H s nov q.. YÜKs k g rginlikl r V elektrik izolyasiya texnikasi
YÜKS K G RGINLIK KABELL RI. KABEL MUFTALARI
Yüklə 4,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- _________________Milli Kitabxana__________________
- 13.1.2. Kabel x ttl ri. Kabell rin t snifatı v markaları
|
13. YÜKS K G RGINLIK KABELL RI. KABEL MUFTALARI 13.1.1. Yüks k g rginlik kabell ri v muftalar haqqında ümumi m lumat Güc kabell ri izol edilmi keçirici damarları, mühafiz örtüyü v xüsusi hallarda lent v ya dair vi polad m ftill rd n ibar t zirehi olan konstruksiyalardır. Kabel muftaları is , elektrik enerji ötürülm sinin etibarlılı ına bilavasit t sir ed n v n çox istifad olunan, vacib izolyasiya qov a ıdır. Yüks k g rginlikli kabell r istehsal edil rk n, zavod avadanlı ının texnoloji xarakterin uy un olaraq mü yy n tikinti uzunluqlarında buraxılırlar. X ttl r kabel v kabel armaturları il qurulur. Kabel armaturları a a ıdakı 4 qrupa bölünür: _________________Milli Kitabxana__________________ 339
a) binada v açıq atmosferd montaj edil n kabell rin sonluq armaturları, b) kabell rin müxt lif tikinti uzunluqlarını öz aralarında birl dir n muftalar, c) kabel x ttl rinin seksiala dırılması v ya ya durdurucu muftalar, e) kabel x ttl rind ya ın v ya qazın t zyiqini verilmi h ddl rd saxlayan t zyiq armaturları. Kabell r v onun elementl ri bütövlükd yüks k elastikliy v çevikliy malik olmalıdırlar ki, onlar barabanlara asanlıqla sarınıb-açılsınlar. Barabanlarda kabell r rahat da ınır v ç kili l ri d asan olur. Ç kili zamanı kabell rin ayrı-ayrı tikinti uzunluqları birl dirici muftalar vasit si il birl dirilir. Duru ya la soyudulan kabell rin ç kili trasında relyef f rqi olduqa ya ın a a ı axmasını v mü yy n uzunluqlar arasında ya ın t zyiqini saxlamaq üçün, seksiyala dırcı (ya durducu) muftalar istifad edilir. kild n n vi konstruksiyalı damar, damar v qur aq izolyasiyasına malik olan 6-35 kV g rginlikli güc kabell rinin görünü ü verilmi dir k.13.1.1. D yi n g rginlik hava v kabel x ttl ri bir t r fd n yarımstansiya avadanlıqları v dig r t r fd n i l dicil r birl diril r k b k yaradırlar. Yüksüz rejimd sabit elektrik sah sind kabell rin i i, d yi n g rginlik kabell rin elektrik sah sin ox ayır. KX – d elektrik, parametrl ri sas n tutum v keçiricilikd n ibar t sxem kimi götürülür. k.13.1.1. n n vi formalı, üç damarlı 6-35 kV kabell rin izolyasiya hesabat sxemi v konstruksiyası Lakin, damarların Coul itkisi hesabına qızması, izolyasiyanın xüsusi elektrik keçiriciliyini radiusdan asılı olaraq d yi dirir. Temperaturun mü yy n intervallarda artımı kabell rin plastmass izolyasiya keçiricliyinin eksponensial qanunla artmasına s sb b olur. Ka ız izolyasiyalı kabell rd is keçiricilik temperaturdan asılı olaraq d yi mir. Kabell r g rginlik sinfi, konstruksiyası v t yinatlarına gör bir çox qruplara bölünür. M llumdur ki, telefon, komputer, yanqın h y can siqnalı, kamera v televiziya siqnalları üçün olan kabell r v s. z if c r yanlı, yüks k tezlikli kabell r qrupuna aiddirl r. Onlarda t l b olunan
