H s nov q.. YÜKs k g rginlikl r V elektrik izolyasiya texnikasi
Yüklə 4,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- _________________Milli Kitabxana__________________
- 7.1.2. Yüks k g rginlikli elektrik verili x tt m ftill rind tac hadis l ri
|
trafında yaranan v 2H radiuslu koaksial silindrl qapanan elektrromaqnit sah sinin k skin qeyri ircinsli xarakterd oldu u II f sild göst rilmi di. Sah nin qeyri bircinsliliyi burulmu çox telli Al m ftilin üst hiss l rind , h r-hansı bir m ftil telinin çıxıntısı yaxınlı ında daha da artır. _________________Milli Kitabxana__________________ 210
Bel sah d x tt m ftill ri yaxınlı ında havanın ionla ma d r c si böyük olur. Havada n mlik, ya ı , qırov, qar v buzla ma olduqda, ionla ma gücl n r k "taclanmaya" çevirilir. Taclanma zamanı, x tt m ftili yaxınlı ında, f zada m hdud bir radiusla yı cam silindr kilind i ıqlanma v fotonların yayılması mü ahid edilir ki, buna tac qilafı deyilir. Iqlim, relyef v hava rtl ri il taclanma d r c si d yi ir. r radiuslu x tt m ftili trafında yaranan taclanma üçün, elektrik sah g rginliyinin ba lan ıc - E ba qiym ti, a a ıdakı formula il hesablanır: 38 . 0 65 . 0 1 5 . 24
m E bas (7.1.1) Bu ifad m ftilin m nfi qütblüyün aiddir. Lakin taclanmada qütblük effekti az t sir etdiyind n müsb t qütblük üçün d t tbiq edilir. Kiçik radiuslu (r<1 sm) m ftill r üçün, taclanmanın E ba qiym tinin hesabatında çox hallarda F. Pik formulası da istifad edilir: ) 3 . 0 1 ( 3 . 30 r m E bas (7.1.2)
H r iki formulada r – sm - l götürüldüyünd n, E ba - kV/sm-l alınır. m - m ftilin s thinin hamarlı ını göst r n msaldır. Burulmu Al m ftill rin s thi hamar olmadı ından, hava x ttl rind taclanma, h min diametrli silindrik s th n z r n a a ı ba lan ıc g rginliy malik olur. Ona gör , E ba -ın hesabatlarında hava rtl rind n asılı olaraq, m=0.6÷0.8 arasında d yi ir. M s l n, m ftilin üz rind ya ı damcısı, qırov v ya buz çıxıntısı olduqda, hesabatlarda m-in 0.6-ya yaxın olan kiçik qiym tl ri götürülür. k. 7.1.1 –d çox telli burulmu Al m ftilin s thind m msalının, m ftill r sayından asılılı ı verilmi dir. 220 kV v daha yüks k g rginliklgrd EVX-d taclanmanın qar ısını almaq üçün meftilin en k siyini artırmaqla yana ı, onların ax l ndirilm si usulları da t tbiq edilir. ax l ndirm zamanı x tt m ftilinin fazaları 1,2,3 v s. sayda m ftill r parçalanır. Ona gör bir fazanın yükü v c r yanı bu m ftill r arasında bölünür. N tic d , faz m ftill ri trafındakı ESG-yi azalır v taclanma k silir. _________________Milli Kitabxana__________________ 211
k.7.1.1. Elektrik ötürücü hava x ttinin çox telli m ftilind qeyri hamarlıq msalı m-in m ftill r sayından asılılıq yrisi M ftilfin yaxınlı ında havanın ionla ması n tic sind yaranan elektrik yükl ri, m ftilin d yi n g rginliyinin qütblüyün uy un i ar d olur ( k.7.1.2). Bu hala "unipolyar" taclanma deyilir. Taclanmada yaranan h cmi yükl rin i ar sind n asılı olmayaraq yükl r h mi m ftild n yer istiqam tl ndiyind n, m ftilin s thind ESG-yi artma a ba layır. k.7.1.2. Unipolyar taclanma halında m ftilin trafında yaranan h cmi yükl r v onların paylanması M ftilin yaxınlı ında yaranan taclanma yükl ri, sinusoidanın bir yarım periodu rzind h r k t ed r k, ondan t xmin n 0,5-0,7m m saf y uzaqla ırlar. M ftill r arası m saf is daha böyük oldu undan, qon u fazlara v ya yer s thin çox az miqdarda yükl r çatır. M ftild g rginliyin sinusoidal artması n tic sind ionla ma d r c si gücl ndikc , taclanma oblastında h cmi yükl rin çoxalması il , ESG-yi E ba –a q d r azalır, v ya yarandı ı sabit qiym tind saxlanılır. Ona gör m ftilin s thind v onun silindrik taclanma zonasında (taclanma qilafı) elektrik sah g rginliyi, sabit - E ba olur.
