşağıda yapacağınız etkinlikle organlarını-
zın yerlerini öğrenmeye çalışınız.
     Beyin, kafatası boşluğunda yer alır. Ayrıca bu boşlukta göz çukuru, ağız ve burun boşluğu bu-
lunur. Omurilik omurga boşluğunda yer alır. Bu organların haricinde, göğüs boşluğunda yemek boru-
su, soluk borusu ve büyük damarlar; karın boşluğunda karaciğer, safra kesesi; leğen boşluğunda ise 
idrar kesesi ve borusu, kadınlarda fallop tüpleri ve yumurtalıklar, erkeklerde sperm kanalı ve prostat 
bezi gibi yapı ve organlar bulunur. 
    Siz de aşağıda resimleri verilen iç organlarımızın hangi vücut boşluklarında bulunduğunu nok-
talı yerlere yazınız.
Yukarıda yapmış olduğunuz etkinlikle bazı yapı ve organlarınızın hangi anatomik boşlukta bulun-
duğunu öğrendiniz. 
Anatomik Boşluklar
1. Etkinlik
bronşlar ve akciğer
uterus
pankreas
mide
kalp
bağırsaklar
rectum
dalak
böbrek

22
A. Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Aşağıdakilerden hangisi hareket bildiren anatomik terimlerden biridir?
A)  Dexter      
C) Lateral 
 
E) Profundus
B)  Posterior  
D) Rotation
2.Vücutta sağdan sola doğru uzanan ve yere paralel olan eksen aşağıdakilerden hangisidir?
A) Verticale eksen  C) Transversum eksen  E) Transversum düzlem
B) Sagittal düzlem  D) Frontale düzlem
3. Aşağıdakilerden hangisi ön vücut boşluğunda yer alan bir organımız 
değildir?
A) Kalp 
 
C) Uterus 
 
E) Bağırsaklar
B) Omurilik   
D) Akciğer
4. Aşağıdakilerden hangisi yön bildiren anatomik terimlerden biridir?
A) Superior   
C)   Elevation        
E)   Circumduction
B) Flexion   
D)   Pronation
B. Aşağıdaki ifadelerin karşısına doğru olanlar için “D”, yanlış olanlar için “Y” yazınız.
1. Alt extremite gluteus, femur, crus ve pes bölgelerinden oluşur.  
 
             (   )
2. Kalça ile diz arasındaki bölge uyluk bölgesidir. 
 
 
 
 
(   )
3. Vücut içindeki iç organların yerleştiği bölge anatomik bölgedir.  
 
             (   )
4. Corpus humanum, insan vücudu anlamına gelir.    
 
 
 
(   )
5. Yere paralel uzanan, vücudu üst ve alt bölgelere ayıran düzlem frontale düzlemdir.  (   )  
C. Aşağıdaki soruların Latince cevaplarını noktalı yerlere yazınız.
1. Vücudu yukarıdan aşağıya ve yere dik olarak kesen eksene ne ad verilir?
(……………………..)
2. Dirsekle, el bileği arasında kalan bölgeye ne ad verilir?
(……………………..)
3. Göğüs kafesi, karın ve leğen bölgesinden oluşan  bölgeye ne ad verilir?
(……………………..)
4. Omurga boşluğunda hangi organ bulunur?
(……………………..)
5. Gövdenin tam ortasından geçen ve yere dikey olarak inen vücudu yukarıdan aşağıya sağ 
ve sol iki parçaya ayıran düzleme ne ad verilir?
(……………………..)

ANATOMİYE GİRİŞ
23
Ç. Aşağıdaki  Latince terimlerin karşıt anlamlılarını yazınız. 
 
 
medial   
 
X 
……………..
 
 
…………….. 
 
X 
profundus
 
 
internal rotation  
X 
……………..
 
 
…………….. 
 
X 
dexter
 
 
posterior 
 
X 
……………..
 
 
…………….. 
 