_________________Milli Kitabxana__________________ 340
sas texniki parametr siqnalların sönm sinin minimal h ddl rd olmasıdır. Bu parametrl r h min kabell rin seçil n xüsusi izolyasiyası, damarları, ekranlar v dig r konstruktiv xass l ri il ld edilir. 13.1.2. Kabel x ttl ri. Kabell rin t snifatı v markaları D yi n g rginlikli HX-n nisb t n yüks k g rginlikli kabel x ttl ri az istifad edilir. Az rbaycanda yalnız bir d d, iki dövr li, 21 km uzunlu unda 110 kV (Da lıq-Mü fiq yarımstansiyaları arasında), ya doldurulmu kabel x tti il enerji ötürülm si realla dırılmı dır. Bu kabel ka ız izolyasiyalı, qilaflı v zirehli alçaq t zyiqli MNSK markalı kabeldir. Ikinci kabel x tti 36 km uzunlu unda olan 35 kV-luq Bakı- Neft da ları magistral x ttidir. Bu x tt XLPE izolyasiyalı, 3·150 mm 2 k siyind olan mis damarlı kabell ç kilmi dir. H r iki kabel dair vi zireh malikdir. IEC v VDE 0255 standartlarına gör ka ız izolyasiyalı kabell r NAKRA il markalanır v ya mis damarlı olduqda NKRA il markalanır:- N – mis damar, K- qur u un qilaf, R- dair vi zireh, sonuncu A-bitumlu jqut mühafiz örtüyünü göst rir. Plastik izolyasiyalı Polivinixlorid (Protodur –PVC h rfi i ar si Y il yazılır Insulation) v ya Polietilen (Poliyester-PE i ar li) kabell r is , VDE 0271 standartı il
damarlı, Y- izolyasiyanın polivinilxlorid, H-damarın üstünd elektrik sah sinin b rab rl dirici ekranı oldu unu, F-qalvanizli, lent killi polad zireh, Gb-yastı polad zirehi, sonuncu Y –PVC lanq olud unu göst rir. NAKBA markası damarın aliminum, izolyasiyasının is hopdurulmu ka ız oldu unu, K- qur u un qilaf, B-lent killi polad zireh, A-bitumlu cqut mühafiz örtüyü oldu unu göst rir. NAKBY- markası da eyni il oxunur, lakin sona yazılmı Y üst mühafiz örtüyünün PVC oldu unu göst rir. Ruslarda istehsal edil n, bunlara uy un orta 6(10) kV v yüks k 35-110 kV g rginlikli güc kabell rinin markalanması a a ıda verilmi dir. Elektrik b k l rind enerjinin, m nb d n nisb t n az uzaqlıqda olan i l dicil r ötürülm si üçün, güc kabell ri istifad edilir. Texniki-iqtisadi s m r si üçün bu kabell r h m g rginliyin, h m d c r yanın kifay t q d r yüks k qiym tl rin hesablanır. Onlar bir v ya bir neç c r yan keçirici damarlardan ibar t olurlar. Damarlar biri-birind n v yerd n xususi t rkibli dielektrik materiallarla izol edilirl r. Izol edilmi damarlar lav olaraq qur aq izolyasiyası il qur adılır. Kabell r v onun bütün elementl ri kifay t q d r çevikliy malik olmalıdır ki, da ınan zaman onları barabana sarımaq, x tti i l dikd is düzgün olmayan trasda asanlıqla ç km k mümkün olsun. Ona gör güc kabell rinin damarları çoxlu sayda burulmu naqill rd n hazırlanır. _________________Milli Kitabxana__________________ 341
Hesabatlarda vv lc t xmini olaraq veril n c r yana v ya yük gör kabell rin damarlarının en k siyi t yin edilir. Plastik v rezin izolyasiyalı kabell r üçün : 6 , 1 02 , 0 I S (13.1.1)
Plastik izolyasiya amorf madd oldu undan onların d qiq rim temperaturu yoxdur v qızdırıldıqca yum alaraq t dric n riyirl r. Plastik izolyastyalı kabell rin i çi temperaturları (70-80 0 C) ka ız izolyasiyaya nisb t n (50-65 0 C) böyük olur. Rezin izolyasiyalı kabell r is , 65 0 C i çi temperaturasına malukdirl r. Ka ız izolyasiyalı kabell r üçün damarın en k siyi : 6 ,
012 , 0 I S (13.1.2)
T xmini hesabatlardan sonra is , standartlara gör olan yaxın ölçül r g bul edidlr.