_________________Milli Kitabxana__________________ 212
H min sah nin t sirind n h cmi yükl rin artması v onların h r k tind n is , elektrik c r yanları yaranır. Ionların h r k ti üçün h m d elektrik sah sinin enerjisi s rf olunur. Bu hal, taclanmada enerji itkil rin s b b olur. H min anda m ftilin sinusoidal g rginliyinin, ba lan ıc g rginlikd n n q d r çox olmasından asılı olmayaraq, U
- a a ıdakı kimi ifad edilir:
2 (7.1.3) H cmi yükl rin artması il , taclanmada yaranan güc v enerji itkil ri d artır. M ftill rin yaxınlı ında elektrik bo almasının taclanma qilafı sankı m ftilin diametrinin böyüm sin g tirir. Bu zaman geni diametrli bo alma f zasında "strimer" xarakteri alan tac c r yanları mü ahid edilir. Onlar qısa müdd tli 10 -6 ÷10 -8 san–lik impulslar kilind olur. Taclanmada bel yüks k tezlikl d yi n yükl r v c r yanlar, geni diapazonlu elektromaqnit uaları yaradır. Strimer xarakterli taclanmalar m ftild n çox uzaqla mı , ilkin taclanmada (lavina xarakterli) yaranan yükl r is , m ftilin yaxın trafını
bürüyürl r. Ona gör , strimer taclanması radio v televiziya verili l rinin yayılmasına manel r tör dir. Ultra yüks k g rginlikli EVX-in m ftill rind yaranan taclanmalar zamanı, xüsusi olaraq ya ı da güclü s s effekti d yaranır. Iki, müxt lif i ar li taclanan m ftill r arasında yükl rin qar ılıqlı h r k ti olur. Bu zaman müsb t m ftilin yükl ri m nfi m ftil , m nfi m ftilin yükl ri is , ksin müsb t m ftil t r f h r k t edirl r k.7.1.3. M ftill r arası m saf nin ortasında, elektrik sah g rginliyi minimal qiym td olur. Bu zonada ionların qismi rekombinasiyası ba layır. Yükl rin xeyli hiss si, ks polyarlıq t r f keç r k orada ESG-ni gücl ndirirl r. N tic d ionla ma intensivliyi, taclanma c r yanları v enerji itkil ri d artır. Taclanmanın bel rejimi 'bipolyar taclanma' adlanır. _________________Milli Kitabxana__________________ 213
k.7.1.3. m ftill rd bipolyar taclanma oldu u halda h cmi yükl rin paylanması Ionlar kiçik yürüklüy malik olduqlarından onlar sinusoidanın ks qütb keçm si müdd tind tac qilafında qalaraq, növb ti yarımperiodun i tirakçıları olaraq, ESG-nin artmasına s b b olurlar. Bu proses h r d f t krarlanır. Ona gör , h r növb ti yarımperiodlarda taclanmanın yanma g rginliyi bir vv lki yarımperiodda ba layan taclanmadan daha a a ı g rginlikl rd meydana çıxır. 7.1.2. Yüks k g rginlikli elektrik verili x tt m ftill rind tac hadis l ri Deyildiyi kimi, taclanmada yaranan h cmi yükl r, g rginliyin h r növb ti yarımperiodunun ks i ar li i tirakçıları olular. Bu zaman m ftild g rginliyin qütbülüyü d yi rk n, onlar m ftil -geri sovrularaq orada rekombinasiya olunurlar. Ona gör bu yükl r, m ftild taclanma c r yanlarının artmasına s b b olurlar, k.7.1.4. Yükl rin çox az bir hiss si qon u faza v ya yer çataraq itkiy gedirl r. Ona gör , üç fazlı EÖX m ftill rind ba ver n taclanma biri-birin t sir etmir v taclanmada bipolyarlıq effekti n z rd n atılır.
