H s nov q.. YÜKs k g rginlikl r V elektrik izolyasiya texnikasi
Absorbsiya hadis si. Izolyasiyaya n zar t
Yüklə 4,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- _________________Milli Kitabxana__________________
- 11.1.4. Yüks k g rginlik sınaqları _________________Milli Kitabxana__________________
- 3,5·U nbi
|
11.1.3. Absorbsiya hadis si. Izolyasiyaya n zar t Izolyasiya elementl rini t kil ed n dielektrikl r f rqli d r c d qeyribircinsliliy malikdirl r. Çünki ideal bircinsli t rkib malik olan dielektrik almaq mümkün deyildir. Müxt lif xüsusi keçiricilikl r -( 1 v
2 ), dielektrik nüfuzlulu u-
v paylanmı defektl r malik olan iki qatlı izolyasiyanın sxemi k.1.3.2 a)- da göst rilmi dir. M lumdur ki, qatlardan biri n ml nmi olarsa, daha böyük dielektrik nüfuzlulu u v keçiriciliy malik olar. Sabit g rginlik t sir etdikd , absorbsiya yükl rinin izolyasiya qatları arasnda q- q d r elektrik yükl ri toplanır (1.3.8). g r izolyasiya bircinsli t rkib malik olarsa, R 1 C 1 =R 2 C 2 v
/ 1 = 2 / 2 v r , C=0 olar k.1.3.2 b). N tic d aydın olur ki, bu halda absorbsiya yükl ri yaranmır. (1.3.8) formulasına gör bircinsli sah d q=0 olar. k.1.3.2 v) v z sxemin gör , qeyri bircinsli izolyasiyanın sabit g rginliy qo ulması il izolyasiyadan keç n c r yan zamana gör a a ıdakı qanunla d yi ir:
/ (11.1.1) burada T=r· C –zaman sabitidir. (11.1.1) formulasında izolyasiyanın h nd si tutum yükü (yer d yi m c r yanı) n z rd n atılmı dır.
(11.1.1) formulasının eksponensial qanunla sön n toplananı absorbsiya c r yanı adlanır. Birinci toplanan- U/R is , q rarala mı c r yan v ya bir ba a keçiricilik c r yanı adlanır. Keçid prosesind izolyasiyanın zamana gör d yi n müqavim ti a a ıdakı kimi hesablanır: . 1 / T t e r R R t i U t R (11.1.2)
k.11.1.2–d müqavim tin d yi m yril ri verilmi dir: yril rd n görünür ki, izolyasiyanın müqavim ti v onun d yi m sür ti, n ml nmi izolyasiyada quru izolyasiyaya nisb t n daha azdır. Quru v n ml nmi izolyasiyanın bu xarakteristikaları n ml nm y n zar t üçün istifad edilir. Sınaqlarda R(t) –nin bütün asılılı ı çıxarılmır. Izolyasiyanın v ziyy tin n zar t meqaommetr vasit si il 15 san - R
v 1 d q - R 60 rzind
ölçm l rl t yin edil bil r. Bu halda R 60 müqavim tinin mütl q qiym tinin R 15
_________________Milli Kitabxana__________________ 319
K abs =R 60 /R 15 (11.1.3)
k.11.1.2.Izolyasiya müqavim tinin k.11.1.3 N ml nm raitind zamana gör d yi m si 1-quru, izolyasiya qatında tutumun 2-n mli v ziyy t tezlik asılıl ı
T crüb l rl mü yy nl dirilmi dir ki, izolyasiyanın n ml nm d r c sinin son h ddi K abs >1,3 nisb tind olmalıdır. K abs <1,3 olması is izolyasiyanın h ddind n artıq n ml nm si dem kdir. Bu halda elektrik avadanlı ını i l tm k olmaz.
Izolyasiyanın a a ı müql q müqavim ti t kc onun n ml nm si zamanı deyil, h m d h dsiz çirkl nm , çatlar v d likl r kimi yı cam defektl rin oldu u hallarda da mu ahid edil bil r.
D yi n g rginlikl rl izolyasiyaının keyfiyy tin n zar t is , onlarda tutumun ölçülm si il aparılır.