C r yan keçir n damarların ç kisi, ç kili zamanı v ya barabana sarındı ı zaman yaranan dartı qüvv l ri kabell rin izolyasiyasına t sir edir. Ona gör kabel izolyasiyasına çeviklikl yana ı, yüks k mexaniki möhk mlik d lazımdır. Kabelin izolyasiya elementi v onun qalınlı ı, onlarda de ilm g rginliyin qar ı olan elektrik möhk mlikl rinin, istimarda yaranan bil n n böyük t sir edici sah g rginliyind n yüks k olması rtind n t yin edilir. Onların üz rind n metal v ya plastik qilaf, zireh, mühafiz örtükl ri v s. kimi konstruktiv elementl r ç kilir. Ç kilmi lav elementl r kabell r müxt lif t yinatlarda istifad etm y imkan verir. M s l n, zirehl r a ır mexaniki rtl rd , a ır texnikanın intensiv h r k ti olan yerl rd , sualtı ç kili l rd , kimy vi aqressiv mühitd v s.-d lazım olan bir elementdir. Qilaf kabel izolyasiyasının keyfiyy tini saxlayan, yajın axmasını ng ll y n, t rkibin stabilliyini t min ed n bir konstruksiya elementidir. Konstruksiyanın bu sas elementl ri il yana ı kabell rd lav sıfır v torpaqlama naqill ri, doldurucu v kipl dirici kütl , ekranlar v s. d olur k.13.1.1 a), b), c). Dörd damarlı kabell rin sas faz damarları k.13.1.1 c) sektor, dair vi v seqment formalı ola bil r. C r yan keçirici damarların sas funksiyası faz c r yanlarını keçirm k v lazımi enerjini da ıma a xidm t edir. Sıfır damarlarından is , fazlar qeyri b rab r yükl ndiyi halda yaranan sas faz c r yanlarının f rqi keçir. Ona gör sıfır damarının en k siyi sas damarların yarısına b rab r götürülür. Sıfır damarları c r yan m nb inin neytralına birl dirilir. Damarlarda olan t k telli m ftill rin sayı v ölçül ri en k siyin gör t yin edilir. M s l n, en k siyi 25, 35, 50, 70 mm 2 olan damarlarda vv lc 6 d d paralel m ftil onların üz rind n is , 12 d d, bir qat burulmu m ftil ç kilir. En k siyi 95, 120 mm 2 olan damarlarda öz kd 7 d d burulmu m ftil üz rind n _________________Milli Kitabxana__________________ 342
is 15 d d bir qat burulmu m ftill r gedir. 150 mm 2 v daha yüks k en k siyi olan damarlarda öz kd yen d 7 d d burulmu m ftil, trafda is , iki qat burulmu 15 d d m ftil ç kilir. 95-120 mm 2 olan damarlarda xaric ç kilmi m ftill rin en k siyi d yi diril bil r. 150 mm 2 v böyük olan damarlarda is m ftill rin en k sikl ri d yi mir. Torpaqlama mühafiz si üçün olan damarlar kabeld köm kçi elementl r kimidir. Onlar elektrik qur ularının g rginlik altında olmayan metal gövd l rin v c r yan m nb l rinin mühafiz torpaqlaması olan konturuna birl dirilir. Yüks k g rginlikli avadanlıqlarda izolyasiyanın elektrik möhk mliyin qoyulan t l batlar, güc kabell rin d t tbiq edilir. Izolyasiyanın elektrik möhk mliyi artdıqca kabelin izolyasiya qalınlı ını azaltmaq mümükün olur. Bu zaman istilik ötürm yax ıla ır, buraxıla bil n c r yanın qiym ti artır v kabel daha çevik olur. Bu zaman, h m d kabelin hazırlanmasına ç kil n x rcl r, metallik qilaf, zireh v mühafiz örtüyü üçün olan material s rfiyyatı da azalmı olur.