_________________Milli Kitabxana__________________ 214
k.7.1.4. D yi n g rginlikd taclanma hadis si, a-m nb in g rginliyinin(u) v ESG-nin zamandan asılılı ı (e);b-tac hadis sind c r yanların d yi m si- i tac k.7.1.4 –d göst rildiyi kimi x tt m ftill rinin h r-hansı birinin, sinusoidal g rginliy sıfır anında qo uldu unu f rz ed k. M ftilin g rginliyi artdıqca onun s thind elektrik sah g rginliyi d artır. Sad lik üçün, g rginlik- U ba v ESG-nin E ba mas tabları el seçilmi dir ki, onların ba lan ıc qiym tl ri ordinat oxunun eyni nöqt sin dü mü dür. H min nöqt d m ftilid tac bo alması ba layır. M nb in t siri il g rginlik bundan sonra da artma a davam edir. Lakin müsb t h cmi yükl rin (ionların) toplanması s b bind n, ESG-nin m ftil trafındakı E
qiym ti d yi m z qalır. Göründüyü kimi, g rginlik amplitud qiym tin
çatdıqda, taclanma k silir. Müsb t h cmi yükl rin tal tini n z r alaraq onlar bir müdd t h r k tsiz q bul edil rs , bu andan sonra elektrik sah g rginliyi sinusoidal qanunla, k.7.1.4 –d göst ril n e yrisi kimi U sürü m f rqi il azalacaqdır. Növb ti yarımperiodda ESG - yi E
qiym tin çatdıqda, taclanma yenid n ba ver c kdir. Yuxarıda deyildiyi kimi, vv lki yarımperioddan qalan yükl rin hesabına, taclanmanın ikinci yarım periodda yanması g rginliyin daha a a ı qiym tl rind olur u
. Taclanma olmadıqda m ftill rd n axan c r yan t miz tutum xarakterli olur v g rginliyi /2 bucaq q d r qabaqlayır. H cmi yükl rin tac qilafında h r k ti il yaranan taclanma c r yanları i t tutum c r yanı i c il toplanırlar. k.7.1.4-d n göründüyü kimi, g rginlik sıfırdan müsb t qütbülüy kecdiyi anda c r yan maksimal nöqt y çatır. Bu zaman vv lki yarımperioddan qalmı m nfi yükl r m ftil sarı geri dönürl r. Yükl rin bu h r k ti, müsb t istiqam tli konveksiya c r yanı adlanırlar. Çünki, müsb t istiqam t kimi _________________Milli Kitabxana__________________ 215
müsb t yükl rin m ftild n trafa v ya m nfi yükl rin m ftil t r f h r k ti q bul edilmi dir. k.7.1.4 qrafikd n göründüyü kimi u
oldu undan, taclanmanın yanma xarakteristikası üçün a a ıdakı t nlik alınır:
(7.1.4)
Bir müdd td n sonra, sinusoidal g rginliyin artması il , m ftilin yaxınlı ında ESG-yi kritik qiym tin çatır v müsb t qütblü tac qı ılcımı meydana çıxır. Ba ver n tac bo almasının yük uçqunundan (selind n) ayrılan elektronlar m ftild udulur ki, bu s b bd n d c r yan k skin olaraq artır. G rginlik artdıqca, ionla ma oblastı geni l nir v c r yan daha da artır. G rginlik maksimal qiym tind n keçdikd n sonra ionla ma k silir, lakin taclanma c r yanı bir müdd t m ftild n trafa yayılan müsb t yükl rin (ionların) hesabına vv lki qiym tini saxlayır. Bu c r yan g rginlik sıfırdan keçdiyi ana q d r, azalan qiym tl davam edir v bu andan sonra öz i ar sini d yi ir. Bu ana q d r m ftil müsb t yüklü tac qilafına bürünmü olur. G rginliyin m nfi qütblüyünd proses analoji olaraq t krarlanır. Real taclanma prosesi, k.7.1.5-d v (7.1.4) ifad sind verilmi idealla dırılmı xarakteristikalardan f rql nir.
