A. Aşağıdaki soruların cevaplayınız.
1. Tibia (kaval) ve fibula (kamış) kemikleri ile talus (aşık) kemiğinin oluşturduğu eklem aşağı-
dakilerden hangisidir?
A) Ayak bileği eklemi
C) Pelvis eklemi
E) Omuz eklemi
B) Omurga eklemi
D) Ayak bileği kemikleri arasındaki eklem
2. Aşağıdakilerden hangisi kemiklerin eklem boşluğuna bakan kısımlarına verilen isimdir?
A) Eklem boşluğu
C) Eklem zarı
E) Eklem bağı
B) Eklem yüzü
D) Eklem kapsülü
3. Aşağıdakilerden hangisi omurgada bulunan toplam disk sayısıdır?
A) 21
C) 23
E) 25
B) 22
D) 24
4. Aşağıdakilerden hangisi el bileği ekleminde bulunan eklem tipidir?
A) Silindirik eklem
C) Menteşe eklem
E) Elips eklem
B) Küresel eklem
D) Eyer eklem
5. Aşağıdakilerden hangisi yarım ay şeklindeki fibröz kıkırdak dokuya verilen isimdir?
A) Bursa
C) Membran
E) Meniscus
B) Disk
D) Kapsül
B. Aşağıdaki ifadelerin karşısına doğru olanlar için “D”, yanlış olanlar için “Y” yazınız.
1. Kafa iskeleti kafa dikişi (suture) de denen testere dişine benzer eklemlerden oluşur. ( )
2. Radius ve ulnanın üst uçları arasındaki eklemler menteşe eklemdir.
( )
3. Üç eklemin birleşmesiyle oluşan eklem, omuz eklemidir.
( )
4. Sacrum ve iliumun yan yüzleri arasındaki eklem, pelvis eklemidir.
( )
5. Kafatası kemikleri arasındaki eklemler, yarı oynar eklemdir.
( )
C. Aşağıdaki soruların cevaplarını noktalı yerlere yazınız.
1. Eklemlerdeki içi sıvı dolu küçük keseciklere ne ad verilir?
(……………………..)
2. Eklemleri inceleyen bilim dalına ne ad verilir?
(……………………..)
3. Omurlar arasında bulunan fibröz kıkırdak yapıya ne ad verilir?
(……………………..)
4. Omuz ve kalçada hangi eklem tipi vardır?
(……………………..)
5. Başı sağa, sola, öne ve arkaya hareket ettiren ekleme ne ad verilir?
(……………………..)
EKLEM BİLİMİ (ARTHOLOJİ)
87
Ç. Aşağıdaki Latince terimlerin Türkçe karşılığını yazınız.
articulatio:……………………...................
capsula articularis:……………………......
ligamenta articularis:……………………..
cavitas articularis:…………………….......
membrana synovialis:…………………….
cartilage articularis:……………………....
D. Aşağıdaki soruların cevaplarını ilgili boşluklara yazınız.
1.Eklemlerin en önemli görevini yazınız..
……………………………………………………………………………………………......................
……………………………………………………………………………………………......................
2.Eklemleri sınıflandırınız.
……………………………………………………………………………………………......................
……………………………………………………………………………………………......................
3.Alt çene ekleminin özelliğini açıklayınız.
……………………………………………………………………………………………......................
……………………………………………………………………………………………......................
4.Kaburgaların yüksek esneme yeteneği neye bağlıdır?
……………………………………………………………………………………………......................
……………………………………………………………………………………………......................
5.Gövde kemiklerinden hangilerinde kemikleşme vardır?
……………………………………………………………………………………………......................
……………………………………………………………………………………………......................
6.Üst extremite eklemlerini sınıflandırınız.
……………………………………………………………………………………………......................
……………………………………………………………………………………………......................
7. Alt extremite eklemlerini sınıflandırınız.
……………………………………………………………………………………………......................
……………………………………………………………………………………………......................
8. Omurga ekleminde bulunan oynar ve yarı oynar eklemleri açıklayınız.
……………………………………………………………………………………………......................
……………………………………………………………………………………………......................