elektromaqnit dal alarının kabeld n çıxaraq, xarici dövr l r göst rdiyi t sirl ri aradan qaldırmaq üçün istifad edilir. Doldurucular kabelin konstruktiv elementl rinin arasını dolduraraq, kabel lazımi görünü verm k, mexaniki möhk mliyi artırmaq v hermetikliyi t min etm k üçün istifad edilir. Qilaflar kabelin daxili elementl rini xarici t sirl rd n, kimy vi aqressiv t sirl rd n v n ml nm d n qoruyurlar. Mühafiz örtükl ri kabel qilaflarını xarici t sirl rd n v n ml nm d n qoruyur. 10-35 kV g rginlikli qilaflı v zirehli kabell r montaj zamanı x nd kd diametrl rinin mü yy n misli q d r olan bir radiusla (R=15÷25d) dönd ril bil r. Çünki daha kiçik radiuslarla yilm zamanı kabelin ya -ka ız izolyasiya sar ıları daxild sıxla ar, xaricd ayrılaraq izolyasiya bircinsliliyi poza bil r. Al v ya qur u un qilaf is , qatlanaraq büzü ürl r. Kabell rin azan c r yanlar, z min korroziyalarından mühafiz si EQQQ v DÜIST 9.015-74 v TSN–(texniki sanitar normalar) sas n qoyulan t l batlara uy un olmalıdır. Damarın en k siyi sektor kilind olan kabelin texnoloji emallatı zamanı sektorların ölçül ri v burulma addımı hesablanır. Bu hesabat el aparılmalıdır ki, kabelin diametri üzr burulmu damarlar kabelin ümumi görünü ün tam yatsın v dair vi en k siyind qeyri hamar çıxıntılar yaratmasın k. 13.1.2 . Bunun üçün sektorun radiusu kabelin radiusundan arada olan izolyasiyanın qalınlı ı q d r f rql nm lidir v az olmalıdır k.13.1.2. kild göst rilmi ölçül rin hesablanması üçün texnoloji parametrl r v h nd si fiqurlarla t yin edil n formulalar istifad edilir:
_________________Milli Kitabxana__________________ 343
Bu t nlikl rd b k miyy ti damarın dam izolyasiya qalınlı ına gör 1,6-1,8 mm arasında seçilir. Bundan ba qa valslar arasında olan 0,2 mm aralıq n z r alınır. - parametri 0,83-0,86 arasında g bul edilir. Misal 120 mm 2 n k siyin v =0,84 halına uy un olan v yuxarıdakı formulaların t tbiqi il , sektor damarın parametrl rinin hesabatı: - veril n parametrl r gör S b =0,97·120/0,84=138,5 mm 2 mm a 75 , 11 5 , 138 , R 12,55 mm; H=5 mm; M=20,1 mm olar. Bel likl , sektor formalı damarın 120 mm 2 en k siyind olması üçün, onun kild göst rilmi h nd si ölçül ri R=12,5 mm; H=5 mm v M=20,1 mm olmalıdır. Eyni qaydada dig r en k siyind olan damarlar üçün analoji hesabatlar aparılır.