Real
raitl rd t tbiq edil n g rginliyin eyni qiym tl ri üçün müsb t yarımperiodda taclanmanın yanması, m nfi qütbülüy nisb t n böyük g rginlikd ba layır. Elektronların böyük bir qismi m nfi ionlar yaratmadan taclanma oblastını t rk ed r k, m ftilin hat sind n 1-2 mt m saf y uzaqla ırlar. N tic d , periodik d yi n sinusoidal g rginlikl rd növb ti yarımperiodda m ftil yaxınlı ında qalan m nfi h cmi yükl r, müsb t
_________________Milli Kitabxana__________________ 216
yükl rd n az olduqları üçün, onlar müsb t yarımperiodda elektrik sah g rginliyini daha az gücl ndirirl r. 7.1.3. Yerli taclanma prosesl rind güc itkil ri Elektrik verili x tt m ftill rind ba ver n taclanma prosesl rind güc itkil rinin hesabatları, real hava x ttl rinin praktiki uzunluqlarında sınaqlardan keçirilir. Dünyanın bir çox laboratoriyalarında aparılmı t dqiqatlar n tic sind , taclanma itkil ri üçün müxt lif variantlarda i l nmi metodlar t tbiq edilir [10-12] . D yi n g rginlikl rd m ftilin taclanması, sabit c r yana nisb t n daha intensiv oldu undan, enerji itkil ri d xeyli çox olur. A a ıdakı kild müxt lif hava raitl rind v sabit, d yi n g rginlik rtl rind taclanmada güc itkil rinin yril ri verilmi dir, k. 7.1.6. Bu yril r, dünyada q bul edilmi standartlara u undur. M ftill rin diametrinin böyüdülm si v onların s thind ESG-nin azaldılması pis atmosfer raitl rind taclanmanın qar ısını almaq üçün kifay t deyildir. M ftill rin s thinin, izolyator z ncirinin v b rkidici montaj- qura dırma elementl rinin z d l nm si hallarında, yax ı havada da taclanma olur. Ümumi taclanmadan f rqli olaraq, bel taclanmalara yerli taclanma deyilir. Ümumi taclanma E>E
olduqda m ftilin bütün s thin yayılır. Taclanmada yaranan illik itkil r m ftill rin qızmasına s rf olunan itkil rin 40 %-ni t kil edirr v onlar EÖX-nin texniki-iqtisadi xarakteristikalarına h miyytli d r c d t sir edirl r. Taclanma itkil rini t yin etm k üçün, müxt lif hava raitl rind alınmı ümumil mi xarakteristikalardan istifad edilir. Hesabatlarda dörd cür hava raiti n z r alınır: -yax ı hava (ya ı sız), quru qar, ya ı v ya sulu qar, don, buz v ya qırov. Tras boyu meteoroloji rait gör havanın müxt lif rtl ri, onların davam etm saatları: h
v elektrik verili x ttind k.7.1.7-d n
asılı a sas n müxt lif raitl rd ki güc itkil ri hesablanır. Alınmı n tic l r gör illik enerji itkil ri kVt saat/km –l a a ıdakı kimi hesablanır:
2 2 (7.1.5) _________________Milli Kitabxana__________________ 217
k.7.1.6. Diametri 25 mm (en k siyi 500 mm 2 )olan x tt m ftilind , d yi n g rginlik (1, 3) v sabit g rginlik (2, 4) üçün taclanmada güc itkil ri. 1 v 2 yril ri çiskinli hava üçün, 3 v 4 yril ri is aydın havada olan asılılqları göst rir k.7.1.7 Taclanmada güc itkil rinin ümumi xarakteristikaları 1- yax ı hava, 2-qar, 3-ya ı , 4-don v qırovlu havalar üçün güc itkil ri Taclanmanın ba lan ıc g rginlikl ri, güc itkil ri v radio mane l r yaradan xarakteristikalarına hava raiti güclü t sir edir. Ya ı damcıları x tt m ftili üz rind su damcısı v ya buz kilind çıxıntı ucları yaratdı ından ESG-ni gücl ndirir. Bu zaman taclanmanın ba lan ıc g rginliyi k skin azalır. M ftilin qeyri-hamarlıq msalı-m, atmosfer rtl rini ks etdirir (7.1.1v
_________________Milli Kitabxana__________________ 218
7.1.2). M ftilin s thinin hamarlı ına aid bütün texnologiya gözl nildikd bel , qar v ya ı intensivliyind n asılı olaraq m – in qiym ti 0.57÷ 0.73- q d r azalır.