88
ÖZ ELEŞTİRİ FORMU
Bu üniteden önce ‘Eklem Bilimi’ hakkında neler biliyordum?
Eklem Bilimi ünitesinde neler öğrendim?
Eklem Bilimi ünitesinde hangi konuları kavramakta güçlük çektim?
Bu ünitede kavramakta güçlük çektiğim konuları nasıl öğrenebilirim?
89
KAS BİLİMİ (MYOLOJİ)
90
1. Kaş çatma ve gülümseme gibi durumlarda da çalışan kaslarımız var mıdır? Tartışınız.
2. Aşağıdaki fotoğraflarda gelişmiş olan kas grupları görülmektedir. Siz de kendi spor branşı-
nıza göre hangi kas gruplarınızın geliştiğini tartışınız.
3. Hareketin aktif unsurlarından olan kasların, vücudumuz için önemini araştırınız.
91
KAS BİLİMİ (MYOLOJİ)
Vücudunuzun hangi bölgelerinde kaslar bulunur? Hiç düşündünüz mü? Aklınıza ilk gelen kas-
lar hangileridir?
İnsan vücudunun hareket edebilmesi için iskelet sistemi, kas sistemi, eklemler ve sinir sistemi-
nin birlikte çalışması gerekir. Eklemlerin, kemikleri hareket ettirmesi için kasların kasılması, kasla-
rın kasılıp gevşemesi için de beynin emir vermesi ve bu emrin sinirler yardımıyla kaslara gelmesi
gerekir. Anatominin kasları inceleyen bilim dalı
myolojidir.
Yaşamsal faaliyetlerin sağlıklı ve yeterli devam etmesi için vücudun bütün organlarının sağlıklı
çalışması gerekir. Bu organların sağlıklı çalışması ise bütün sistemlerin birbiriyle uyumlu çalış-
masına bağlıdır.
Organizmayı meydana getiren sistemlerin kaslarla nasıl bir ilişkisi olabilir? Tartışınız.
Kaslar iskelet sisteminin hareketini sağlar. Solunum sisteminde göğüs boşluğunda bulunan di-
yafram kası, akciğerlere hava giriş ve çıkışını kolaylaştırır. Dolaşım sisteminde kalbin kasılıp gev-
şemesi, damarlara kanın pompalanarak yaşamın devamlılığını sağlar. Düz kaslar sindirim, boşal-
tım ve üreme sistemlerinin hareketliliğine yardımcı olur. Uterus ve karın kaslarının kasılmasıyla
doğum gerçekleşir. Boşaltım sisteminin sağlıklı çalışması karın kaslarının yardımı ile olur. Damar
yönünden zengin olan kaslar vücudun enerji deposudur. Kas kasılması sırasında kullanılan enerji
ATP (adenozin-trifosfat)dir. Çizgili kaslar, iskeleti ve organları korur. Karın kaslarının ani dış uya-
rılara karşı refleks olarak kasılması korunmaya yöneliktir.
Kas kasılmasıyla ortaya çıkan ısı, vücudun iç ısısını oluşturan faktörlerden biridir. İnsanlarda
vücut sıcaklığının 36,5
o
C olarak sabit tutulması yaşamın devamı açısından çok önemlidir.
Kaslar çizgili iskelet kasları, düz kaslar ve kalp kası olmak üzere üç grupta incelenir.
Çizgili İskelet Kası
İskelet kası isteğimiz-
le çalışır. Hücreleri çok çe-
kirdeklidir. Kas hücresi,
kas lifi olarak da adlandı-
rılır. Kas hücreleri özelleş-
miştir. Her kas lifi kasılma
yeteneğini sağlayan aktin
ve miyozin iplikçiklerinden
oluşur. İskelet kaslarının
kasılması beyin ve omuri-
lik sinirleri tarafından ida-
re edilir.
Düz Kaslar
Hücreleri uzundur. Tek
çekirdekleri vardır. Bu
hücreler içi boş organların
(yemek borusu, mide, ba-
ğırsaklar...) ve damarların
yapılarında bulunur. Yavaş
ve uzun süreli kasılırlar.
Otonom sinir sistemi tara-
fından uyarılarak istek dışı
çalışan kaslardır.
