Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev
Yüklə 3,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Xayoliy mudofaa
|
tajovuzning haqiqiyligi
bo‘ladi. Tajovuzning haqiqiyligi huquq bilan himoya qilinadigan manfaatlarga zarar yetkazish xavfi mudofaalanuvchi shaxsning xayolidagina tug‘ilganligi emas, balki obyektiv mavjudligini bildiradi. Tajovuz haqiqiyligining belgisi zaruriy mudofaani xayoliy mudofaadan farqlash imkonini beradi. Xayoliy mudofaa deb, taxmin etilgan tajovuzchiga haqiqiy ijtimoiy xavfli tajovuz bo‘lmagan holda, shaxs uni mavjud deb xato taxmin etgan holda zarar yetkazilishi holatlari tan olinishi lozim 3 . Boshqacha aytganda, xayoliy mudofaa holati faqat ish holatlari tajovuzning xayoliyligidan dalolat berganda mumkin bo‘ladi, tajovuzning xayoliyligi deganda, huquqqa qarshi harakatning sodir etilishi ehtimolidan u yoki bu darajada dalolat beruvchi ba’zi holatlar mavjudligi tushunilishi lozim. Xayoliy mudofaada zarar yetkazish obyektiv holda ijtimoiy xavfli bo‘ladi, shuning uchun bunday harakatlar uchun javobgarlik masalasi 1 Қаранг: Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 1996 йил 20 декабрдаги «Ижтимоий хавфли тажовузлардан зарурий мудофаа ҳуқуқини таъминловчи қонунларнинг судлар томонидан қўлланилиши ҳақида»ги 39-сонли қарори, 2-банд, 1-хатбоши // Тўплам, 1-жилд. – 77-б. 2 Ўша жойда. 3 Ўша жойда. 390 amaldagi xato to‘g‘risidagi umumiy qoidalardan kelib chiqqan holda hal etilishi lozim. «Agar hodisa holatlariga ko‘ra, mudofaa choralarini qo‘llagan shaxs o‘zining yanglishganini bilmagan va bilishi ham mumkin bo‘lmagan bo‘lsa, uning harakatlari zaruriy mudofaa holatida sodir etilgan deb hisoblanishi kerak» 1 . Bunday xayoliy mudofaaning xususiy ko‘rinishi deb huquqqa qarshi tajovuzdan himoya qilish shaxs tomonidan bevosita jinoiy qilmish tugaganidan keyin amalga oshirilgan holda, mudofaalanuvchi uchun ish holatlariga ko‘ra uning tugallanish payti aniq bo‘lmaganligi sharti bilan, tan olinadi. Mudofaalanuvchining harakatlari bu vaziyatda zaruriy mudofaa deb tan olinishi tufayli ularga ushbu huquqiy institutning barcha shartlari qo‘llanishini ta’kidlash lozim. Xususan, xayoliy mudofaada shaxsning harakatlari bilan tegishli haqiqiy tajovuz sharoitida yo‘l qo‘yiladigan zararning doirasidan ochiqdan-ochiq chiqib ketadigan zarar yetkazilgan bo‘lsa, ular zaruriy mudofaa chegarasidan chetga chiqish deb qaralishi, ushbu shaxsning o‘zi esa qonunchilik bilan belgilangan javobgarlikka tortilishi lozim. «Agar shaxs tajovuzning aslida yo‘q va xayoliyligini bila turib, ish holatlariga ko‘ra ham uni, albatta, bilishi mumkin bo‘lgani holda zarar yetkazsa, uning harakatlari Jinoyat kodeksining ehtiyotsizlik orqasida zarar yetkazganlik uchun javobgarlikni nazarda tutuvchi moddasi bilan tavsiflanishi lozim» 2 . Tajovuzning xayoliyligi bo‘lmagan, shaxs tomonidan go‘yoki xayoliy mudofaa holatida zarar yetkazilgan holatda esa uning harakatlari ehtiyotsizlik orqasidan harakatlar kabi emas, balki qasddan jinoyat sifatida malakalanishi lozim. Bunday vaziyatda xayoliy tajovuz ham mavjud bo‘lmagani uchun, shaxsning harakatlari xayoliy mudofaa bilan emas, 1 Қаранг: Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 1996 йил 20 декабрдаги «Ижтимоий хавфли тажовузлардан зарурий мудофаа ҳуқуқини таъминловчи қонунларнинг судлар томонидан қўлланилиши ҳақида»ги 39-сонли қарори, 10-банд. 2 Ўша жойда, 10-банд, 1-хатбоши. 391 balki aybdor shaxsning hech narsaga asoslanmagan gumonsirashi tufayli amalga oshirilgan bo‘ladi. Shaxsning harakatlarida zaruriy mudofaa holati tajovuz va himoya qilish mavjud bo‘lganda aniqlanishi lozim. Ayni paytda ushbu elementlarning faqat yuzaki jamuljamligining mavjudligi shaxsning qilmishini zaruriy mudofaa sifatida malakalashga imkon bermaydi, lekin ularning qonuniylik shartlari bilan ta’minlanadigan qat’iy o‘zaro muvofiqligi va o‘zaro kelishilganligini talab etadi, ushbu elementlar ularga javob berishi lozim. Yüklə 3,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|