olub, h nd si tutumdan C h = tq h çox olur v t sir ed n g rginlikd n asılılı a malikdir. Taclanma itkil ri, radiomane l r v s s küyü l v etm k üçün taclanmanın ba lan ıc g rginliyinin x ttin yer n z r n malik oldu u n böyük i çi g rginliynd n az olması lazımdır. Quru hava rtl rind m ftill rin diametrini seçm kl taclanmanın l v edilm sinin hesabatını aparmaq olar. Atmosferin ya murlu v ziyy tind is taclanmanın qar ısını almaq mümkün deyildir. Ilin dem k olar ki, 70-90%-i (6000-8000 saat müdd t) havanın quraqlıq oldu u q bul edil rs , m ftill rin diametrinin d quru hava üçün seçilm si daha vacibdir. Riyazi ifad l rin sad l m si üçün E ba 30,3 m götür k. Onda a a ıdakı ifad ni yazmaq olar: r s r m rS HS r E U bas bas ln 3 , 30 2 ln (7.1.6)
burada H-m ftilin asılma hündürlüyü; S-m ftill r arasındakı orta h nd si m saf dir. Taclanmanın l v edilm rti a a ıdakı b rab rsizlikd n t yin olunur: 3 2 ln 3 , 30 nom U r s r m olacaqdır. (7.1.7) m=0,8; =1v 2 ,
ln r s (110-220 kV-luq x tl r üçün xarakterik olan qiym t) q bul edil rs ,
_________________Milli Kitabxana__________________ 219
d 0,011U nom (7.1.8)
olar. (7.1.8)-d n görünür ki, quru havada taclanma olmaması üçün, 110 v 220 kV-luq hava x tl rinin m ftill ri uy un olaraq 1,2 sm v 2,4 sm diametrl rin malik olmalıdırlar. Nominal g rginliyi 330 kV v daha yüks k olan x tt m ftill rinin taclanma h ddin seçilmi diametrl ri, çox hallarda bel x tl rl ötürül n güc hesablanmı diametrl rd n d böyük olur. Ona gör , b z n m ftill rin keçirici materialının en k sik sah sinin v diametrl rinin biri - birind n asılı olmayan – geni l ndirilmi konstruksiyaları istifad edirl r. Bel konstruksiyalar s thd elektrik sah g rginliyinin azaldılmasını t min ed c k q d r böyüdülmü diametrd hazırlanır. Bu zaman keçirici hiss nin en k sik sah sinin çox böyüm m si üçün m ftili içi bo v ya ü plastik öz kl doldurulmu kild
hazırlayırlar. Taclanmanın qar ısının alınmasının dig r h llini is , h l 1910-cu ild akademik V.F.Mitkeviç t klif etmi dir. Bu faz m ftill rinin ax l ndirilm si prinsipin aiddir. ax l ndirm zamanı x ttin h r bir fazasında iki v daha çox m ftild n istifad edilir. M ftill rin sayı artdıqca onların en k sikl ri d mü yy n bir qanunla azaldılır. H r bir m ftilin q
yükü, ax l nmi m ftill rin ümumi q
( 7.1.9 ) Burada n-fazadakı m ftill rin sayı, S sf - ax l nmi faz m ftill rin vahid m saf d malik oldu u tutumdur. g r m ftill r ax l ndirm çevr si boyu (r -radiuslu) eyni m saf l rd yerl dirils , onda üç fazlı sistemd ax l nmi fazların vahid m saf d ki tutumları üçün a a ıdakı formulanı yazmaq olar:
ln 2 0 (7.1.10) burada s – fazlar arası orta h nd si m saf sidir.
1 (7.1.11) r ek - ax l nmi m ftill rin tutumuna b rab r tutumu olan, t k m ftilin ekvivalent radiusudur.
_________________Milli Kitabxana__________________ 220
7.1.4. T k v ax l ndirilmi x tt m ftill rinin s thind elektrik sah g rginlikl ri Elektrik ötürücü x ttl rin trafında sah g rginliyini t yin etdikd , m ftill r silindrik elektrodlar kimi götürülür. M ftilin s thind olan qeyri hamarlıqlar elektrik sah sini gücl ndirir:
E yermaks =k rh E orta
(7.1.12) burada k rh - qeyri hamarlıq msalıdır, k
1. 220 kV-a q d r elektrik verili x ttl ri ad t n t k m ftilli fazlara daha yüks k g rginlik x ttl ri is , ax l nmi m ftilli fazlara malikdirl r. T k m ftilli x ttl rd fazlar arası d m saf si m ftill rin r
radiusundan çox böyük oldu u q bul edilir. g r m ftilin vahid uzunlu una dü n xüsusi elektrik yükü m lum olarsa, onun yaxınlı ındakı elektrik sah si f zada izol edilmi silindr üçün hesablana bil r. O cüml d n m ftilin s thind elektrik sah g rginliyi a a dakı formula il hesablanır. E= ) ( , 018
, 0 2 0 0 0 sm V r q r q Yüklə 4,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|