(1.3.6) formulasından görünür ki, izolyasiyanın ekvivalent tutumu tezlikd n v zaman sabiti T-d n asılıdır. T–izolyasiyanın n ml nm d r c sind n asılı oldu undan, tezlik artdıqca C /C h , izolyasiyanın qeyri bircinslilik d r c sind n daha güclü artımlara malik olur k.11.1.3. k.11.1.3–d verilmi C /C
yrisi izolyasiyanın n ml nm qalınlı ına gör tezlik asılıl ını izah edir. T crüb l rd tutumların ölçülm si f 2 =50 Hs v f 1 =2 Hs tezlikl rd aparılır. Bu zaman temperatur 10-30 0 C arasında sabit qiym td olmalıdır. Ölçül n C 50 v C 2 tutumları biri-birin yaxın qiym tl rd olarsa, izolyasiya keyfiyy tlidir. Yen d t crüb l rl t yin edilir ki, yax ı v quru izolyasiyada
_________________Milli Kitabxana__________________ 320
D yi n g rginlikl rl aparılan sınaqlar daxili ifrat g rginlikl r t sir etdikd , izolyasiyanın etibarlılı ını t yin ed n t crübl r aiddir. S naye tezlikli yüks k g rginlik qur uları sınaq laboratoriyalarının n vacib qur ularıdır. Çünki, bu qur uların çıxı ından alınan yüks k g rginlik bilavasit sınaq olunan izolyasiyaya verilm kl yana ı, sabit g rginlik v impuls g rginlikli sınaq qur ularının da g rginlik m nb i kimi istifad edilir. Izolyatorların sınaqları quru, t miz raitd v n ml nmi , çirkli olan hallarda aparılır. Izolyasiyanın n ml nmi v çirkl nmi halda aparılan sınaqları, onların n a ır raitl rd i çi g rginlikl r altında olan, i qabiliyy ti v etibarlılı ını t yin edir.
impulslarla aparılır. Aperiodik impuls:- c bh müdd ti - 250±50 mksan, impuls müdd ti - 2500±500 mksan olan g rginlik formasında götürülür. Qısa olaraq bel impuls 250/2500 mksan kimi i ar edilir. X tt izolyasiyası 4000/7500 mksan müdd tli sön n g rginlik impulsları il sınaq edilir. Birinci maksimuma q d r g rginliyin c bh hiss sinin artım müdd ti 1000 mksan v tam impuls müdd ti 2500 mksan qiym tind ola bil r. Burada da sınaqlar h m quru-t miz, h m d çirkl nmi -n mli raitl rd aparılır. Kommutasiya impulsları il aparılan sınaqları, d yi n g rginlikl olan sınaqlarla v z etm k olar. Istismar prosesind elektrik qur ularının izolyasiyası i çi g rginlik, yuxarıda b hs edil n daxili v atmosfer ifrat g rginlikl rin t sirl rin m ruz qalırlar. Bu t sirl r gör aparılan sınaqlar zamanı, elektrik möhk mliyi veril n g rginliyin qiym ti v t sir müdd tind n asılı olur. DÜIST 1516-1-76 v 1516- 2-76 Nö-li Dövl t standartlarında transformatorlar, apparat v ayrılıqda sınaq olunan izolyatorlar üçün g rginlikl r c dv li verilir. Elektrik möhk mliyinin atmosfer t sirl ri v ba qa s b bl rd n asılılıqlarını n z r alaraq, daxili v atmosfer ifrat g rginlikl rin uy un olan sınaq g rginlikl rini ayrılıqda normala dırırlar. Impuls sınaq g rginlikl rin , bo aldıcılar v qeri x tti g rginlik m hdudla dırıcıları- QXGM il azaldılmı ifrat g rginlikl rin düz li l r edilir. Sınaqlar, tam standart impuls 1,2/50 mksan v 2-3 mksan-lik k silmi impuls t sirl ri il aparılır. Izolyasiya s viyy sin uy un seçil n sınaq g rginlikl rin v m hdudla dırıcı qur uların s viyy sin göst ril n t l batlar t yin edil rk n, ifrat g rginlikl rin hesabat qiym tl ri sas götürülür:- U hes imp . Ona gör bütöv (tam) impuls üçün, ifrat g rginliyin hesabat qiym ti U hesimp , kV – la ventil bo aldıcılarının qalıq g rginliyind n asılı olur. 3-220 kV qur u izolyasiyası üçün impuls hesabat g rginlikl ri a a ıdakı ifad il t yin deilir:
U hes imp =1,1·U qal +15 (11.1.4)
DAVAMI _________________Milli Kitabxana__________________ 321
burada U qal koordinasiya c r yanına (5-14 kA) uy un olan g rginlikdir, kV-la §5.1.2.