Kalp Kası
Çizgili kaslardan oluşma-
sına rağmen otonom sinir sis-
temi tarafından istek dışı ça-
lışan kastır. Kalp kas lifleri-
nin tümü birbiriyle bağlantı
hâlindedir. Oldukça dayanıklı
bir çizgili kastır.
92
Kas liflerinin sayısı ve dizilimi kaslara belli şekiller verir.
Sirküler Kas
Dairesel biçimdedir.
Bu tip kaslara ağız ve
göz çevresindeki kas şe-
killerini örnek verebiliriz.
Multipennant Kas
Bu kas şeklinde birçok
uzantı kasın içine doğru gir-
miştir. (omuz kasında oldu-
ğu gibi)
Triangülar Kas
Üçgen şeklindedir.
Kas lifleri bir noktaya
doğru yaklaşarak or-
tak bir tendonda birle-
şir. Bunlara şakaklarda
ve göğüsteki kas şekil-
lerini örnek verebiliriz.
İğ Şekilli Kas
iğ şeklinde olan bu
kaslar ön kol kaslarını
oluşturur.
Dörtgen Kas
Dörtgen şek-
linde olan bu
kaslar dik karın
kasını oluşturur.
Şerit (bant) Kas
Bant biçimindeki
bu kasa uylukta bu-
lunan terzi kasını ör-
nek verebiliriz.
Bipennant Kas
Tendon, kasın or-
tasına kadar girmiş-
tir. Kas lifleri, tendona
eğik bir şekilde bağla-
nır (uyluk ön bölgesi
kası gibi).
Unipennant Kas
Bu tip tendonlar
kasın bir kenarından
geçer. Kas lifleri eğik
bir şekilde tendona tu-
tunurlar.
93
KAS BİLİMİ (MYOLOJİ)
Günlük aktivitelerimizin tümünde kaslarımızı kullanırız. Yürürken, su içerken, konuşurken, kal-
bimiz atarken ve hatta bu satırları okurken bile kaslarımız kasılır ve gevşer. Bu kasılmanın nasıl
gerçekleştiğini açıklayabilir misiniz?
Kasların temel işlevi, kasılma (kontraksiyon)dır. Kasların kasılabilmesi için mutlaka sinirsel bir
uyarı gerekir. Bu uyarıyla kasılma başlar. Kasılma sürecinde, çalışan kaslarda kan damarları ge-
nişler. Bu durum daha fazla kanın, kasa ulaşmasını sağlar. Kalp atımı hızlanır. Artan enerji ihtiyacı
oksijene gereksinimi artırır. Bunun sağlanması için solunum hızlanır. Üç tip kas kasılması vardır.
İzometrik kasılma, izotonik kasılma, izokinetik kasılma
İzometrik Kasılma
Kasın boyunda bir de-
ğişiklik olmadan tonu-
su (gerilimi) artar. Ayak-
ta hareketsiz durulduğu
zaman duruşu sağlayan
kaslar devamlı gergindir.
Fakat kasların boyunda
bir değişiklik olmaz.
İzotonik Kasılma
Kasın tonusu aynı ka-
lırken boyunda değişiklik
meydana gelir.
Kas boyunun kısaldığı
kasılma şekli, konsantrik
kasılmadır.
Kas boyunun uzadığı
kasılma şekli de eksantirik
kasılmadır.
İzokinetik Kasılma
Hareketin her açısın-
da maksimal güçte ka-
sılma olur ve bu kasılma
tüm hareket boyunca de-
vam ettirilir. Sabit bir hız-
la yapılan kasılma şekli-
dir. Yüzme sırasında olu-
şan kasılma böyle bir ka-
sılmadır.
Aşağıdaki kasılma çeşitlerini, uygun ifadelerle eşleştiriniz.
Elinizi, dirseğiniz gergin olarak duvara
dayayıp ittirdiğinizde kolun kasılma şekli
Elinize ağırlık alıp dirseğinizi bükerek
kaldırdığınızda pazu kasının kasılma şekli
Elinize aldığınız bir sürahinin yavaşça
masanın üzerine konmasında pazu kasının
kasılma şekli
Cirit atışı esnasında kolun kasılma şekli
izokinetik kasılma
izometrik kasılma
eksantrik kasılma
konsantrik kasılma
Aşağıda verilen etkinlikle kaslarınızın hangi tipte kasıldığını bulmaya çalışınız.