X 
inferior
 D. Aşağıdaki Latince terimlerin Türkçe karşılığını yazınız.
 
 
inversion :……………………………...
 
 
abduction:……………………………...
 
 
rotation:……………………………......
 
 
flexion:……………………………........
 
 
depression:…………………………….
 
 
eversion:…………………………….....
 
 
adduction:……………………………...
 
 
extension:……………………………...
 
 
supination:……………………………..
 
 
circumduction:………………………...
 
 
pronation:……………………………....
 
 
elevation:……………………………....
E. Aşağıdaki soruların cevaplarını ilgili boşluklara yazınız.
1. Spor ile ilgilenen kişilerin neden anatomi bilgisine ihtiyacı vardır? Açıklayınız.
………………………………………………………………………..…………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
2. Anatomik duruşta bulunan bir kişinin vücut pozisyonu nasıl olmalıdır? 
……………………………………………………………………….…………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
3. İnsan vücudu kaç bölümden oluşur? Açıklayınız. 
…………………………………………………………………….……………………………….……
………………………………………………………………………………………………………………
4. Anatomik terimlerin kullanım amacını açıklayınız.
……………………………………………………………….…………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
5. Üst extremite bölgelerini sınıflandırınız. 
…………………………………………………….…………………….………………………………
………………………………………………………………………………………………………………

24
ÖZ ELEŞTİRİ FORMU
Bu üniteden önce ‘Anatomi’ hakkında neler biliyordum?
Anatomiye Giriş ünitesinde neler öğrendim?
Anatomiye Giriş ünitesinde hangi konuları kavramakta güçlük çektim?
Bu ünitede kavramakta güçlük çektiğim konuları nasıl öğrenebilirim?

HÜCRE VE DOKU ANATOM
İSİ
25

26
1. Canlıları olu
şturan en küçük anatomik parçanın ne olduğunu düşünerek yukarıdaki fotoğ-
rafların ortak özellikleri hakkında tartı
şınız.
2. A
şağıdaki fotoğraflardan faydalanarak doğumdan itibaren insanda meydana gelen deği-
şimleri sınıfta tartışınız.

HÜCRE VE DOKU ANATOM
İSİ
27
“Canlılık hücre ile ba
şlar.” cümlesi size ne ifade ediyor? Vücudumuzdaki en küçük yapı taşı-
nın ne oldu
ğunu biliyor musunuz? 
Tüm canlıların temel yapı ta
şı hücredir. Hücre ilk kez İngiliz bilim adamı Robert Hooke (Rabırt 
Huk) tarafından 1665’te fark edilmi
ştir. Hooke, şişe mantarından kestiği parçayı mikroskopta 
incelerken onun bal pete
ği şeklindeki odacıklardan oluştuğunu görmüştür. Bu odacıklara hücre 
(cellula) adını vermi
ştir. Hücreyi inceleyen bilim dalı sitoloji (hücre bilimi)dir. 
İnsan vücudu, ortalama 75 trilyon hücreden meydana gelmiştir. Bu hücrelerin yaklaşık üçte 
birini alyuvarlar (eritrositler) olu
şturur. Bu hücrelerin her biri ayrı ayrı yaşayan ve çoğalabilen 
canlı varlıklardır. Hücreler dokuları, dokular organları, organlar sistemleri, sistemler (bo
şaltım, 
dola
şım, üreme vb.) de organizmayı meydana getirir.
Mikroskop geli
ştikçe hücre bilimindeki araştırmalar da ilerlemiştir. 1931’de elektron mikroskobu-
nun icadı ile hücrenin yapısı daha ayrıntılı incelenmeye ba
şlanmıştır. Çeşitli  şekil ve büyüklükte 
bulunan hücrelerin mikroskop altında nasıl göründüklerini merak etti
ğiniz oldu mu? 
Ö
ğretmeniniz ile beraber mikroskop altında büyütülmüş hücre örneklerini sınıfta inceleyiniz. Bu 
hücrelerin adlarının ne olabilece
ğini düşünerek sınıfta tartışınız. 
.......................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
............................................................................................
..
Hücreler arasındaki benzerlikler ve farklılıklar ne-
lerdir?
Hücreleri 
İnceleyelim
1. Etkinlik
ya
ğ hücresi
sinir hücresi
 