Impuls hesabat g rginliyinin, qalıq g rginliyin nisb t n artmı, elektrik avadanlı ında g rginliyin yüks lm sind n asılıdır. Bo aldıcılardan mü yy n m saf d qura dırılmı elektrik avadanlı ında, bo aldıcı dövr sind yaranan g rginliyin qiym ti arta bil r. Bunun s b bi, avadanlı ın izolyasiyası - birl dirici naqill r - bo aldıcı arasındakı dövr d olan g rginlik r qsl ridir. M lumdur ki 330 kV v daha yüks k g rginlikli yarımstansiyalarda bo aldıcıların ölçü transformatorları, aparatlar (açar, ayırıcı) v transformatorlardan olan m saf l ri çox böyükdür. Ona gör , güc transformatorları üçün impuls hesabat g rginliyi 1,1·U qal , apartlarda is , 1,2·U qal götürülür.
Elektrik izolyasiyasının koordinasiyasında ventil bo aldıcıların xarakteristikalarını n z r almaqla, qısa müdd tli - k silmi impuls t sirl ri üçün g rginliyin qiym tl ri d mü yy nl dirilmi dir. Bel ki, 3-15 kV –duq avadanlıqlarda, tam impulsdan 20%, daha böyük g rginlikl rd is 25 % artıq q bul edilmi dir: U k s imp =(1,2-1,25)·U hes imp
Daxili izolyasiya üçün seçil n impuls sınaq g rginliyi, ildırım ifrat g rginliyinin bir neç d f t sir etm si n tic sind gizli defektl rin toplanması ehtimalı il t yin edilir. Buna, defektl rin «kumulyasiya effekti» deyilir v bu s b bd n impuls hesabat g rginliyinin qiym ti 10% artırılır. N tic d , elektrik avdanlı ının daxili izolyasiyası üçün sınaq g rginliyi 1,1·U hes imp olur.
T sirl nm dola ı olmayan transformatorlarda impuls sınaq g rginlikl ri 0,5·U nom q d r artıq götürülür.
C dv l 11.1.1-d impuls sınaq g rginlikl rinin qiym tl ri verilmi dir. Bu qiym tl r normal atmosfer raitin aiddir. Sınaqlar zamanı rait
d yi rs , impuls sınaq g rginliyinin qiym tl rind d d yi iklik edilir. Normal izolyasiyalı avadanlıq üçün impuls sınaq g rginlikl ri C dv l 11.1.1 T sir ed n nominal g rginlikl r, kV Izolyasiyada impuls sınaq g rginliyin maksimal qiym ti, Daxili izolyasiya Xarici izolyasiya Nominal
g rginlik g rginlik Aparatlar v c r yan transformatorıu Ayrıca sınaq olunan izolyatorlar 6 7,2 57/70 60/73
_________________Milli Kitabxana__________________ 322
10 12 75/90 80/100
20 23 120/150 125/158 35 40,5 180/225 195/240 110 126 425/550 480/600 150 172 585/760 660/825 220 252 835/1090 950/1190 330 363 1100/1300 1200/1400 500 525 1500/1800 1600/1950 Qeyd: C dv l 11.1.1-d verilmi sur td ki r q ml r tam, m xr cd ki r q ml r is , k silmi impulsları göst rir. S naye tezlikli sınaq g rginlikl ri, izolyasiyanın daxili ifrat g rginlikl rin t sirin gör koordinasiyası üçün t tbiq edilir. Xarici izolyasiya üçün impuls sınaq g rginliyi t yin edildikd , avadanlı ın d niz s viyy sind n 1000-2000 m yüks klikd v 35-40 0 C temperaturlarda i l m si n z r alınmalıdır. Bel ki, normal temperaturdan h r 3 0 istilik artımı üçün 1%, 1000 m hündürlükd n h r 100 m yüks klik üçün d 1% izolyasiya s viyy si artırılmalıdır. Ba qa sözl , göst ril n h ddl rd atmosfer v relyef d yi m l ri n z r alındıqda, xarici izolyasiyanın sınaq g rginliyi U hes imp /0,84 q bul edilir. Bu halda sınaq g rginliyinin qiym ti verilmi g rginlik sinfin aid olan avadanlı ın daxili ifrat g rginliyin hesabat qiym tin –U
sas n seçilir: max
(11.1.5)
burada k bb -daxili ifrat g rginliyin buraxıla bil n qiym til rin b rab r götürülür, c dv l 11.1.2:
–1 d q müdd tind t tbiq olunan g rginlikdir, elektrik avadanlı ının daxili izolyasiyasının sınaqları zamanı verilir. Daxili izolyasiyanın bu sınaq g rginlikl ri, daxili ifrat g rginlikl rd yaranan impuls kimi n z r alınmalıdır. Buraya qısa müdd tli t sir zamanı elektrik möhk mliyinin artması,
_________________Milli Kitabxana__________________ 323
«kumulyativ effekt» v istismar zamanı izolyasiyaının köhn l msi daxildir. Ona gör daxili izolyasiya üçün (transformator, reaktor, açar v s.) sınaq g rginliyi a a ıdakı kimi hesablanır:
/ sin (11.1.6) 3-35 kV avadanlıqların izolyasiyası üçün K imp =1,3, daha yüks k g rginlikli izolyasiya üçün is 1,35 götürülür. Kumulyativ effekti göst r n msal 1,1-1,15 kimi t yin edilir. Xarici izolyasiya quru v ya ı lı raitl rd sınaq edilm lidir. Quru raitd seçil n sınaq g rginlikl ri, ba qa amill r olmadan, yalnız atmosfer raitinin d yi m si hesabına, elektrik möhk mliyinin azalmasını n z r alır: 84 ,
/ sin
dax hes q U U (11.1.7)
Xarici izolyasiya üçün ya ı altında sınaqlar aparılan zaman seçil n sınaq g rginlikl ri, a a ıdakı kimi hesablanır: ) /(
tez imp dax hes y K K U U (11.1.8)
burada K imp -impuls
msalı ya ı altında 1,1 götürülür, K t z –t zyiqin d yi m sini n z r alan düz li msalıdır. 1000 m yüks klikd qura dırılmı avadanlıqlar üçün, K
= 0,94 göturulur. 3-220 kV elektrik avadanlı ının fazlar arası izolyasiyası üçün impuls sınaq g rginlikl ri sas rol oynayır. Ona gör bunlar üçün daxili ifrat g rginliyin hesabat sınaq qiym tl ri mü yy nl dirilm mi dir. Bu
sinifl r aid olan yüks k g rginlikli elektrik avadanlı ı üçün, fazlar arası izolyasiyasının daxili ifrat g rginliy gör sınaqlarında 3,5·U nbi qiym ti götürülür. Uzun ill rin real t crübi n tic l rin uy un olaraq BEK t r find n tövsiy edil n v bütün ölk l rd keç rli olan standart sınaq g rginlikl ri vardır. (11.1.3-11.1.5) c dv ll rind verilmi qiym tl rd impuls v s naye tezlikli sınaq g rginlikl ri t yin edil rk n aparatın eyni qütblü açıq kontaktları arasında ifrat g rginlik yaranması n z r alınmı dır. Bu zaman ifrat g rginlik yaranan kontaktın ks t r find g rginliyin ba qa qütblükd olması da n z r alınmı dır. Ümumiy tl fazlar arası izolyasiya, fazla yer arasında olan izolyasiya kimi sınaq edilir. Bir fazaya t sir ed n impuls dal ası dig r fazlarda da eyni i ar li g rginlik induksiyalayır. Ona gör fazlar arası potensiallar çox böyük olmur. Bu zaman eyni zamanda n pis ehtimalda, ks i ar il induksiyalanmı g rginlikl i çi g rginliyin t sirini d n z r almaq lazımdır. T crüb l r göst rir ki, induksiyalanmı impulslar v i çi g rginlikl rin t sirl ri mü yy n
_________________Milli Kitabxana__________________ 324
q d r biri-birini kompensasiya edirl r. Ona gör , fazlar arası ildırım ifrat g rginlikl rinin hesabat qiym tl ri faz izolyasiyasının hesabat g rinliyin b rab r götürülür. M lumdur ki, 3-35 kV b k l rin ks riyy ti hava x ttl rind n çox, kabel x ttl ri il birl dirilir. Onlar atmosfer t sir lrind n mühafiz olunurlar. Bu avadanlıqların izolyasiyasına qoyulan t l bl r tamamil daxili ifrat g rginlikl t yin olunur. Ona gör bel avadanlıqların izolyasiyası yüngüll dirilmi t rzd hazırlanır. Onlar üçün yalnız s naye tezlikli sınaq g rginlikl ri normala dırılır. O cüml d n 10-35kV g rginlik sinifli paylayıcı qur ular üçün Az rbaycanda BEK v DÜIST 1516-3-96 standartları sasında mü llif t r find n normal izolyasiyalı elektrik avadanlıqlarının standartları v sınaq g rginlikl ri t klif edilmi dir. _________________Milli Kitabxana__________________ -