İzotonik kasılma ile izometrik kasılma arasındaki farklılıkları nelerdir?
Kaslarınız Nasıl Çalışır?
1. Etkinlik
94
Kasların nasıl beslendiğini biliyor musunuz? Bütün dokular gibi, kas dokusunun da yaşaya-
bilmesi için neye ihtiyacı vardır?
Kaslar kan damarları bakımından çok zengindir. Kalp ve ona bağlı damar sistemi yoluyla tüm
dokulara besin ve oksijen taşınır. Kaslar da bu besin ve oksijenle beslenir. Kasların çalışma yo-
ğunluğuna bağlı olarak enerji ihtiyacı da artabilir. Bu durumda kaslardaki kan miktarında da artış
olur.
Kaslar, sinir sistemi bağlantıları olmaksızın işlev göremezler. Kaslara gelen motor sinirler kas
liflerine kasılma emrini getirir. Bu emir sinirden iskelet kası hücresine geçer. Kimyasal olan bu
uyarı şu şekilde gerçekleşir.
Motor sinir, iskelet kası hücresinde
asetil kolin denen maddeyi açığa çıkarır. Asetil kolin kas
sinir kavşaklarınca dağılır, kas hücresinin yüzeyindeki reseptörler (özel alıcı hücreler) tarafından
tutulur ve kas hücresinin zarı üzerine yayılır. Elektrik akımı şeklinde gerçekleşen bu uyarı kas
lifini hareketlendirir. Asetil kolin, kas hücresinde bulunan özelleşmiş hücrelerden, kalsiyumu açığa
çıkarır. Kalsiyum iyonları aktin ve miyozin iplikçiklerini uyarır. Kas uyarılır ve kasılmaya başlar.
Kasa ulaşan motor, duyu ve otonom sinirlerdir. Motor sinirler, merkezi sinir sisteminden gelen
uyarıları kaslara iletir. Duyu sinirleri, duyu organları ile aldıkları uyarıları merkezî sinir sistemine
bildirir. Otonom sinirler daha çok kasın tonusu ile ilgilidirler.
Canlılığın sürdürülebilmesi ve kasların iş yapabilmesi için enerjiye ihtiyacı vardır. Kasların ça-
lışabilmesi için gereken enerji kas hücrelerinde üretilir. Bu enerji besin maddeleri ile oksijenin
oksidasyonu (hücre içinde yakılması) sonucu ortaya çıkar. Kas hücreleri ve diğer bütün hücreler-
deki acil enerji kaynağı ATP bileşimidir. ATP’nin parçalanması sonucu ortaya çıkan enerji aktin ve
miyozin iplikçiklerinin birbirinin içine kaymasını sağlar. ATP kullanılıp tükenince kreatin fosfat adı
verilen enerji depoları kullanılır.
Yoğun kas çalışmalarında, fazla enerjiye ihtiyaç vardır. Kasta depolanan glikojen, ihtiyaç hâlinde
hücresel solunumla glikoza parçalanır. Bunun sonucunda karbondioksit ve su açığa çıkar.
Ortamda yeterli oksijen yoksa glikoz oksijen kullanılmadan yakılır. Sonucunda da laktik asit ve
enerji açığa çıkar. Kasta biriken laktik asit yorgunluğa neden olur. Kas yorgunluğunun asıl sebebi
oksijen yetmezliği ve metabolik artıkların birikmesidir.
95
KAS BİLİMİ (MYOLOJİ)
Yaptığınız antremanlar sonucunda kaslarınızda kramp, kasılma, tutulma gibi rahatsızlıklar görü-
lebilir. Bunların oluşma nedenlerini tartışarak not alınız.