Dair vi damarlı qur aq izolyasiyalı üçfazlı kabell rd 1 v 2 damarları arasında g rginlik x tt g rginliyin -U
b rab r olduqda, n böyük ESG fa nöqt sind meydana çıxacaqdır. 1 damarında faz g rginliyi U
–n b rab r oldu u halda 2 v 3 potensialları 0.5 U
olacaqdır. Bu halda n böyük sah g rginliyi b nöqt sind olacaqdır. Maksimal sah g rginliyi a a ıdakı formula il hesablanır: 0 18
0 2 1 r U E x maks (13.1.3)
burada =R-r 0 , mm; U x -x tti g rginlik , kV; r 0 - damarın radiusu, mm; E maks - elektrik sah g rginliyi, kV/mm. A nöqt sind olan maksimal sah g rginliyini kabel qilafının t sirini n z rd n atmaqla paralel silindrl r arasında elektrik sah sinin t nliyi il hesablayırlar:
_________________Milli Kitabxana__________________ 344
1 2 1 1 2 0 max N N n r N N U E x a (13.1.4)
Burada N=R/r 0 -kimi q bul edilmi dir. Yüks k g rginlikl rd d r c l nmi izolyasiya t tbiq edilir. Bu kabell r, dielektrik nüfuzluluqları f rqli olan iki qat izolyasiyadan hazırlanır. Qatlarda elektrik sah g rginliyi radiusun artması il azalır. Bu s b bd n radiusun artması il ka ızın qalınlı ı artırılır, dielektrik nüfuzlulu u is azaldılır. Izolyasiyanın qalınlı ı a a ıdakı formula il hesablanır:
1 0 1 0 (13.1.5) burada r 1 =fkr 0 , k= 1 / 2 , f=E 1h /E 2h ifad l rind n t yin edilir. a) b) c) k.13.1.3. Güc kabell rinin en k siyi a), b) ayrı-ayrı qilafları v qur aq izolyasiyası olan 3 damarlı kabell r; c) 4 damarlı sektor formalı v üçbucaq formalı sıfır damarı olan kabelin en k siyi Kabelin konstruksiyasından asılı olaraq ortükl rin t rkibind daxili yastıq, zireh örtüyü v xarici örtük kimi elementl r olur. Bunlardan ba qa markalanmada kabell r müxt lif h rfi i ar l r verilir. Bu h rfi i ar l rin sırası il onların ifad etdikl ri parametrl ri c dv l 13.1.1. –d verilmi dir. Kabell rin Rus markalarında olan Q- h rfi – izolyasiyanın zirehsiz oldu unu (qolıy-çılpaq) göst rir. IEC v BS (VDE) standartlarında markalanmanın buna analoji olan i ar si N-dir (Not street), XLPE – çarpaz _________________Milli Kitabxana__________________ 345
ba lara malik (X) qurulu da olan polietilen aiddir. Bu polietilen qurulu unda yan tiki l r madd y f za qurulu u verir, elektrik xass l rini yüks ldir. L-alcaq t zyiq polietilenin alınmasının (lov) texnologiyasına v nisb t n a a ı g rginlikli kabel i ar dir, PE- polietilen izolyasiyasının adına aid i ar dir. Ya doldurulmu kabel damarları, m rk zind içind n ya kanalı keç n konstruksiyada hazırlanır. Damarlar iki sırada boru killi konstruksiyadan ibar t olur k.13.1.4. M rk z yaxın olan birinci sırada 12 d d Z formalı, onun üstünd is , 15 d d k narları dair l nmi (düzbucaqlı) seqment formalı keçiricil rd n ibar t olur. Ya ın t sirind n qorunmaq üçün kabelin bütün damar m ftill ri qalaylanır. Qon u damar m ftill ri arasından ya ın izolyasiyaya keçm si üçün
killi damarların k narlarını yuvarlaq kild yonurlar. Bu kabell r MNSK kimi markalanır. 270 - 400 mm 2 en k siyin q d r hazırlanır. Daha böyük en k siyind olan (550-1200 mm 2 - en k siyi) MVDT markalı kabell r boru iç risind ç kilir. Onlarda borunun iç risind 15 atm t zyiqli ya sistemi olur. Burada ka ızın hopdurulması kabelin xaricind n iç riy t r f ya ın nüfuz etm si il ba verir.