28
Hayat; tek bir hücreyle ba
şlar. Sonra o hücreden milyonlarca farklı hücre çoğalarak dokuları, 
organları ve sistemleri meydana getirir. Görevleri ve 
şekilleri açısından farklılıklar gösteren hücre 
çe
şitlerinin bazıları aşağıda verilmiştir.
Bir veya daha çok çe-
kirde
ğe sahip sitoplazma 
ile çevrili ince, uzun biçim-
de ipliksi yapılardır. Bu ya-
pılara kas lifi adı verilir. 
Kas Hücresi     
Bir tane iri ve yuvarlak çekirde-
ğe sahiptir. Bu hücrelerinin dent-
rit ve akson adı verilen uzantıları 
mevcuttur. Dentrit uzantıları çe-
kirdek etrafında çok sayıda kalın 
ve kısa uzantıdan meydana gelir. 
Akson ise her sinir hücresinde bir 
tane bulunan uzantıdır. 
Sinir Hücresi
Kemik dokuda dört tip ke-
mik hücresi vardır. Çekirdekli 
ve stoplazmalı hücre olan os-
teoprogenitörler, kemi
ğin iç 
yapısında; kübik ve prizma-
tik, iri çekirdekli ve sitoplaz-
malı hücre olan osteoblast-
lar, kemi
ğin büyümesinde ve 
Kemik Hücresi
Ba
ş, gövde ve kuyruk ol-
mak üzere üç ayrı kısımdan 
olu
şan sperm hücresi, erkek 
üreme hücresidir ve yumurta 
hücresini dölleme görevi var-
dır. 
Sperm Hücresi
Etrafı koruyucu bir zarla 
çevrili olan yumurta hücre-
si kadın üreme hücresidir ve 
sperm tarafından döllenerek 
üremeyi sa
ğlar. 
Yumurta Hücresi
Kan hücreleri eritrositler 
(alyuvarlar), lökositler ( akyu-
varlar) ve trombositler (kan 
pulcukları) olarak üç grupta in-
celenir. Eritrositler kana kırmı-
zı rengini veren orta kısımla-
rı çökük, yassı disk 
şeklinde-
ki yapılardır. Kırmızı kemik ili-
ğinde üretilir.  
Kan hücresi 
Kas hücreleri ba
ğ doku aracılığıyla birbiri-
ne ba
ğlanır. Kas hücreleri kasların kasılması ve 
gev
şemesinde görevlidir.
Sinir hücreleri uyarabilme ve uyarıları ilete-
bilme özeli
ğine sahiptir. 
Dokulara oksijen ta
şıma görevi vardır. Lökositler 
grimsi beyaz ve çekirdekli hücrelerdir. Vücudu 
bula
şıcı hastalıklara ve yabancı maddelere karşı 
koruma görevi vardır. Trombositler kanın en kü-
çük çekirdeksiz elemanıdır. Kırmızı kemik ili
ğin-
deki özel hücreler tarafından üretilirler. Trombo-
sitlerin de kanı pıhtıla
ştırma görevi vardır.
kırılan kemi
ğin tamirinde; kemiğin esas hücresi 
olan osteositlerin sitoplazmik uzantıları vardır. 
Bu hücreler kalsiyumun kemiklerden kana ve-
rilmesinde ve kalsiyum konsantrasyonunu dü-
zenlemede görevlidir. Osteoklastlar ise iki ile 
elli arasında çekirde
ği bulunan büyük kemik 
hücreleridir. Kemik yıkımı ve kemi
ğin gelişimin-
de önemli rol oynarlar. 

HÜCRE VE DOKU ANATOM
İSİ
29
 
 
  
 
 
 
 
Besin madde-
lerine ve oksije-
ne ihtiyaç duyar.
Bölünme yolu 
ile ço
ğalır.
Bulundu
ğu 
ortama uyum 
sa
ğlar.   
Fiziksel ve 
kimyasal tepki-
melere duyar-
lıdır.
Hareketlidir 
ve bo
şaltım 
ya
par.
Hücre
Vücudumuzun çe
şitli dokularında bulunan hücreler şekil ve büyüklük bakımından farklılık gös-
terir. Bu hücreler bu kadar çe
şitli olduğuna göre, ortak özellikleri neler olabilir? Temel hücre teorisi-
ne göre, ya
şayan organizmaların yapısal ve işlevsel özellikle temel biriminin hücre olduğu ve hücre-
nin tek ba
şına beslenme, üreme ve metabolizma işlevleri gibi canlılık özelliklerini yürütebildiği, ayrı-
ca tüm canlıların da hücrelerden olu
ştuğu görüşü kabul edilir. Aşağıdaki şekilde bütün hücrelerin or-
tak özellikleri özet olarak verilmi
ştir. 
A
şağıda etkinlikte verilen organları oluşturan hücreler ile ilgili araştırma yapınız. 
A
şağıda bazı doku ve organlara ait hücreler verilmiştir. Bu hücrelerin yapısını ve görevlerini ince-
leyerek ula
ştığınız sonuçları verilen boşluklara yazınız.   
Karaci
ğer hücresi :…………………………………………………………………………………………
………..……………………………………………………………………………………………………........
Pankreas hücresi :…………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………….......
Retina hücresi :………………………………………………………………………………….…………
……………………………………………...…………………………………………………………………....
Kalp hücresi :…………………………………………………………………………………………….....
..............................................................................................................................................................
………………………………………………………………………………………………………………......
Kalp hücresiyle retina hücresi arasındaki farklılıklar nelerdir? Açıklayınız.
Hücreleri Tanıyalım
2. Etkinlik