……………………………………………………………………………………………………….……
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………….……………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………….…………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………….……………………………
…………………………………………………………………………………………………..…...………
…………………………………………………………………………………………………………………
…….…………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………….……………………………………
…………………………………………………………………………………………..…...………………
……………………………………………………………………………………………………………….…
…………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………….…………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………….……………………………………………………………………………………………
…………………………………..…...………………………………………………………………………
……………………………………………………….…………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
……….…………………………………………………………………………………………………………
……………………..…...……………………………………………………………………………………
………………………………………….………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………….…
…………………………………………………………………………………………………………………
………..…...…………………
Kas kasılması için gerekli enerjinin sağlandığı ortamda ortaya çıkan laktik asit fazlalığı, sporcunun
performansını nasıl etkiler?
Aşağıdaki etkinlikle sportif müsabakalarda karşınıza çıkabilecek rahatsızlıkların nedenlerini bul-
maya çalışınız.
Kaslarınız Yorulursa
2. Etkinlik
96
Anatomide kaslar, başlama noktaları (origo), bitiş noktaları (insersiyo) ve görevleri belirtilerek
tanıtılır.
boyun kasları
mimik kasları
gövde kasla-
rından göğüs ve
karın kasları
alt ekstremite
kasları
üst
ekstremite
kasları
97
KAS BİLİMİ (MYOLOJİ)
gövde böl-
gesi yüzeyel sırt
kasları
alt ekstremite
arka grup yüzeyel
kasları
üst ekstremite
arka grup
yüzeyel kasları
boyun kasları
98
Bir arkadaşınızdan üzüldüğünde, sevindiğinde, hayrete düştüğünde ve kızgınlık anında hangi
tür mimikleri sergilediğini sınıf huzurunda göstermesini isteyiniz. Bu mimiklere karşılık yüzde olu-
şan değişikliklerin neler olduğunu gözlemleyiniz.
Mimik kasları, bir uçları ile yüz kemiklerine ve kıkırdaklara; diğer uçlarıyla deriye tutunmuştur.
Ağız, burun, göz ve alın çevresindedir. Bu kasların hareketleri, mimikleri oluşturur. Böylece yüz
ifadesi ortaya çıkar.
Göz Çevresi Kası (Musculus Obricula-
ris Oculi)
Başlangıcı: Göz çukuru iç kısmı
Bitişi: Göz çukuru çevresini dolanır. Baş-
ladığı yerde biter.
Görevleri: Göz kapaklarını kapatır. Göz-
yaşı kesesini boşaltır.
Alın Kası (Musculus
Frontalis)
Başlangıcı: Kaş yayları
Bitişi: Saçlı deri
Görevleri: Kaşları
yukarı kaldırır. Yüzde hay-
ret ifadesi uyandırır. Alın
derisinde enine kırışıklıklar
oluşturur.
Kaş Kası (Musculus
Corrugator Süpercilii)
Başlangıcı: Alın kemiği
Bitişi: Kaş derisi
Görevleri: Kaşları
birbirine yaklaştırır, çatar.
Kaşlar arasında boyuna
kırışıklıklar yapar.
Burun Kası (Muscu-
lus Nasalis)
Başlangıcı: Üst çene
kemiğinde köpek dişinin
kökü hizası
Bitişi: Burun sırtı
Görevleri: Burun
deliklerini kapatır.
Ağız Çevresi Kası (Mus-
culus Obricularis Oris)
Başlangıcı: Dudak köşesi
Bitişi: Dudakları çevreler.
Dudak köşeleri arasında uza-
nır. Başladığı yerde biter.
Görevleri: Dudakları ve
ağzı kapatır. Dudakları büzer.
Çene Ucu Kası (Musculus
Mentalis)
Başlangıcı: Alt çene kemiği
Bitişi: Çene derisi
Görevleri: Çene derisini
yukarı çeker.
Alt Dudağı Aşağı Çeken
Kas (Musculus Depressor
Labii İnferioris)
Başlangıcı: Alt çene kemiği
Bitişi: Alt dudak çevresi
Görevleri: Alt dudağı aşağı
çeker.
Üst Dudağı Kaldıran
Kas (Musculus Levator
Labii Süperioris)
Başlangıcı: Üst çene
kemiği
Bitişi: Üst dudak çev-
resi
Görevleri: Üst dudağı
yukarı kaldırır.