_________________Milli Kitabxana__________________ - 346 Ka ız v plasik izolyasiyalı kabell rin konstruksiya elementl rinin v materiallarının h rfi i ar v indeksl rin aid c dv l C dv l 13.1.1 Indeks Kabelin markasında indeksin yeri Indeksin t yinatı- damar, izolyasiya, qilaf, zireh altı yastıq, zireh, xarici örtük sırası il oxunur Kabelin markası, v standartı TSE –Türk, QOST- Rus, BS-Ingilis, VDE- Alman, IEC-Beyn lxalq A QOST I yerd , IECv BS standartı il II-ci yerd Aliminium Damar AABlu- lent zireh, AA Vu vinil lanq,u- mülayim iqlim NAKRA Yoxdur - N-Zirehsiz (Not street), Ruslarda Q- qolıy i ar si sonda yazılır- VVQ v ya AVVQ. Mis AblU, SBU, VVQ-(Rus marka QOST) NVV, NYM-PVC izolyasiyalı YXV, YXZ2V-XLPE izolyasiyalı (TSE-9760,VDE- 0250,BS-6004, IEC-60227) Oj (IEC- standart-A h rfi) I ar nin sonunda T k damarlı AABlU3x120 (oj) (IEC- standartı il –NYAF kimi i ar l nir _________________Milli Kitabxana__________________ 347
Hesabatlar h m 50 Hs s naye tezlikli hesabat g rginlikl rin v impuls hesabat g rginlikl rin gör aparılır. Burada k=k 1 ·k 2 ·k 3 ·k 4 layih l ndiril n kabel izolyasiyasının qalınlı ının hesabatı üçün g rginlik msalıdır: - 3
. Burada k 1 -i çi g rginliyin mümkün olan artımlarını n z r alır; k
– kabel izolyasiyasının de ilm g rginliyinin orta qiym tl rd n f rql nm sini n z r alır; k
– kabel x ttind daxili ifrat g rginliyin s viyy sini n z r alır- 110 kV-a q d r 3.1, 220-330 kV-da 2.8 q bul edilir; k
– ya ın
t zyiqi azaldıqda de ilm g rginliyinin azalmasını göst rir. B z n, elektrik sah sinin radiallı ını saxlamaq v kabelin ölçül rini kiçiltm k m qs di il damarları oval killi hazırlayırlar. Oval killi damarın n böyük ESG –yi ovalın böyük oxunun A nöqt si üz rind olacaqdır. Damarın üstünd olan ixtiyari çıxıntı yerli ESG - nin artmasına s b b olur. Kabel x ttl rind izolyasiya müqavim ti 2500 V – luq meqaommetrl ölçülür. Ölçm dövr d n açılmı v yükü bo aldılmı KX üçün aparılır. Metal ekranı olmayan, torpaqda ç kilmi birdamarlı kabell rd ölçm l r damar v yer arasında aparılır. Havada ç kilmi bir damarlı kabell r üçün izolyasiya müqavim ti ölçülmür. Metal qilaf, örtük v ya zirehi olan bir damarlı kabell rin izolyasiya müqavim ti damarla onlar arasında ölçülür. k.13.1.5-d A nöqt sind olan n böyük ESG –nin qiym ti a a ıdakı kimi hesablanır:
(13.1.6)
k.13.1.5. Oval killi en k siyi olan kabel damarı Montaj edilmi kabell rin açıq ucunu yüks k g rginlik x ttl ri v avadanlıqlara ba lamaq üçün sonluq muftaları istifad edilir. Yüks k g rginlikli muftaların iki sas konstruksiya hiss si:- xarici v daxili izolyasiya elementl ri vardır. Xarici izolyasiya farfor gövd d n, daxili izolyasiya is ,
_________________Milli Kitabxana__________________ 348
ya -ka ız sar ılı içlikd n ibar tdir. G rginlik sinfind n asılı olaraq, daxili izolyasiya adi, hopdurulmu ka ız sar ılı v kondensator köyn kli sar ılar kimi hazırlanırlar. Kondensator tipli izolyasiyanın ç kili yerind sarınması zamanı oraya atmosferd n çirk (toz) dü m si v n mliyin nüfuz etm si n z r alınmalıdır.
Yüklə 4,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|