30
Çekirdek, genellikle hücrenin orta kısmında küremsi, yassı ya da oval 
şekildedir. Genelde her hücrede bir çekirdek bulunur ancak alyuvarlarda 
çekirdek yoktur. Bununla birlikte karaci
ğer ve çizgili kas hücrelerinde bir-
den fazla çekirdek bulunur. 
 Hücrenin yönetim merkezidir. Kalıtsal özelliklerin aktarımını ve hücre 
bölünmesini sa
ğlar. 
 
Çekirdekçik, hücre çekirde
ğinin içinde bir veya daha fazla sayıda bulu-
nur. Ribozom ve protein sentezinde aktif rol oynar. Çekirdekçik hücre bö-
lünmesi sırasında kaybolur. Bölünme bittikten sonra tekrar olu
şur.
Hücre Zarı, sitoplazmanın, etrafını çevreleyen ve hücreye 
şekil veren zardır. Yarı geçirgen özelli-
ğe sahiptir. Böylece hücre için gerekli maddeleri içeri alırken hücre faaliyeti sonucu ortaya çıkan atık 
maddeleri hücre dı
şına atar. 
Hücre; çekirdek, sitoplazma ve hücre zarından olu
şur. Sitoplazma, hücreyi oluşturan organelle-
rin  bütününü içinde bulunduran yapıdır. Yumurta akı rengi ve jel kıvamındaki bu kısım, hücrelerin ya-
şamsal faaliyetlerinin gerçekleştiği bölümdür.  Bu bölümde hücre içi organeller vardır. Hücrenin me-
tabolik faaliyetlerini sürdürdü
ğü kısımdır. Yapısında su, elektrolitler, proteinler, lipidler, karbonhidrat-
lar, vitaminler, enzimler, hormonlar bulunur.
 Sentriol 
  Çekirdek 
 Çekirdekçik 
 Ribozom 
 Golgi aygıtı 
 Endoplazmik retikulum 
( granüllü) 
 Endoplazmik retikulum 
( granülsüz) 
Sitoplazma 
 Mitakondri 
Lizozom 
Hücre zarı
Yukarıdaki 
şekilde görüldüğü gibi hücrenin yapısında lizozom, ribozom, golgi aygıtı, granüllü ve 
granülsüz endoplazmik retikulum, mitokondri ve sentrozom gibi organeller bulunur.  
Çekirdekçik
Çekirdek
 Mitaakondri
Mitokondri
 Sentriol
Sentrozom

HÜCRE VE DOKU ANATOM
İSİ
31
Hücrenin yapısında bulunan organellerinin her birinin ayrı ayrı görevleri vardır ve bu organeller 
birbirleriyle ili
şkili olarak fonksiyonlarını yerine getirir. 
Golgi aygıtı: Hücre çe-
kirde
ğine yakın pozisyonda, 
yassı tabakalar hâlindedir. 
 
Proteinlerin paketlenmesi ve 
salgılama i
şi ile görevlidir. 
Salgı yapan hücrelerde ve sinir hücrelerinde  
çok fazla sayıda bulunur.
Lizozom: Golgi aygıtı tarafından 
yapılan zarımsı keseciklerdir. Hücre 
içi sindirimle ilgilidir. Ta
şıdıkları çok 
sayıda enzimle hücreye gelen besin 
maddelerini eritip sindirir.
Sindirilemeyen maddeleri de hücre dı
şına 
atar.  Organizmanın ba
ğışıklık sisteminde savun-
ma görevini üstlenmi
ştir.
Mitokondri: Yassı kesecik-
ler halinde bulunurlar. Hücre 
metabolizması için gerekli ener-
ji üretirler. 
Ço
ğalmaları hücrenin kontrolündedir. Mito-
kondri hücrenin solunum ve enerji merkezidir.