Sırıtıcı Kas (Muscu-
lus Risorius)
Başlangıcı: Çiğneme
kası üzerindeki ak zar
Bitişi: Dudak köşesi
Görevleri: Dudak
köşesini yana çeker.
Büyük ve Kü-
çük Güldürücü Kas
(Musculus Zygomatic
Majör, Minör)
Başlangıcı: Elmacık
kemiği
Bitişi: Dudak köşesi
Görevleri: Dudak
köşesini ve üst dudağı
yukarı-dışa çeker.
99
KAS B
İLİMİ (MYOLOJİ)
Boyun ve ba
ş hareketlerini sağlayan kaslardır. Boynun ön bölümünde, at nalı şeklinde hyoid
adı verilen küçük bir kemik vardır. Boyun kasları hyoid üstü kaslar, hyoid altı kaslar, boyun ön bölge
kasları ve scalen kaslar olarak incelenir.
a. Hyoid Üstü Kaslar
Boynun ön bölgesinde yer alan kaslardır.
Başlangıç: Hyoid kemikte
Bitiş: Alt çene
Görevi: A
ğız iç döşemesini yapar ve ağzın
açılmasında rol alır.
hyoid kemik
b. Hyoid Altı Kaslar
Boynun ön bölgesinde yer alan kaslardır.
Başlangıç: Boynun ön bölgesi
Bitiş: Hyoid kemik
Görevi: Yutma, konu
şma, çiğneme hareketi sı-
rasında yukarı çekilmi
ş olan hyoid kemiğini aşağıya
do
ğru çekmektir.
c. Boyun Ön Bölge Kasları
Musculus platysma ve musculus sternocleidomastoideus’tur.
Musculus Sternoclei-
domastoideus
Yüzeyel ve derin ol-
mak üzere iki parçalıdır.
Başlangıç: Yüzeyel
parça gö
ğüs kemiği üstün-
den, derin parça köprücük
kemi
ği iç kısmı.
Bitiş: Her iki parçada
yukarı do
ğru birleşerek
occipital kemi
ğe yapışır.
Görevi: Çift tarafl ı ka-
sıldı
ğında başı öne eğer.
Tek tarafl ı kasılırsa ba
şı
kasıldı
ğı tarafa yatırır ve
yüzü kar
şı tarafa döndü-
rür.
Musculus Platysma
Boynun en dı
ş kat-
manında deri altındaki ilk
kastır.
Başlangıç: Çene ke-
mi
ğinin alt tarafı ve yanak
derisi.
Bitiş: Köprücük (cla-
vicula) kemi
ği ve omuz
derisi.
Görevi: Boynun ön ve
yan bölgelerinin gergin-
li
ğini sağlar. Bu kasın
fonksiyonel görevi azdır.
Ya
şlılıkta gerginliğini kay-
bederek sarkar.
ç. Scalen Kaslar
Boynun arka kısmında derin planda yer alan kaslardır. Boyun omurları ile birinci ve ikinci ka-
burgalar arasında uzanır. Solunuma yardımcı olur.
100
Not: Programı şekil çizerek gösterebilirsiniz.
Hangi spor branşı olursa olsun yapılan streching çalışmalarının amacı, kasların aktiviteye hazır
hale gelmesi için ısınmasıdır.
Siz de kendi spor branşınızı belirterek özellikle çalıştırmanız gereken kaslarınızla ilgili bir strec-
hing programı hazırlayınız.
Adı-soyadı:…………………………………………………..
Spor branşı:………………………………………………….
Çalıştıracağı kas grupları:………………………………….
Streching programı:...................................……………….
Aşağıda verilen etkinlikle, ısınma programınızı hazırlayınız.
Aynı kas grubuna yönelik hazırladığınız programınızı sınıf arkadaşlarınızla karşılaştırarak sonuç-
ları not ediniz.
Hangi Kas Grupları Nasıl Çalışmalı?
1. Etkinlik
101
KAS BİLİMİ (MYOLOJİ)
Üst ekstremite kasları omuz, kol, ön kol ve el bölgesindeki kaslarından oluşur ve buradaki ek-
lemleri hareket ettirir.
kol bölgesi
ön kol bölgesi
omuz bölgesi
el bölgesi
|