3-220 kV –luq elektrik avadanlı ı üçün s naye tezlikli sınaq g rginlikl ri C dv l 11.1.3 G rginlik sinfi, kV n böyük i çi g rginlik kV Sınaq g rginlikl ri Bir d qiq saxlanılan sınaq g rginliyi, kV Xarici izolyasiya üçün t tbiq edil n, S lis artırılan sınaq g rginliyi, kV U nom U n bö i = k·U nom Güc, g rginlik transforma torları v reaktorlar Aparatlar c r yan transform atorları Ayrılıqda sınaq olunan izolyator Quru v ziyy t üçün Ya ı altında Aparat transformato r, reaktor Ayrı sınaq edil n izolyator Apparat transfor. v xarici izolyator 3 6 10 15 20 35 110 150 220 3,6 7,2 12 17,5 24 40,5 126 172 252 18 25 35 45 55 85 200 230(275) 325(400) 24 32 42 55 65 95 250 320 470 25 32 42 57 68 100 265 340 490 26 34 45 60 70 105 280 320(355) 465(520) 27 36 47 63 75 110 295 375 550 20 26 34 45 55 85 215 290 425 Qeyd: möht riz siz r q ml r II qrup bo aldıcılar vasit si il vasit si il m hdudla dırılmı daxili ifrat g rginlik üçün, güc transformatorları v untlayıcı reaktorların sınaq g rginlikl rin aid qiym tl rdir. _________________Milli Kitabxana__________________ - 326 C dv l 11.1.4-d 330-750 kV –luq elektrik avadanlı ı üçün, s naye tezlikli sınaq g rginlikl ri verilmi dir:
C dv l 11.1.4 G rgin- lik sinfi, kV n böyük i çi g rginlik,kV Sınaq g rginlikl ri Bir d qiq saxlanılan sınaq g rginliyi, kV Xarici izolyasiya üçün t tbiq edil n v S lis artırılan sınaq g rginliyi, kV U nom U nböi = =k·U nom Güc, g rginlik transformato rları v reaktorlar Aparat, c r yan transfor matorları Ayrılıqda sınaq olunan izolyator Quru v ziyy t üçün Ya ı altında Aparat transfrmator, reaktor Ayrı sınaq edil n izolya- tor Apparat transformator v xaric qura dırıl- mı izolyator Gövd il fazlar arası Fazlar arası Gövd il Faz arası 330 500 750 363 525 787 460 680 900 575 830 - 630 800 950 670 900 1050 875 1250 1700 700 900 1050 550 740 900 Yeni standartlara gör 330-500 kV-luq elektrik avadanlıqları kommutasiya sınaq g rginlikl rin gör sınaq edilm lidirl r. untlayıcı reaktorların daxili izolyasiyası uzun müdd tli t sir ed n s naye tezlikli g rginlik v qismi bo almaların intensivliyinin ölçülm si il sınaq edilirl r. Üzvi qurulu lu dielektrikl rin olud u hallarda sınaq proqramlarına istilik de ilm sin aid sınaqlar da daxil edilir. _________________Milli Kitabxana__________________ 327
H min t klifl r gör a a ıdakı c dv l verilir. Bunlara Dövl t metrologiya v standartla ma ba idar si t r find n müsb t baxlılır. C dv l 11.1.5 Nominal
g rginlik sinfi, kV-la 1 d qiq saxlanılan sınaq g rginliyi, kV Xarici izolyasiya üçün s lis artırılan g rginlik, kV Güc transforma- torları Aparat, reaktor, c r yan, g rginlik transforma torları Ayrı sınaq olunan izolyator Transform.reaktor, apparat v izolyator Quru v ziy t Ya ı altı 3 6 10 15 35 10 16 24 37 95 13 21 32 49 84 14 21 32 48 105 15 23 35 53 95 10 18 26 42 98 Yüklə 4,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|